ZAKON O RADU: Status otpremnine kad je radnik tehnološki višak

Poslodavac ima obavezu da najkasnije u roku od 30 dana od dana prestanka radnog odnosa, zaposlenom isplati sve neisplaćene zarade, naknade zarade i druga primanja koja je on ostvario do dana prestanka radnog odnosa u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu, uključujući i isplatu novčane naknade umesto korišćenja godišnjeg odmora koji nije iskorišćen u celini ili delimično. To je tako u slučaju kada zaposlenom prestane radni odnos zbog odlaska u penziju ili iz opravdanih tehnoloških, ekonomskih ili organizacionih promena kod poslodavca (tehnološki višak), a kada privredno društvo posluje u redovnim okolnostima. Isplata novčane naknade umesto korišćenja godišnjeg odmora zaposlenom vrši se u visini prosečne zarade u prethodnih 12 meseci, srazmerno broju dana neiskorišćenog godišnjeg odmora. Pored ove obaveze poslodavca koja postoji u slučaju prestanka radnog odnosa zaposlenog po bilo kom osnovu, poslodavac u ovakvim slučajevima ima obavezu i na isplatu otpremnine, a iznosi otpremnina i načini obračuna istih će se razlikovati u zavisnosti od osnova po kojem će ona biti isplaćena.

- Zakon o radu ("Sl. glasnik RS", br. 24/2005, 61/2005, 54/2009, 32/2013, 75/2014, 13/2017 - odluka US, 113/2017 i 95/2018 - autentično tumačenje) predviđa isplatu otpremnine zbog odlaska u penziju zaposlenog u minimalnom iznosu koji je poslodavac dužan da zaposlenom isplati, i to najmanje u iznosu od visine dve prosečne zarade u Srbiji, uz mogućnost poslodavca da svojim opštim aktom predvidi i veći iznos ovakvih primanja, ali nikako manji. U slučaju prestanka radnog odnosa zaposlenog usled opravdanih tehnoloških, ekonomskih ili organizacionih promena kod poslodavca, visina iznosa otpremnine obračunava se na drugačiji način i zavisi od više parametara - navodi Vukašin Vuković, saradnik u advokatskoj kancelariji “PC law”.

Visina otpremnine koja se isplaćuje pri prestanku radnog odnosa po osnovu tehnološkog viška, takođe se, pre svega, može utvrditi opštim aktom poslodavca (kolektivni ugovor ili pravilnik o radu) ili ugovorom o radu, tako da ona može biti propisana na način na koji je to zakon uredio (u zakonski minimalno utvrđenom iznosu) ili u većem iznosu, pri čemu bi se i u tom slučaju primenjivala takođe obaveza isplate iznosa propisanog opštim aktom.

Zakonodavac propisuje da u svakom slučaju, minimalni iznos otpremnine koji se može isplatiti po ovom osnovu ne može biti niži od zbira trećine zarade zaposlenog za svaku navršenu godinu rada u radnom odnosu kod poslodavca kod koga ostvaruje pravo na otpremninu, a pri čemu se pod zaradom podrazumeva prosečna zarada zaposlenog isplaćena za poslednja tri meseca koja prethode mesecu u kojem se isplaćuje otpremnina.

Da bi se došlo do iznosa otpremnine na način na koji zakon to uređuje, potrebno je pre svega utvrditi iznos prosečne zarade zaposlenog za poslednja tri meseca koji prethode mesecu u kojem se isplaćuje otpremnina (ukoliko su iste isplaćene). Tako na primer, ukoliko se otpremnina isplaćuje u maju, prosečna zarada će se izračunati tako što ćemo zbir zarada za februar, mart i april podeliti sa 3.

- Kada kažemo mesečna zarada, pod istom se pored zarade za obavljeni rad i vreme provedeno na radu, u kalkulaciju uzimaju i zarada koju zaposleni ostvari po osnovu doprinosa poslovnom uspehu poslodavca (nagrade, bonusi i sl.) i druga primanja po osnovu radnog odnosa, u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu. Iste se računaju zajedno sa pripadajućim porezima i doprinosima iz zarade, odnosno shodno svemu navedenom relevantna je tzv. bruto 1 zarada - navodi on.

Nakon što se utvrdi relevantna prosečna mesečna zarada u skladu sa gore propisanim kriterijumima, trećina ovako utvrđenog iznosa prosečne zarade pomnoži sa brojem celih godina koje je zaposleni proveo na radu kod poslodavca, nakon čega se dobija minimalni iznos otpremnine.

- Mora se imati u vidu da se pod celim godinama koje je zaposleni proveo na radu kod poslodavca podrazumeva period koji je zaposleni proveo u radnom odnosu kod poslodavca, ali i vreme provedeno kod poslodavca prethodnika u slučaju statusne promene, kao i kod povezanih lica sa poslodavcem. Treba istaći da u obračun ulaze samo pune godine rada, pa tako recimo ukoliko je neko lice kod poslodavca u radnom odnosu provelo tri godine i 11 meseci, za obračunavanje iznosa otpremnine relevantne će biti samo 3 godine - ističe Vuković.

Za obračunavanje i isplatu otpremnine relevantan je samo period koji zaposleni proveo u radnom odnosu, što znači da za vreme za koje je proveo na radu van radnog odnosa, zaposleni nema pravo na obračun otpremnine.

Izvor: Vebsajt Politika, Marija Brakočević, 03.03.2024.
Naslov: Redakcija