PRAVILNIK O SPECIJALIZACIJAMA I UŽIM SPECIJALIZACIJAMA ZDRAVSTVENIH RADNIKA I ZDRAVSTVENIH SARADNIKA("Sl. glasnik RS", br. 10/2013, 91/2013, 113/2013, 109/2014, 53/2018, 17/2021, 77/2022, 6/2023 i 93/2023) |
Ovim pravilnikom propisuju se vrste, trajanje i sadržina specijalizacija i užih specijalizacija, programi obavljanja specijalizacije, odnosno uže specijalizacije, način obavljanja specijalističkog staža i polaganja specijalističkog ispita, sastav i rad ispitnih komisija, način utvrđivanja i povraćaja troškova specijalizacije, odnosno uže specijalizacije, uslovi koje moraju ispunjavati zdravstvene ustanove i privatna praksa, odnosno Agencija za lekove i medicinska sredstva Srbije za obavljanje specijalističkog, odnosno staža iz uže specijalizacije, obrazac indeksa i diplome o stečenom zvanju specijaliste, odnosno užeg specijaliste, kao i postupak priznavanja strane isprave o specijalizaciji, odnosno užoj specijalizaciji.
Ovim pravilnikom utvrđuju se minimalni uslovi specijalističkog usavršavanja doktora medicine, delimično izuzeće od delova programa specijalističkog usavršavanja doktora medicine i minimalni uslovi specijalističkog usavršavanja doktora dentalne medicine.
II VRSTE I TRAJANJE SPECIJALIZACIJA I UŽIH SPECIJALIZACIJA
1. Vrste i trajanje specijalizacija
Doktori medicine mogu se specijalizovati u sledećim granama medicine, odnosno oblastima zdravstvene zaštite:
1) interna medicina;
1a) internistička onkologija;
2) (brisana)
3) infektologija;
4) pedijatrija;
5) neurologija;
6) psihijatrija;
7) dečja neurologija;
8) dečja i adolescentna psihijatrija;
9) ginekologija i akušerstvo;
10) opšta hirurgija;
11) abdominalna hirurgija;
12) vaskularna hirurgija;
13) grudna hirurgija;
14) ortopedska hirurgija i traumatologija;
15) dečja hirurgija;
16) neurohirurgija
17) plastična, rekonstruktivna i estetska hirurgija;
18) maksilofacijalna hirurgija;
19) urologija;
20) kardiohirurgija;
21) urgentna medicina;
22) anesteziologija, reanimatologija i intenzivna terapija;
23) otorinolaringologija;
24) oftalmologija;
25) dermatovenerologija;
26) fizikalna medicina i rehabilitacija;
27) opšta medicina;
28) medicina rada;
29) radiologija;
30) radijaciona onkologija;
31) nuklearna medicina;
32) patologija;
33) sudska medicina;
34) medicinska mikrobiologija;
35) klinička biohemija;
36) klinička farmakologija;
37) laboratorijska medicina;
38) imunologija;
38a) javno zdravlje;
39) higijena;
40) epidemiologija;
41) socijalna medicina;
42) sportska medicina;
43) transfuzijska medicina;
44) vazduhoplovna medicina;
45) medicinska statistika i informatika;
46) palijativna medicina.
Specijalizacije iz stava 1. ovog člana traju od tri do šest godina, i to:
a) specijalizacije iz tač. 38) i 39)-46) - tri godine;
b) specijalizacije iz tač. 3)-9) i 22)-37) i 38a) - četiri godine;
v) specijalizacije iz tač. 1)-2) i 10)-15), 17)-19) i 21) - pet godina;
g) specijalizacije iz tač. 16) i 20) - šest godina.
Doktori dentalne medicine mogu se specijalizovati u sledećim granama dentalne medicine, odnosno oblastima zdravstvene zaštite:
1) preventivna i dečja stomatologija;
2) bolesti zuba i endodoncija;
3) stomatološka protetika;
4) parodontologija i oralna medicina;
5) ortopedija vilica;
6) oralna hirurgija;
7) maksilofacijalna hirurgija;
8) medicinska statistika i informatika.
Specijalizacije iz stava 1. ovog člana traju od tri do pet godina, i to:
a) specijalizacije iz tač. 1)-6) i 8) - tri godine;
b) specijalizacija iz tačke 7) - pet godina.
Magistri farmacije mogu se specijalizovati u sledećim granama farmacije, odnosno oblastima zdravstvene zaštite:
1) klinička farmacija;
2) medicinska biohemija;
3) toksikološka hemija;
4) sanitarna hemija;
5) ispitivanje i kontrola lekova;
6) farmakoterapija;
7) farmaceutska tehnologija;
8) kontrola i primena lekovitih biljaka;
9) socijalna farmacija;
10) medicinska statistika i informatika.
Specijalizacije iz stava 1. ovog člana traju od dve do četiri godine, i to:
a) specijalizacije iz tač. 7), 8) i 9) - dve godine;
b) specijalizacije iz tač. 1), 3), 4), 5), 6) i 10) - tri godine;
v) specijalizacija iz tačka 2) - četiri godine.
Magistri farmacije - medicinski biohemičari i magistri farmacije - medicinski biohemičari mogu se specijalizovati u sledećim granama farmacije, odnosno oblastima zdravstvene zaštite:
1) farmakoterapija;
2) medicinska biohemija;
3) sanitarna hemija;
4) toksikološka hemija.
5) medicinska statistika i informatika.
Specijalizacije iz stava 1. ovog člana traju od tri do četiri godine, i to:
a) specijalizacije iz tač. 1), 3), 4) i 5) - tri godine;
b) specijalizacija iz tačka 2) - četiri godine.
Lica koja obavljaju određene poslove zdravstvene zaštite u zdravstvenoj ustanovi odnosno privatnoj praksi, odnosno lica koja čine tim sa zdravstvenim radnicima u obavljanju zdravstvene delatnosti (zdravstveni saradnici) mogu se, u zavisnosti od završenog fakulteta, odnosno od stečenog visokog obrazovanja, specijalizovati u sledećim oblastima zdravstvene zaštite, i to:
1) medicinska psihologija - ako su završili filozofski fakultet (diplomirani psiholog);
2) medicinska fizika - ako su završili prirodno-matematički fakultet, smer - fizičke hemije, elektrotehnički fakultet smer diplomirani inženjer elektrotehnike, odnosno fizički fakultet (diplomirani fizičar);
3) toksikološka hemija - ako su završili prirodno-matematički fakultet, odnosno hemijski fakultet (diplomirani hemičar), dipl. fiziko-hemičari, inženjeri tehnologije, inženjeri poljoprivrede i dipl. biolozi;
4) sanitarna hemija - diplomirani hemičari, diplomirani fiziko-hemičari, inženjeri tehnologije i inženjeri poljoprivrede.
Specijalizacije iz stava 1. ovog člana traju tri godine.
2. Vrste i trajanje užih specijalizacija
(1) Doktori medicine specijalisti mogu se u zavisnosti od specijalnosti, specijalizovati iz sledećih užih specijalističkih grana i oblasti zdravstvene zaštite, i to:
1) alergologija i klinička imunologija - ako imaju specijalizaciju iz interne medicine, pedijatrije, dermatovenerologije, otorinolaringologije, infektologije, imunologije i fizikalne medicine i rehabilitacije;
2) kardiologija - ako imaju specijalizaciju iz interne medicine, pedijatrije, infektologije, urgentne medicine, opšte medicine i sportske medicine;
3) pulmologija - ako imaju specijalizaciju iz interne medicine, pedijatrije;
4) endokrinologija - ako imaju specijalizaciju iz interne medicine, internističke onkologije, pedijatrije i ginekologije i akušerstva;
5) nefrologija - ako imaju specijalizaciju iz interne medicine, pedijatrije infektologije i opšte medicine;
6) reumatologija - ako imaju specijalizaciju iz interne medicine, pedijatrije, fizikalne medicine i rehabilitacije i imunologije;
7) gastroenterohepatologija - ako imaju specijalizaciju iz interne medicine, internističke onkologije, pedijatrije i infektologije;
8) hematologija - ako imaju specijalizaciju iz interne medicine, transfuziologije, internističke onkologije i pedijatrije;
9) gerijatrija - ako imaju specijalizaciju iz interne medicine, opšte medicine infektologije, palijativne medicine i neurologije;
10) audiologija - ako imaju specijalizaciju iz otorinolaringologije;
11) (brisana)
12) molekularno biološka i imunohemijska dijagnostika - ako imaju specijalizaciju iz kliničke biohemije, laboratorijske medicine, infektologije, medicinske mikrobiologije i imunologije;
13) kliničko biohemijska reumatologija - ako imaju specijalizaciju iz kliničke biohemije, laboratorijske medicine i imunologije;
14) laboratorijska dijagnostika u onkologiji - ako imaju specijalizaciju iz kliničke biohemije, laboratorijske medicine i imunologije;
15) laboratorijska endokrinologija - ako imaju specijalizaciju iz kliničke biohemije, laboratorijske medicine i imunologije;
16) profesionalna toksikologija - ako imaju specijalizaciju iz medicine rada, higijene, interne medicine i kliničke farmakologije;
17) klinička toksikologija - ako imaju specijalizaciju iz interne medicine, pedijatrije, kliničke farmakologije, urgentne medicine, anesteziologije, reanimatologije i intenzivne terapije, medicine rada, psihijatrije, dečje i adolescentne psihijatrije i neurologije.
18) (brisana)
19) radiološka zaštita - ako imaju specijalizaciju iz medicine rada, higijene, epidemiologije, radiologije, nuklearne medicine i radijacione onkologije;
20) fertilitet i sterilitet - ako imaju specijalizaciju iz ginekologije i akušerstva;
21) fonijatrija - ako imaju specijalizaciju iz otorinolaringologije;
22) dermatovenerološka mikologija - ako imaju specijalizaciju iz dermatovenerologije;
23) angiologija - ako imaju specijalizaciju iz interne medicine, neurologije, fizikalne medicine i rehabilitacije, dermatovenerologije, radiologije i specijalizaciju jedne od hirurških grana;
24) medicinska parazitologija i mikologija - ako imaju specijalizaciju iz mikrobiologije sa parazitologijom, medicinske mikrobiologije i infektologije;
25) virusologija - ako imaju specijalizaciju iz medicinske mikrobiologije, mikrobiologije sa parazitologijom i infektologije;
26) bakteriologija - ako imaju specijalizaciju iz medicinske mikrobiologije, mikrobiologije sa parazitologijom i infektologije;
27) dijetoterapija - ako imaju specijalizaciju iz higijene, interne medicine, pedijatrije, medicine sporta i opšte medicine;
28) medicinska ekologija - ako imaju specijalizaciju iz higijene, medicine rada, opšte medicine i kliničke farmakologije;
29) klinička genetika - ako imaju specijalizaciju iz jedne od grana medicine;
30) zdravstveno vaspitanje - ako imaju specijalizaciju iz opšte medicine, sportske medicine, socijalne medicine, higijene i svih preventivnih grana medicine;
31) neonatologija - ako imaju specijalizaciju iz pedijatrije;
32) baromedicina - ako imaju specijalizaciju iz bilo koje grane medicine osim socijalne medicine, higijene i epidemiologije;
33) balneoklimatologija - ako imaju specijalizaciju iz svih internističkih i hirurških grana medicine;
34) klinička transfuziologija - ako imaju specijalizaciju iz transfuzijske medicine;
35) sudska psihijatrija - ako imaju specijalizaciju iz psihijatrije i dečje i adolescentne psihijatrije;
36) bolesti zavisnosti - ako imaju specijalizaciju iz psihijatrije i dečje i adolescentne psihijatrije;
37) perinatologija - ako imaju specijalizaciju iz ginekologije i akušerstva;
38) dečja fizijatrija - ako imaju specijalizaciju iz fizikalne medicine i rehabilitacije;
39) medicinska informatika - ako imaju specijalizaciju iz jedne od grana medicine;
40) klinička neurofiziologija sa epileptologijom - ako imaju specijalizaciju iz dečje i adolescentne psihijatrije, neurologije, dečje neurologije i pedijatrije;
41) klinička farmakologija - farmakoterapija - ako imaju specijalizaciju iz interne medicine, pedijatrije, anesteziologije, reanimatologije i intenzivne terapije, neurologije, psihijatrije, kliničke farmakologije i infektologije;
42) dečja ortopedija i traumatologija - ako imaju specijalizaciju iz dečje hirurgije i ortopedske hirurgije i traumatologije;
43) dečja urologija - ako imaju specijalizaciju iz dečje hirurgije i urologije;
44) endokrina hirurgija - ako imaju specijalizaciju iz opšte hirurgije, abdominalne hirurgije i dečje hirurgije;
45) medicinska citologija - ako imaju specijalizaciju iz patologije;
46) klinička patologija - ako imaju specijalizaciju iz patologije;
47) onkologija - ako imaju specijalizaciju iz ginekologije i akušerstva, interne medicine, nuklearne medicine, neurohirurgije, pedijatrije, neurologije, dermatovenerologije, radiologije, opšte hirurgije, ortopedske hirurgije i traumatologije, plastične, rekonstruktivne i estetske hirurgije, urologije, otorinolaringologije, maksilofacijalne hirurgije, internističke onkologije, grudne hirurgije, oftalmologije, radijacione onkologije i abdominalne hirurgije;
48) medicina bola - ako imaju specijalizaciju iz anesteziologije, reanimatologije i intenzivne terapije, interne medicine, pedijatrije, neurologije, fizikalne medicine i rehabilitacije, opšte medicine, opšte hirurgije, abdominalne hirurgije, vaskularne hirurgije, grudne hirurgije, ortopedske hirurgije i traumatologije, dečje hirurgije, neurohirurgije, plastične, rekonstruktivne i estetske hirurgije, maksilofacijalne hirurgije, urologije, kardiohirurgije, psihijatrije, dečje i adolescentne psihijatrije, kliničke farmakologije i palijativne medicine;
49) neuroradiologija - ako imaju specijalizaciju iz radiologije;
50) interventna radiologija - ako imaju specijalizaciju iz radiologije;
51) digestivna radiologija - ako imaju specijalizaciju iz radiologije;
52) epidemiologija zaraznih bolesti - ako imaju specijalizaciju iz javnog zdravlja, epidemiologije, higijene, socijalne medicine, medicine rada, opšte medicine i infektologije;
53) epidemiologija hroničnih nezaraznih bolesti - ako imaju specijalizaciju iz javnog zdravlja, epidemiologije, higijene, socijalne medicine, medicine rada, opšte medicine i interne medicine;
54) transplantologija sa transfuziologijom - ako imaju specijalizaciju iz interne medicine, pedijatrije, neurologije, opšte hirurgije, abdominalne hirurgije, vaskularne hirurgije, grudne hirurgije, ortopedske hirurgije i traumatologije, dečje hirurgije, plastične, rekonstruktivne i estetske hirurgije, maksilofacijalne hirurgije, urologije, kardiohirurgije, oftalmologije, anesteziologije, reanimatologije i intenzivne terapije, imunologije, transfuzijske medicine i neurohirurgije;
55) pedijatrijska dermatovenerologija, ako imaju specijalizaciju iz dermatovenerologije;
56) pedijatrijska anesteziologija, ako imaju specijalizaciju iz anesteziologije, reanimatologije i intenzivne terapije;
57) laparoskopska hirurgija, ako imaju specijalizaciju iz opšte hirurgije, abdominalne hirurgije, dečje hirurgije, urologije i ginekologije i akušerstva;
58) kardiovaskularna i torakalna anestezija, ako imaju specijalizaciju iz anesteziologije, reanimatologije i intenzivne terapije;
59) ginekološka onkologija, ako imaju specijalizaciju iz ginekologije i akušerstva;
60) intenzivna medicina - ako imaju specijalizaciju iz anesteziologije, reanimatologije i intenzivne terapije, interne medicine, infektologije, pedijatrije, neurologije, urgentne medicine, opšte hirurgije, abdominalne hirurgije, neurohirurgije, vaskularne hirurgije, kardiohirurgije, dečje hirurgije i grudne hirurgije.
Uže specijalizacije iz stava 1. ovog člana traju 12 meseci.
Magistri farmacije - specijalisti medicinske biohemije mogu se u zavisnosti od specijalnosti, specijalizovati iz sledećih užih specijalističkih grana i oblasti zdravstvene zaštite, i to:
1) klinička imunohemija - magistri farmacije - specijalisti medicinske biohemije;
2) klinička enzimologija - magistri farmacije - specijalisti medicinske biohemije;
3) laboratorijska endokrinologija - magistri farmacije - specijalisti medicinske biohemije.
Uže specijalizacije iz stava 1. ovog člana traju 12 meseci.
III PROGRAMI OBAVLJANJA SPECIJALIZACIJA I UŽIH SPECIJALIZACIJA
Specijalizacije, odnosno uže specijalizacije obavljaju se po programima kojima je utvrđen obim, sadržaj i plan sprovođenja teorijske i praktične nastave i praktičnog stručnog rada, kao i znanja i veštine koje se stiču.
Specijalizacije doktora medicine i doktora dentalne medicine obavljaju se u punoj satnici i punom obimu prema programu propisanom ovim pravilnikom u zdravstvenoj ustanovi koja ispunjava uslove propisane ovim pravilnikom i najmanje u vremenskom trajanju iz Priloga V. tač. 5.1.3., 5.1.4. i 5.3.3. direktive prenesene Zakonom o regulisanim profesijama i priznavanju profesionalnih kvalifikacija.
Programi obavljanja specijalizacija i užih specijalizacija odštampani su uz ovaj pravilnik i čine njegov sastavni deo.
IV NAČIN OBAVLJANJA SPECIJALISTIČKOG STAŽA I POLAGANJE SPECIJALISTIČKOG ISPITA, SASTAV I RAD ISPITNIH KOMISIJA, OBRAZAC INDEKSA I DIPLOME
Zdravstveni radnici i zdravstveni saradnici, po dobijanju rešenja ministra zdravlja o davanju saglasnosti na odobrenu specijalizaciju, odnosno užu specijalizaciju, započinju obavljanje specijalističkog staža danom upisa na odgovarajući fakultet zdravstvene struke (u daljem tekstu: fakultet).
Specijalistički staž obavlja se pod nadzorom mentora koga specijalizantu određuje fakultet pismenom odlukom.
Fakultet može specijalizantu promeniti mentora i odrediti drugog mentora.
Mentor je specijalista iste specijalističke grane za koju se specijalizant usavršava s najmanje pet godina specijalističkog staža. Mentor je u radnom odnosu na fakultetu. Izuzetno, u slučaju kada se uvodi nova specijalizacija, mentor može biti doktor medicine specijalista srodne grane specijalizacije za koju se sprovodi program specijalističkog usavršavanja s najmanje pet godina specijalističkog staža.
Za novouvedene specijalizacije mentor može biti specijalista te novouvedene specijalizacije i bez pet godina specijalističkog staža.
Mentor može istovremeno voditi najviše pet specijalizanata.
Mentor izrađuje raspored usavršavanja, uči specijalizanta teorijskom i praktičnom znanju i veštinama iz programa specijalizacije, prati i ocenjuje napredak specijalizanta, redovno proverava znanja specijalizanta putem provere znanja i veština, kolokvijuma, seminarske radnje i procenjuje uspešnost obavljenog usavršavanja.
Specijalistički staž iz specijalizacije, odnosno uže specijalizacije obavlja se na odgovarajućem fakultetu, zdravstvenoj ustanovi, odnosno Agenciji za lekove i medicinska sredstva Srbije, koji ispunjavaju uslove utvrđene ovim pravilnikom.
Specijalizant ima obavezu da po predlogu mentora najmanje polovinu specijalističkog staža provedu na klinikama nekog univerzitetskog centra. Specijalizant može po predlogu mentora, deo specijalističkog staža u trajanju do tri meseca, da obavi u nekoj drugoj zdravstvenoj ustanovi koja obavlja zdravstvenu delatnost na tercijarnom nivou zdravstvene zaštite.
Specijalizacija se obavlja u punoj satnici i punom obimu u ustanovi koja ispunjava uslove iz ovog pravilnika. Teorijski deo programa obavlja se u punoj satnici i punom obimu na fakultetu. Specijalističko osposobljavanje podrazumeva da specijalizant obavlja sve aktivnosti predviđene programom u zdravstvenoj ustanovi koja ispunjava uslove iz ovog pravilnika i uključuje dežurstvo specijalizanta u zdravstvenoj ustanovi, pod nadzorom specijaliste sa pet godina radnog iskustva posle položenog specijalističkog ispita, koji je predmet specijalizacije.
Specijalizacija obuhvata sadržaj propisan programom i sticanje osposobljavanja: teorijsko znanje, praktične i kliničke veštine propisane programom specijalizacije.
Za ishod specijalizacije odgovorni su mentor i specijalizant.
O obavljanju specijalističkog staža vodi se specijalistička knjižica - indeks na Obrascu 1 koji je odštampan uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni deo.
Specijalizant i mentor redovno vode specijalističku knjižicu - indeks u kojem zapisuju obavljene obaveze iz programa specijalizacije i napredak specijalizanta.
Specijalizacija se završava polaganjem specijalističkog ispita, a uža specijalizacija se završava odbranom rada uže specijalizacije nakon obavljenog celokupnog programa specijalizacije, odnosno uže specijalizacije.
Specijalistički ispit sastoji se iz tri dela, i to:
1) testa;
2) praktičnog dela;
3) usmenog ispita.
Konačna ocena za specijalistički ispit formira se na osnovu sva tri dela ispita.
Sadržaj specijalističkog ispita je sledeći:
1) Test sadrži najmanje 15, a najviše 20 pitanja iz oblasti zdravstvene zaštite u okviru te specijalizacije.
U testu moraju biti zastupljene sve grane medicine, odnosno oblasti zdravstvene zaštite u okviru te specijalizacije iz programa specijalizacije (banka test pitanja).
Specijalizant mora tačno odgovoriti na najmanje 60% pitanja u testu da bi bio ocenjen pozitivno.
Položen test je uslov nastavka specijalističkog ispita.
2) Praktični deo ispita specijalizant polaže, zavisno od grane specijalizacije, najkasnije na dan polaganja usmenog ispita.
3) Usmeni ispit polaže se pred ispitnom komisijom.
Specijalistički ispit iz specijalizacije, odnosno uže specijalizacije polaže se pred ispitnom komisijom, koja se obrazuje na fakultetima zdravstvene struke.
Ispitna komisija se sastoji od predsednika, najmanje dva člana i odgovarajućeg broja zamenika.
Predsednik i članovi komisije moraju biti nastavnici fakulteta.
Izuzetno za specijalizacije i to: internističke onkologije, transfuzijske medicine i medicinske psihologije, za koje nema dovoljno nastavnika fakulteta, u komisije mogu da budu uključena lica izabrana u naučno zvanje iz oblasti odgovarajuće specijalizacije.
Ispitne komisije obrazuju se za svaku vrstu specijalizacije, odnosno uže specijalizacije na matičnom fakultetu.
Ispit se može održati samo pred ispitnom komisijom u punom sastavu.
Mentor ne može biti predsednik, odnosno član ispitne komisije specijalizantu kojem je mentor.
Specijalizant stiče uslove za polaganje specijalističkog ispita nakon obavljenog celokupnog propisanog teorijskog i praktičnog programa specijalizacije i nakon položenih kolokvijuma propisanih specijalizacijom.
Specijalizant, posle sticanja uslova za polaganje ispita pristupa polaganju ispita u roku od šest meseci.
Zdravstvenom radniku i zdravstvenom saradniku kome je tokom specijalističkog staža, u skladu sa propisom kojim se uređuje oblast rada, utvrđeno mirovanje radnog odnosa, u rok za sticanje uslova za pristupanje polaganju ispita ne računa se period mirovanja radnog odnosa.
Zdravstvenom radniku i zdravstvenom saradniku koji odsustvuje sa rada iz opravdanih razloga utvrđenih zakonom (bolovanje duže od šest meseci, trudnoća, komplikacije u vezi sa održavanjem trudnoće, porodiljsko odsustvo i odsustvo radi nege deteta), rok za sticanje uslova za pristupanje polaganju ispita računa se od isteka perioda za koji su trajali navedeni razlozi.
Po završenom specijalističkom ispitu ispitna komisija ocenjuje zdravstvenog radnika, odnosno zdravstvenog saradnika ocenom "odličan", "vrlo dobar", "dobar" ili "nije položio".
Zdravstveni radnik, odnosno zdravstveni saradnik koji ne položi ispit, može da polaže taj ispit u rokovima koji ne mogu biti kraći od šest meseci od dana polaganja ispita.
Zdravstvenom radniku, odnosno zdravstvenom saradniku koji je položio specijalistički ispit izdaje se diploma o stečenom stručnom nazivu specijaliste na Obrascu 2, koji je odštampan uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni deo.
Zdravstvenom radniku, koji je odbranio rad iz uže specijalizacije izdaje se diploma o stečenom stručnom nazivu specijaliste uže specijalizacije na Obrascu 3, koji je odštampan uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni deo.
V USLOVI KOJE MORAJU ISPUNJAVATI ZDRAVSTVENE USTANOVE I PRIVATNA PRAKSA, ODNOSNO AGENCIJA ZA LEKOVE I MEDICINSKA SREDSTVA SRBIJE ZA OBAVLJANJE SPECIJALISTIČKOG, ODNOSNO STAŽA IZ UŽE SPECIJALIZACIJE
Specijalistički staž iz specijalizacije obavlja se u zdravstvenoj ustanovi i privatnoj praksi, odnosno, Agenciji za lekove i medicinska sredstva Srbije (u daljem tekstu zdravstvena ustanova) koja pored propisanih uslova za obavljanje zdravstvene delatnosti ispunjava i sledeće uslove:
1) da ima zaposlenih na neodređeno vreme najmanje dvoje specijalista odgovarajuće specijalnosti sa pet godina radnog iskustva u odgovarajućoj specijalnosti posle položenog specijalističkog ispita;
2) da ima organizacionu jedinicu odgovarajuće specijalnosti i u redovnom radu obavlja većinu procedura koje su predviđene propisanim programom specijalizacije;
3) da ima na lečenju broj pacijenata koji je dovoljan za potreban broj praktičnih procedura koji je propisan programom specijalizacije, kao i da se obavlja dovoljan broj praktičnih procedura potrebnih za usavršavanje specijalizanata;
4) da ima na raspolaganju stručnjake drugih struka i drugih specijalnosti, kako bi se omogućilo da specijalizant stekne kompetenciju timskog rada u nezi pacijenta;
5) da ima i da sprovodi plan usavršavanja specijalizanata i da transparentno sprovodi specijalističko usavršavanje;
6) da sprovodi stručne aktivnosti;
7) da ima stručnu biblioteku i da je pretplaćena na dobijanje naučnih i stručnih publikacija, odnosno časopisa i dostupnost stručnih radova u elektronskoj formi;
8) da ima medicinsko-tehničke uređaje za sprovođenje lečenja pacijenata predviđenih programom specijalizacije;
9) da ima organizovane aktivnosti na području praćenja kvaliteta zdravstvene zaštite;
10) da na jednog specijalistu iz tačke 1) ovog stava nema više od dva zdravstvena radnika, odnosno dva zdravstvena saradnika koji se već nalaze na specijalizaciji.
Specijalistički staž iz uže specijalizacije može se obavljati na klinici i drugoj zdravstvenoj ustanovi, odnosno organizacionoj jedinici zdravstvene ustanove koja ispunjava uslove propisane za kliniku.
Izuzetno od stava 1. tač. 1) i 2) ovog člana iz oblasti novih grana specijalizacije, specijalistički staž se može obavljati u zdravstvenoj ustanovi koja ima najmanje dvoje specijalista srodne specijalnosti zaposlene na neodređeno vreme.
Zdravstvena ustanova koja ispunjava uslove propisane ovim pravilnikom dostavlja fakultetu elaborat i dokaze o ispunjavanju uslova utvrđenih ovim pravilnikom za obavljanje specijalizacije.
Fakultet sa zdravstvenom ustanovom sklapa sporazum za sprovođenje određenog dela specijalizacije ako zdravstvena ustanova ispunjava uslove za obavljanje zdravstvene delatnosti i uslove propisane ovim pravilnikom i programom specijalizacije.
Zdravstvena ustanova objavljuje na svojim internet stranicama podatke koji deo specijalizacije može da obavi u saradnji s fakultetom.
O svakoj promeni uslova zdravstvena ustanova obaveštava fakultet.
Ako zdravstvena ustanova ne ispunjava uslove za sprovođenje specijalističkog staža, fakultet će raskinuti sporazum iz stava 2. ovoga člana, a specijalizant će specijalističko usavršavanje nastaviti u drugoj zdravstvenoj ustanovi koja ispunjava uslove za obavljanje specijalističkog usavršavanja iz određene grane specijalizacije.
VI PRIZNAVANJE STRANE ISPRAVE O SPECIJALIZACIJI I UŽOJ SPECIJALIZACIJI
Zdravstveni radnik koji je završio specijalizaciju, odnosno užu specijalizaciju u inostranstvu, odnosno zdravstveni saradnik koji je završio specijalizaciju u inostranstvu, može obavljati zdravstvenu delatnost, odnosno određene poslove zdravstvene zaštite, ako odgovarajuća visokoškolska ustanova zdravstvene struke izvrši priznavanje strane isprave o specijalizaciji, odnosno užoj specijalizaciji.
Postupak priznavanja strane isprave o specijalizaciji, odnosno užoj specijalizaciji vrši se podnošenjem zahteva zdravstvenog radnika, odnosno zdravstvenog saradnika iz stava 1. ovog člana, za priznavanje strane isprave o specijalizaciji, odnosno užoj specijalizaciji odgovarajućoj visokoškolskoj ustanovi zdravstvene struke, u skladu sa zakonom.
Visokoškolska ustanova zdravstvene struke na osnovu izvršene procene, rešenjem odlučuje o priznavanju, odnosno nepriznavanju strane isprave o specijalizaciji, odnosno užoj specijalizaciji.
Fakultet je nadležan za priznavanje strane profesionalne kvalifikacije specijaliste i sprovodi postupak predviđen Zakonom o regulisanim profesijama i priznavanju profesionalnih kvalifikacija i zakona kojim se uređuje opšti upravni postupak.
Fakultet priznaje automatski profesionalnu kvalifikaciju doktora medicine specijaliste upisanu u tač. 5.1.3, 5.1.4. i doktora dentalne medicine specijaliste upisanu u tačku 5.3.3. iz Priloga V. Direktive državljaninu države potpisnice EEP-a i državljaninu Republike Srbije, ako je priložen dokument iz te tačke.
U slučajevima opravdane sumnje, fakultet može tražiti od nadležnih tela države potpisnice EEP-a potvrdu da profesionalna kvalifikacija ispunjava minimalne uslove osposobljavanja iz čl. 33, 34. odnosno člana 38. Zakona o regulisanim profesijama i priznavanju profesionalnih kvalifikacija.
Fakultet priznaje automatski profesionalnu kvalifikaciju doktora medicine specijaliste i doktora dentalne medicine specijaliste, na osnovu stečenih prava, ako je podnosilac zahteva državljanin države potpisnice EEP-a ili državljanin Republike Srbije, ako je specijalističko osposobljavanje započelo pre referentnog datuma i ako priloži potvrdu nadležnog tela države potpisnice EEP-a o profesionalnom iskustvu (stečena prava) da je stvarno i zakonito obavljao specijalističku delatnost o kojoj je reč najmanje tri godine uzastopno, u okviru pet godina pre njenog izdavanja, odnosno potvrdu o ispunjavanju uslova iz čl. 33, 34, i 38. Zakona o regulisanim profesijama i priznavanju profesionalnih kvalifikacija.
Uslov specijalističkog usavršavanja zahteva posedovanje javne isprave o završenim univerzitetskim studijama u skladu sa Zakonom o regulisanim profesijama i priznavanju profesionalnih kvalifikacija.
Fakultet može zatražiti dokumente iz Priloga VII. direktive.
Doktoru medicine koji je položio specijalistički ispit pred Evropskim savezom medicinskih specijalista (UEMS) i stekao diplomu dodeljenu od Evropskog saveza medicinskih specijalista fakultet može priznati naziv specijaliste određene grane.
Ako je doktor medicine položio specijalistički ispit iz stava 7. ovog člana, fakultet će prilikom priznavanja profesionalne kvalifikacije utvrditi da li je podnosilac zahteva obavio propisani program specijalizacije prema uslovima iz ovog pravilnika.
Fakultet priznaje u opštem sistemu priznavanja profesionalnu kvalifikaciju specijaliste stečenu u državi potpisnici EEP-a kada podnosilac zahteva ne ispunjava uslove za priznavanje profesionalnog iskustva ni automatsko priznavanje.
Uslov specijalističkog usavršavanja zahteva posedovanje javne isprave o završenim univerzitetskim studijama u skladu sa Zakonom o regulisanim profesijama i priznavanju profesionalnih kvalifikacija.
Specijalizacija obavljena u državi potpisnici EEP-a priznaje se ako nivo, uslovi, program i vremensko trajanje specijalizacije obavljene u državi potpisnici EEP-a te stečena znanja i veštine bitno ne odstupaju od nivoa, uslova, programa, vremenskog trajanja, znanja i veština propisanih ovim pravilnikom.
Fakultet primenjuje načelo proporcionalnosti i utvrđuje da li su kompetencije koje je podnosilac zahteva stekao u državi potpisnici EEP-a ili trećoj državi tokom svog profesionalnog iskustva ili u okviru celoživotnog obrazovanja, takve prirode da u potpunosti ili delimično obuhvataju bitno različit sadržaj.
Ako fakultet utvrdi bitno različite sadržaje postupa prema Zakonu o regulisanim profesijama i priznavanju profesionalnih kvalifikacija primenjujući zakon kojim se uređuje opšti postupak.
Fakultet priznaje u opštem sistemu priznavanja profesionalnu kvalifikaciju specijaliste stečenu u trećoj državi.
Uslov specijalističkog usavršavanja zahteva posedovanje javne isprave o završenim univerzitetskim studijama u skladu sa Zakonom o regulisanim profesijama i priznavanju profesionalnih kvalifikacija.
Ekspert specijalista fakulteta dužan je da uporedi program specijalizacije prema kojem je podnosilac zahteva započeo i završio specijalizaciju sa važećim programom specijalizacije iz ovog pravilnika i da izradi mišljenje.
Specijalizacija obavljena u trećoj državi priznaje se ako nivo, uslovi, program i vremensko trajanje specijalizacije obavljene u trećoj državi i stečena znanja i veštine bitno ne odstupaju od nivoa, uslova, programa, vremenskog trajanja i znanja i veština propisanih ovim pravilnikom.
Fakultet primenjuje načelo proporcionalnosti i utvrđuje da li su kompetencije koje je podnosilac zahteva stekao u državi potpisnici EEP-a ili trećoj državi tokom svog profesionalnog iskustva ili u okviru celoživotnog obrazovanja, takve prirode da u potpunosti ili delimično obuhvataju bitno različit sadržaj.
Ako fakultet utvrdi bitno različite sadržaje postupiće prema Zakonu o regulisanim profesijama i priznavanju profesionalnih kvalifikacija primenjujući zakon kojim se uređuje opšti upravni postupak.
VIa NAČIN UTVRĐIVANJA I POVRAĆAJA TROŠKOVA SPECIJALIZACIJE, ODNOSNO UŽE SPECIJALIZACIJE
Zdravstvena ustanova, odnosno privatna praksa dužna je da zaključi ugovor sa zdravstvenim radnikom, odnosno zdravstvenim saradnikom, kojim se uređuju međusobna prava, obaveze i odgovornosti u vezi sa specijalizacijom, odnosno užom specijalizacijom.
Zdravstveni radnik, odnosno zdravstveni saradnik dužan je da u zdravstvenoj ustanovi u javnoj svojini provede u radnom odnosu, po završenoj specijalizaciji, odnosno užoj specijalizaciji, dvostruko duži period od perioda trajanja specijalizacije, odnosno uže specijalizacije, za vreme koje je finansirao poslodavac.
Izuzetno od stava 2. ovog člana, zdravstveni radnik, odnosno zdravstveni saradnik može raskinuti ugovor iz stava 1. ovog člana, odnosno ugovor o radu sa zdravstvenom ustanovom u javnoj svojini i u kraćem periodu od perioda iz stava 2. ovog člana, uz obavezu da nadoknadi troškove specijalizacije, odnosno uže specijalizacije, koji ne obuhvataju iznos zarade i naknade zarade zdravstvenog radnika, odnosno zdravstvenog saradnika za vreme trajanja specijalizacije, odnosno uže specijalizacije.
Naknade troškova specijalizacije, odnosno uže specijalizacije, koje je zdravstveni radnik, odnosno zdravstveni saradnik u obavezi da nadoknadi zdravstvenoj ustanovi, obračunavaju se srazmerno vremenu koje je zdravstveni radnik, odnosno zdravstveni saradnik proveo u zdravstvenoj ustanovi u javnoj svojini po završenoj specijalizaciji, odnosno užoj specijalizaciji, uzimajući u obzir obavezu iz stava 2. ovog člana.
VII PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE
Zdravstveni radnici i zdravstveni saradnici koji su započeli obavljanje specijalističkog staža do dana stupanja na snagu ovog pravilnika, obaviće specijalistički staž na sledeći način:
- ukoliko specijalizacija traje duže od četiri godine, specijalistički staž će se obaviti po odredbama ovog pravilnika;
- zdravstveni radnici koji su započeli obavljanje uže specijalizacije do dana stupanja na snagu ovog pravilnika obaviće staž u celosti po odredbama propisa po kojima su započeli specijalistički staž.
Zdravstveni radnici koji su stekli zvanje specijaliste po ranije važećim propisima, mogu se uže specijalizovati po propisima koji su važili do dana stupanja na snagu ovog pravilnika - do 1. januara 2018. godine.
Izuzetno od stava 1. ovog člana zdravstveni radnici koji su stekli zvanje specijaliste po ranije važećim propisima, kao i zdravstveni radnici koji su upisali specijalizacije u školskoj 2010/2011. godini, uže specijalizacije iz oblasti vaskularne hirurgije, kardiohirurgije, hirurgije digestivnog sistema i urgentne hirurgije obavljaju po ranije važećim propisima.
Odredbe ovog pravilnika o magistrima farmacije odnose se i na diplomirane farmaceute.
Odredbe ovog pravilnika o magistrima farmacije - medicinskim biohemičarima odnose se i na diplomirane farmaceute - medicinske biohemičare.
Odredbe ovog pravilnika o doktorima dentalne medicine odnose se i na doktore stomatologije.
Programi, koji čine sastavni deo ovog pravilnika, o diplomiranim farmaceutima odnose se i na magistre farmacije.
Programi, koji čine sastavni deo ovog pravilnika, o diplomiranim farmaceutima - medicinskim biohemičarima odnose se i na magistre farmacije - medicinske biohemičare.
Programi, koji čine sastavni deo ovog pravilnika, o doktorima stomatologije odnose se i na doktore dentalne medicine.
Stupanjem na snagu ovog pravilnika prestaje da važi Pravilnik o specijalizacijama i užim specijalizacijama zdravstvenih radnika i zdravstvenih saradnika ("Službeni glasnik RS", broj 63/10).
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".
Samostalni član Pravilnika izmenama i dopunama
Pravilnika
o specijalizacijama i užim specijalizacijama zdravstvenih radnika i zdravstvenih
saradnika
("Sl. glasnik RS", br. 53/2018)
Član 6
Ovaj pravilnik stupa na snagu danom objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".
Samostalni član Pravilnika izmenama i dopunama
Pravilnika o specijalizacijama i užim specijalizacijama zdravstvenih radnika i zdravstvenih saradnika
("Sl. glasnik RS", br. 17/2021)
Član 7
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".
Samostalni član Pravilnika izmenama i dopunama
Pravilnika o specijalizacijama i užim specijalizacijama zdravstvenih radnika i zdravstvenih saradnika
("Sl. glasnik RS", br. 77/2022)
Član 22
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije" a član 9. stav 2, čl. 23a, 23b i 23v primenjuju se od dana pristupanja Republike Srbije Evropskoj uniji, kada prestaje da važi član 23. ovog pravilnika.
Samostalni član Pravilnika izmeni
Pravilnika o specijalizacijama i užim specijalizacijama zdravstvenih radnika i zdravstvenih saradnika
("Sl. glasnik RS", br. 6/2023)
Član 2
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".
I. PROGRAMI SPECIJALIZACIJA I UŽIH SPECIJALIZACIJA ZA SPECIJALNOSTI U MEDICINI
pet godina
(60 meseci)
Specijalizacija Interne medicine je obrazovni proces tokom kojeg lekar stiče teorijsko i praktično znanje iz dvanaest različitih oblasti, što mu omogućava da kao specijalista samostalno zbrine obolele od akutnih i hroničnih bolesti. Najvažnija uloga specijalizacije je da omogući sprovođenje najviših standarda prevencije, dijagnostike i lečenja bolesnika.
Trajanje specijalizacije
Specijalizacija iz Interne medicine traje 5 (pet) godina i sastoji se od:
Prva i druga godina
Teorijsko i praktično znanje iz oblasti Interne medicine specijalizant savladava na Internom odeljenju (u matičnoj ustanovi). Specijalizant se detaljnije upoznaje sa internističkim pristupom bolesniku, što uključuje anamnezu, fizički pregled, utvrđivanje plana ispitivanja kao i izbor lečenja. Vežba pri opisivanju i oceni rezultata biohemijskih, hematoloških i drugih laboratorijskih testova, rendgenskih snimaka, ehosonografskih pregleda, EKG i funkcionih ispitivanja pojedinih organa. Upoznaje se sa načinima uzimanja materijala, njihovom primenom u predanalitičkoj fazi, kao i mogućnostima i načinima laboratorijske dijagnostike u pojedinim laboratorijama.
Pod neposrednim nadzorom mentora (načelnika odeljenja) planira lečenje i kontroliše njegov tok i uspeh terapije. Upoznaje se sa štetnim efektima lekova i metodama sprečavanja istih.
Upoznaje se sa načinom vođenja medicinske dokumentacije.
Mentor vrši nadzor savladanih veština i ocenjuje uspeh.
Specijalizant radi kao u prvoj godini, ali tako da postepeno sve samostalnije obavlja dijagnostičke postupke i određuje lečenje. Mentor vrši nadzor savladanih veština i ocenjuje uspeh.
Osposobljava se za samostalni rad u hitnoj (urgentnoj) internističkoj praksi. Uključuje se u dežurnu službu i u ambulantni rad. Upoznaje se sa pojedinim užim oblastima Interne medicine, metodama i tehnikama dijagnostike, kao i specifičnog lečenja. Učestvuje u radu konzilijuma.
Druga, treća i četvrta godina obavlja se u univerzitetskim centrima.
Program specijalizacije
Dvosemestralne nastave - 9 meseci
Pulmologija i ftiziologija - 6 meseci
Kardiologija - 7 meseci
Gastroenterologija i hepatologija - 6 meseci
Alergologija i imunologija - 4 meseca
Hematologija - 5 meseci
Endokrinologija - 5 meseci
Nefrologija - 4 meseca
Reumatologija - 3 meseca
Infektivne bolesti - 2 meseca
Radiologija - 2 meseca
Nuklearna medicina - 1 mesec
Neurologija - 2 meseca
Provera znanja - Obavezni kolokvijumi
U toku specijalističkog staža specijalizanti polažu 8 kolokvijuma:
1. Pulmologija
2. Kardiologija
3. Gastroenterohepatologija
4. Alergologija
5. Hematologija
6. Endokrinologija
7. Nefrologija
8. Reumatologija
Veštine i znanja
Oblast: (AI) Alergologija i imunologija - 4 meseca
Veština: (27) Alergološka-imunološka obrada bolesnika u stacionaru i poliklinici (3 nedelje)
Izvodi: 60
Veština: (28) Asistencija u rutinskoj i urgentnoj dijagnostici i adekvatnoj pomoći u stacionaru i poliklinici (4 nedelje)
Asistira: 10 Izvodi: 20
Veština: (29) Asistencija i učešće u proceduri dozno provokativnih testova u poliklinici i dnevnoj bolnici (1 nedelja)
Gleda: 6 Asistira: 6 Izvodi: 6
Veština: (30) Ovladavanje tehnikom izv. sternalne, pleuralne, perikardne i abdominalne punkcije i uzimanje uzoraka arterijske krvi (1 nedelja)
Izvodi: 18
Veština: (31) Obuka aplikacije ambu maske i intubacije, traheotomije, veštačkog disanja i defibrilacije (1 nedelja)
Asistira: 10
Veština: (32) Obuka u izvođenju kožnih proba (1 nedelja)
Izvodi: 10
Veština: (33) Asistencija u izvođenju biopsija kože, potkožnog tkiva i mišića sa interpretacijom (1 nedelja)
Gleda: 5 Asistira: 5
Veština: (34) Samostalno izvođenje i asistencija u izvođenju specifičnih testova in vivo (1 nedelja)
Asistira: 10 Izvodi: 10
Oblast: (DN) Dvosemestralna nastava - 9 meseci + 3 meseca Klinike
Veština: (1) Dvosemestralna nastava
Oblast: (EN) Endokrinologija - 5 meseci
Veština: (35) Endokrinološka obrada bolesnika u hospitalnim uslovima (osnovna obrada, tumačenje baznih vrednosti hormona, izvođenje supresionih i stimulacionih testova) (6 nedelja)
Ostalo: 220
Veština: (36) Endokrinološka obrada bolesnika u ambulantnim uslovima (rad u poliklinici sa nastavnikom) (3 nedelje)
Ostalo: 60
Veština: (37) u jedinici intenzivne i urgentne nege (potpuno ovladavanje principima neodložne medicinske pomoći u dijabetesnim komama, hipoglikemiji) (2 ned.)
Ostalo: 40
Veština: (38) Upoznavanje sa primenom vizualizacionih tehnika u endokrinologiji (ultrazvuk, nuklearna medicina, CT i magnetna rezonanca) (1 nedelja)
Ostalo: 30
Veština: (39) Ovladavanje postupcima intenzificirane insulinske terapije u dijabetesu (indikacije, kontraindikacije, mere kontrole) (1 nedelja)
Ostalo: 20
Veština: (40) Upoznavanje sa indikacijom i primenom insulinskih pulzatilnih pumpi (1 nedelja)
Ostalo: 20
Veština: (41) Ovladavanje principima supstitucione terapije kod deficita pojedinih ili grupa hormona (1 nedelja)
Ostalo: 20
Veština: (42) Ovladavanje principima supresione terapije kod hiperfunkcije endokrinih žlezda (1 nedelja)
Ostalo: 20
Veština: (43) Upoznavanje sa laboratorijskim metodama u endokrinologiji, posebno sa RAI postupcima (1 nedelja)
Ostalo: 20
Oblast: (GA) Gastroenterologija i hepatologija - 6 meseci
Veština: (16) Gastroenterohepatološka obrada bolesnika u stacionaru i poliklinici (6 nedelja)
Izvodi: 160
Veština: (17) Asistencija u rutinskoj, urgentnoj i operativno-terapijskoj endoskopiji organa za varenje (2 nedelje)
Gleda: 30 Asistira: 30
Veština: (18) Asistencija u dijagnostičkoj i interventnoj ultrasonografiji (2 nedelje)
Gleda: 30 Asistira: 30
Veština: (19) Asistencija u laparoskopiji (1 nedelja)
Asistira: 10
Veština: (20) Punkcija abdomena i diferencijalna dijagnoza ascitesa (2 nedelje)
Izvodi: 10
Veština: (21) Slepa biopsija jetre (1 nedelja)
Asistira: 5
Veština: (22) Slepa biopsija tankog creva (1 nedelja)
Gleda: 5
Veština: (23) Asistencija u timu za litotripsiju (1 nedelja)
Gleda: 15 Asistira: 15
Veština: (24) Samostalno izvođenje i tumačenje određenih (specifičnih) ispitivanja funkcije creva, jetre i pankreasa (2 nedelje)
Asistira: 40
Veština: (25) Analiza i tumačenje određenih radioloških ispitivanja organa za varenje (2 nedelje)
Gleda: 75 Asistira: 75
Veština: (26) Asistencija u scintigrafskim i RIA ispitivanjima GIA-a (1 nedelja)
Gleda: 10 Asistira: 10
Oblast: (HE) Hematologija - 5 meseci
Veština: (44) Hematološka obrada bolesnika u hospitalnim uslovima (osnovna obrada, tumačenje baznih vrednosti hematoloških analiza, dopunske dijagnostičke mere) (3 nedelje)
Izvodi: 110
Veština: (45) Hematološka obrada bolesnika u ambulantnim uslovima (1 nedelja)
Gleda: 30
Veština: (46) Rad u jedinici intenzivne nege (ovladavanje principima neodložne medicinske pomoći u hemoragijskim sindromima, agranulocitozama i ak) (2 nedelje)
Izvodi: 30
Veština: (47) Upoznavanje sa dopunskim dijagnostičkim metodama u hematologiji (citol, citohemijske analize punktata koštane srži, lab. dij. h) (1 nedelja)
Gleda: 15
Veština: (48) Upoznavanje sa načinom izvođenja punkcije kostne srži, samostalno izvođenje i upoznavanje sa izvođenjem biopsije kosti) (1 nedelja)
Gleda: 5 Izvodi: 5
Veština: (49) Upoznavanje sa terapijskim procedurama (protokolima) u lečenju akutnih leukemija, malignih limfoma i drugih malignih hematoloških oboljenja) (1 nedelja)
Gleda: 10
Veština: (50) Upoznavanje sa indikacijama za stalne perfuzione katetere i načinom održavanja istih, transfuziona terapija kod deficita pojedinih komponenti) (1 nedelja)
Gleda: 10
Veština: (51) Upoznavanje sa negom teških hematoloških bolesnika (nega usne duplje, opšta nega, antipiretska terapija i sl.) (1 nedelja)
Asistira: 5
Veština: (52) Upoznavanje sa indikacijama za citofereze i plazmofereze i način primene (0,5 nedelja)
Gleda: 5
Veština: (53) Upoznavanje sa laboratorijskim metodama u hematologiji i primena radioizotopa (Vek eritrocita, trombocita) (0,5 nedelja)
Gleda: 5
Veština: (54) Upoznavanje sa indikacijama obrade kostne srži za kulture ćelija (1 nedelja)
Asistira: 5
Oblast: (IB) Infektivne bolesti - 2 meseca
Veština: (70) Lumbalna punkcija, citološki pregled likvora
Gleda: 10
Veština: (71) Uzimanje materijala: hemokultura, urinokultura, gusta kap, brisevi koprokultura
Izvodi: 10
Veština: (72) Slepa biopsija jetre, laparobiopsija jetre
Gleda: 5
Veština: (73) Reanimacija vitalno ugroženih bolesnika
Gleda: 10
Veština: (74) Gastrična lavaža
Izvodi: 10
Veština: (75) Reanimacija AKI
Gleda: 5
Veština: (76) Izvođenje i čitanje testova - Elisa metod
Gleda: 10
Veština: (77) Desenzibilizacija pri davanju seruma
Gleda: 10
Oblast: (KA) Kardiologija - 7 meseci
Veština: (1) Obrada bolesnika u ehokardiografskom kabinetu (4 nedelje)
Asistira: 50
Veština: (2) Rad, odnosno praktična nastava u urgentnom centru (urgentna dijagnostika i terapija) (6 nedelja)
Ostalo: 105
Veština: (3) Rad u ergometrijskom kabinetu (indikacije, kontraindikacije, tumačenje rezultata) (2 nedelje)
Asistira: 50
Veština: (4) Kardiološka obrada bolesnika u sali za kateterizaciju (invazivna dijagnostika). Upoznavanje sa indikacijama, kontraindikacijama i metodama invazivne dijagnostike (4 nedelje)
Ostalo: 105
Veština: (5) Konverzija ritma primenom DC šoka (sinhronog i asinhronog) (2 nedelje)
Gleda: 5 Asistira: 5
Veština: (6) Perikardna punkcija (1 nedelja)
Gleda: 5
Veština: (7) Merenje Venskog pritiska (1 nedelja)
Izvodi: 10
Veština: (8) Ugradnja privremenog pejsmekera (preko jugularne vene) (2 nedelje)
Gleda: 5 Asistira: 5 (0 m 0 d)
Veština: (9) Doppler perifernih arterija i vena (2 nedelje)
Gleda: 5 Asistira: 5 Izvodi: 10
Veština: (10) Princip kontinuiranog merenja pritiska (Holter metoda) (2 nedelje)
Asistira: 10
Oblast: (NE) Neurologija 2 meseca
Veština: (172) Auskultacija karotidnih arterija
Gleda: 10 Asistira: 10 Izvodi: 15
Veština: (173) Doppler-sonografija magistralnih sudova vrata
Gleda: 5 Asistira: 5
Veština: (174) Kapilaroskopija
Gleda: 2 Asistira: 2
Veština: (75) Indikacije i interpretacija angiografije
Gleda: 10 Asistira: 10 Izvodi: 5
Veština: (182) EEG i aktivacione tehnike
Gleda: 10 Asistira: 10
Veština: (183) Elektromiografija (EMG)
Gleda: 10 Asistira: 10
Veština: (186) Test repetativne stimulacije
Gleda: 3 Asistira: 3
Veština: (187) Test na latentnu tetaniju
Gleda: 2
Veština: (188) Evocirani potencijal (vizuelni, uditivni, somatosenzorni, kognitivni, motorni)
Gleda: 10 Asistira: 10
Veština: (189) Testovi za dijagnostikovanje metaboličkih miopatija
Gleda: 2 Asistira: 1
Veština: (195) Oftalmološki pregled (FOU)
Gleda: 10 Izvodi: 10
Veština: (197) Dijagnostika, lečenje i nega kome
Gleda: 10
Veština: (198) Procena dubine kome po Glasgow score skali kome
Gleda: 5 Asistira: 5
Veština: (200) Dijagnostika kranio-cerebralnih povreda
Gleda: 5 Asistira: 10
Oblast: (NF) Nefrologija - 4 meseca
Veština: (55) Obrada i praćenje nefroloških bolesnika. Urgentna stanja u nefrologiji (4 nedelje)
Izvodi: 15
Veština: (56) Funkcionalno ispitivanje bubrega (2 nedelje)
Izvodi: 70
Veština: (57) Upoznavanje sa ehosonografijom bubrega (1 nedelja)
Gleda: 70 Asistira: 40
Veština: (58) Upoznavanje sa biopsijom bubrega (1 nedelja)
Gleda: 15 Asistira: 5
Veština: (59) Upoznavanje sa hemodijalizom (2 nedelje)
Izvodi: 150
Veština: (60) Upoznavanje sa peritonealnom dijalizom (1 nedelja)
Gleda: 40 Asistira: 20
Veština: (61) Upoznavanje sa plazmaferezom (1 nedelja)
Gleda: 5 Asistira: 5
Veština: (62) Upoznavanje sa pripremom za transplantaciju i lečenje bubrega (1 nedelja)
Asistira: 70
Oblast: (NM) Nuklearna medicina - 1 mesec
Veština: (150) Test fiksacije radioaktivnog joda u štitastoj žlezdi
Gleda: 10
Veština: (151) Scintigrafija štitaste žlezde pomoću 99m - Tc i J-131
Gleda: 5
Veština: (152) Perfuziona scintigrafija pluća
Gleda: 5
Veština: (153) Scintigrafija jetre
Gleda: 10
Veština: (154) Dinamička hepatobilijarna scintigrafija
Gleda: 5
Veština: (155) Radiorenografija pomoću 131-J-OIH, 99m - Tc-DTPA ili 99m - Tc-MAG 3.
Gleda: 10
Veština: (156) Radiorenografija sa određivanjem brzine glomerulske filtracije (GFR) 99m -Tc-DTPA
Gleda: 5
Veština: (157) Radiorenografija sa određivanjem efektivnog renalnog protoka plazme (ERPF)
Gleda: 5
Veština: (158) Scintigrafija skeleta (parcijalna i celog tela)
Gleda: 3
Veština: (159) Određivanje dužine života eritrocita
Gleda: 5
Veština: (160) Scintigrafija kore nadbubrežnih žlezda
Gleda: 2
Veština: (161) Scintigrafija srži nadbubrežne žlezde
Gleda: 1
Veština: (162) Scintigrafija neuroblastoma i tumora hromafinog tkiva
Gleda: 1
Veština: (163) Lečenje hipertireoidizma radioaktivnim jodom
Gleda: 1
Veština: (164) Lečenje toksičnog adenoma štitaste žlezde radioaktivnim jodom
Gleda: 1
Veština: (165) Radionuklidna miokardiografija
Gleda: 5
Veština: (166) Ventilaciona scintigrafija pluća (133-He)
Gleda: 5
Veština: (167) Određivanje ventilaciono-perfuzionog indeksa i vremena polueliminacije He
Gleda: 5
Veština: (168) Ventilaciona scintigrafija pluća pomoću DTPA-99m - Tc aerosola
Gleda: 5
Veština: (169) Ispitivanje pražnjenja želuca
Gleda: 2
Veština: (170) Hepatička radionuklidna angiografija
Gleda: 5
Veština: (171) Ispitivanje ferokinetike
Gleda: 3
Oblast: (PF) Pulmologija i ftiziologija - 6 meseci
Veština: (11) Obrada i praćenje pulmoloških bolesnika, učestvovanje u terapiji (8 nedelja)
Asistira: 30 Izvodi: 50
Veština: (12) Obrada i praćenje bolesnika u urgentnim stanjima u intenzivnoj respiracijskoj nezi (4 nedelje)
Gleda: 10 Asistira: 15
Veština: (13) Pregledi i kontrole ambulantnih bolesnika u ambulantno-polikliničkoj službi (3 nedelje)
Asistira: 30 Izvodi: 30
Veština: (14) Funkcionalno ispitivanje pluća: ventilacija, otpori, gasne analize (5 nedelja)
Gleda: 30 Asistira: 15
Veština: (15) Tumačenje rendgenoloških nalaza i scintigrafije pluća (1 nedelja)
Asistira: 50
Oblast: (RA) Radiologija - 2 meseca
Veština: (78) Standardni preseci CT lobanje
Gleda: 10
Veština: (79) Standardni preseci CT pluća i medijastinuma
Gleda: 10
Veština: (80) CT abdomena i karlice
Gleda: 20
Veština: (81) Regionalna anatomija/cervikalni, torakalni i abdominalni jednjak/putevi metastaziranja, klinička dijagnostika, TNM, komb. tre
Gleda: 5 Asistira: 3
Veština: (82) Određivanje doze: A) Radikalna terapija; B) Palijativna terapija-određivanje volumena i doze
Gleda: 5 Asistira: 1
Veština: (83) PTA: femoropoplitealna, ilijačna, renalna i aortokoronarna
Gleda: 20 Asistira: 10
Veština: (84) Embolizacija: u cilju hemostaze, a-V malformacija i fistula, tu krvnih sudova i varikokela
Gleda: 5
Veština: (85) Drenaže: bilijarnog trakta, abdomen urinarnog trakta, retroperitoneuma
Gleda: 10
Veština: (86) Punkcione biopsije i evakuacije
Gleda: 10
Veština: (87) Tumori bubrežnog parenhima: uopšte indikacije za radioterapiju, postoperativna radioterapija, palijativna terapija
Gleda: 10 Asistira: 2
Veština: (88) Klasični snimci lobanje u dva pravca
Izvodi: 10
Veština: (89) Ciljani snimak turskog sedla
Izvodi: 50
Veština: (90) Klinička slika, uloga radioterapije u leč. karcinoma mb, TNM konzilijarne odluke, kombinovani pristupi u terapiji.
Gleda: 5 Asistira: 5 Izvodi: 5
Veština: (91) Određivanje stadijuma oboljenja (TNS sistem): A) prisustvovanje radu konzilijuma
Gleda: 5 Izvodi: 10
Veština: (101) Upoznavanje sa aparatom i principima rada NMR
Gleda: 5
Veština: (102) T-1 i T-2 snimci pojedinih organa i anatomskih struktura
Gleda: 10
Veština: (103) Upoznavanje sa određenim prednostima NMR u odnosu na druge vizualizac. teh.
Veština: (104) RTG pregled jednjaka, želuca, duodenuma tankog i debelog creva
Gleda: 10
Veština: (105) Peroralna holecistografija
Gleda: 5
Veština: (106) Nativni snimak trbuha
Gleda: 100
Veština: (107) Abdominalna aortografija i selektivna angiografija
Gleda: 5
Veština: (111) Rukovanje UZ aparaturom i sondama
Gleda: 10
Veština: (112) Izvođenje pregleda jetre, ž. kesice i žučnih puteva
Gleda: 10
Veština: (113) UZ pregled pankreasa
Gleda: 5
Veština: (114) UZ pregled bubrega i nadbubrežnih žlezda
Gleda: 5
Veština: (115) UZ pregled mokraćne bešike i prostate
Gleda: 5
Veština: (116) UZ pregled ovarijuma, uterusa i jajovoda
Gleda: 10
Veština: (117) UZ pregled štitaste i paraštitaste žlezde
Gleda: 5
Veština: (119) Doppler i colour Doppler pregledi
Izvodi: 5
Veština: (122) Teleradiografija srca, aorte i plućne arterije
Gleda: 20
Veština: (123) Radioskopija srca, aorte i plućne arterije
Gleda: 10
Veština: (124) Merenje veličine srca i aorte
Gleda: 10
Veština: (125) Tumačenje RTG snimaka srca i krvnih sudova
Gleda: 20
Veština: (132) Radiografija pluća: P-A, profilna, u ležećem s. bočna i tvrdozr. tehnika
Gleda: 20
Veština: (138) Tumačenje RTG snimaka pluća
Gleda: 50
Veština: (139) Nativni snimak urotrakta
Gleda: 10
Veština: (140) Izvođenje i. v. i infuzijske urografije
Gleda: 10
Veština: (141) Retrogradna cistografija i uretrocistografija
Asistira: 10
Veština: (148) Regionalna anatomija, određivanje stadijuma bolesti: RTG pluća, eho abdomena i karlice, limfografija, CT, tumorski markeri
Gleda: 3 Asistira: 3
Veština: (149) Regionalna anatomija i procena stanja bolesti (Rektalnip, cistoskopija, biman. p. karlice, limfog, scintigrafija kostiju, RTG, EHO, CT)
Gleda: 5 Asistira: 5
Oblast: (RE) Reumatologija - 3 meseca
Veština: (63) Samostalna obrada najmanje po jednog bolesnika iz svake grupe reumatoloških oboljenja (2 nedelje)
Izvodi: 8
Veština: (64) Samostalno vođenje istorije bolesti za najmanje 10 bolesnika (1 nedelja)
Izvodi: 10
Veština: (65) Upoznavanje sa ambulantnim radom (1 nedelja)
Gleda: 50
Veština: (66) Savlađivanje tehnike punkcije zglobova sa intraartikularnim davanjem lekova (1 nedelja)
Veština: (67) Savlađivanje tehnike lokalne primene lekova (periradikularno, periartikularno, enteze) (1 nedelja)
Izvodi: 20
Veština: (68) Ovladavanje laboratorijskom dijagnostikom reumatoloških oboljenja (1 nedelja)
Gleda: 100 Asistira: 10
Veština: (69) Ovladavanje rendgenološkom dijagnostikom reumatoloških oboljenja (1 nedelja)
Gleda: 100
pet godina
(60 meseci)
Cilj specijalizacije
Specijalizacija iz internističke onkologije predstavlja stručno usavršavanje (edukacija i klinička obuka) lekara iz uže oblasti kliničke onkologije, koja se bavi lečenjem pacijenata sa malignitetima, u prvom redu solidnim malignim tumorima, primenom lekova (hemioterapija, hormonska terapija i biološka terapija).
Cilj ove obuke jeste da specijalizant ovlada znanjima i odgovarajućim veštinama u cilju postavljanja dijagnoze i lečenja solidnih tumora u svim fazama bolesti, da nauči specifičnosti vezane za rizike od relapsa maligne bolesti posle inicijalnog lečenja u ranom stadijumu i principe adjuvantnog lečenja: potencijalnu korist od ovakvog lečenja, koja se meri smanjenjem rizika od relapsa bolesti (tercijerna prevencija maligniteta) i potencijalne rizike od pojave kratkoročnih i dugoročnih neželjenih efekata adjuvantne terapije, da nauči principe suportivne onkologije, koja podrazumeva profilaksu neželjenih efekata sistemske terapije i lečenje neželjenih efekata, ako se oni jave, da ovlada osnovama palijativnog lečenja simptoma odmakle maligne bolesti u cilju njihovog ublažavanja i otklanjanja patnje pacijenata, koja je indikovana u svim fazama onkološkog lečenja, a ne samo u fazi kada je onkološka terapija iscrpljena. Takođe, specijalizanti treba da budu upućeni u principe i mere primarne prevencije (smanjenje incidencije malignih bolesti) i sekundarne prevencije (otkrivanje maligne bolesti u ranim stadijumima) maligniteta.
Trajanje i struktura specijalizacije
Trajanje specijalizacije iznosi 5 godina i to:
- opšta interna medicina 2 godine
- internistička onkologija 2 i po godine (od toga 6 meseci onkološka hirurgija, radioterapija, radiologija i nuklearna medicina)
- istraživački rad u onkološkim centrima pola godine.
Po završetku specijalizacije iz internističke onkologije u trajanju od 5 godina, specijalizant stiče zvanje specijaliste internističke onkologije.
Program specijalizacije
Standardni zahtevi u obuci iz oblasti internističke onkologije:
1. Program obuke iz oblasti opšte interne medicine: obuhvata sve oblasti interne medicine po organskim sistemima u onim podoblastima koja se ne bave lečenjem maligniteta, kao što su: kardiologija, pulmologija, gastroenterologija, hematologija (pre svega anemije i hemostaza), endokrinologija, nefrologija, reumatologija.
2. Program obuke specifično iz internističke onkologije:
2.1. Ova obuka mora sadržati puno radno vreme kliničke obuke u dijagnostikovanju i lečenju širokog spektra malignih bolesti. Puno radno vreme kliničke obuke podrazumeva da je kandidat svoje radno vreme tokom radne nedelje posvetio kliničkom radu (zbrinjavanje pacijenata ili edukacija). Te aktivnosti uključuju primarno zbrinjavanje i nadzor pacijenata obolelih od malignih bolesti u opštim bolničkim službama ili na specijalizovanim odeljenjima medikalne onkologije, onkološke konsultacije, ambulantno onkološko zbrinjavanje, stručne sastanke, izvođenje određenih dijagnostičkih ili terapijskih zahvata na pacijentima, preglede raznovrsnim dijagnostičkim metodama, pregled patoloških i drugih dijagnostičkih materijala.
2.2. Redovno prisustvovanje onkološkim multidisciplinarnim konzilijumima na kojima se donosi odluka o stažiranju maligne bolesti, vrsti i sastavu specifičnog onkološkog lečenja i mestu sprovođenja ovog lečenja. Prisustvovanje konzilijumima za sve lokalizacije malignih bolesti je jedan od najvažnijih segmenata u procesu učenja kliničke onkologije, samim tim i internističke onkologije.
3. Program iz oblasti bazičnog (translaciona istraživanja) i kliničkog istraživanja u onkologiji, zatim učestvovanje na nacionalnim i međunarodnim naučnim skupovima, kao i čitanje relevantne i savremene stručne i naučne literature. Istraživačko iskustvo od pola godine u tercijarnim onkološkim centrima, pre svega u akreditovanim laboratorijama za eksperimentalnu onkologiju.
Specijalni zahtevi u obuci iz oblasti medikalne onkologije:
1. Program lider (mentor): mentor mora imati kvalifikacije za nadzor i edukaciju specijalizanata u medikalnoj onkologiji. Program lider ili mentor mora biti lekar sa stručnim i/ili nastavnim/naučnim zvanjem iz oblasti kliničke onkologije u kojoj ostvaruje puno radno vreme. Program lider mora imati veliku posvećenost programu obuke i delatnostima koje su za taj program obuke vezane, shodno tome on mora da radi na mestu gde se vrši edukacija specijalizanata. Specijalizant mora voditi program obuke koji je dužan da potpisuje mentor kako bi se potvrdilo da je specijalizant obavio i ovladao u potpunosti tehnikama i disciplinama koje su predviđene kurikulumom tj. nastavnim planom i programom. Program obuke vodi specijalizant i potpisuje se jednom godišnje od strane nadležnog mentora.
2. Nastava: nastavni program medikalne onkologije trebalo bi da uključi bar tri redovna profesora fakulteta (full-time qualified teaching faculty members), uključujući i šefa katedre.
Nastavnici bi trebalo da budu sertifikovani internistički onkolozi slične kvalifikaciju ili da poseduju i svaki od njih mora posvetiti značajno vreme (najmanje 10 sati nedeljno) nastavi, istraživanju, administraciji, kritičkom vrednovanju napretka i osposobljenosti specijalizanata.
Nastavnici moraju pokazivati interes u daljem učenju i napredovanju, postavljajući primer svojim studentima specijalizantima naročito u sledećim aktivnostima: aktivno ih obučavati tokom obavljanja kliničke prakse iz internističke onkologije, učestvovanje u programu kontinuirane medicinske edukacije; aktivnim učešćem i članstvom u regionalnim, nacionalnim kao i međunarodnim udruženjima; aktivnim učešćem u istraživanjima; prezentacijama i publikovanjem naučnih radova.
3. Program edukacije: program edukacije u medikalnoj onkologiji mora biti organizovan na način da pruža odgovarajući trening i klinički staž odnosno praksu u onoj meri koja će specijalizantu obezbediti kompetenciju specijaliste internističke onkologije. Program edukacije mora da naglasi i promoviše razvoj sposobnosti kritičke analize kliničkih problema i sposobnosti donošenja samostalnih i odgovarajućih odluka. Tokom čitave obuke specijalizanti moraju imati neophodni nadzor.
Kako bi uslovi navedeni gore bili ispunjeni, specijalna pažnja mora biti posvećena sledećem:
3.1 Obrazovno okruženje: program obrazovanja i obuke budućih internističkih onkologa mora pružiti intelektualno okruženje za sticanje znanja, veština, adekvatnih kliničkih procena i stavova bitnih za obavljanje kliničke prakse u onkologiji. Taj se cilj može postići samo kada su odgovarajući resursi i sadržaji dostupni. Obaveze servisa i usluga ne smeju ugroziti postizanje obrazovnih ciljeva.
3.2 Profesionalizam i etika: profesionalizam mora biti izgrađen i negovan tokom programa obrazovanja budućih internističkih onkologa. Osim toga što se od specijalizanata očekuje da savladaju zahtevne kliničke i tehničke veštine koje budući specijalista internističke onkologije mora posedovati, od njih se takođe očekuje da neguju vrednosti poput profesionalizma i etike. Ove vrednosti uključuje stavljanje potreba pacijenata ispred ličnog interesa, adekvatno reagovanje na potrebe društva, održavanje opredeljenja za stipendije i visoke standarde istraživanja vezanih za onkologiju. Specijalizante, dakle, treba motivisati da učestvuje u radu stručnih organizacija, onkoloških programa u zajednici, kao i u institucionalnim odborima.
3.3 Zahtevi za institucije:
3.3.1 Klinička praksa: Klinička praksa mora sadržati uslove za praćenje i lečenje bolesnika koji boluju od različitih malignih tumora, bilo ambulanto ili hospitalno. Specijalizant mora biti u prilici da preuzme dugotrajnu odgovornost za akutne i hronične bolesnike, kako bi ispratio i shvatio prirodni tok malignih bolesti, opseg efikasnosti raznih terapijskih protokola i programa, i na kraju kako da prenesu informacije pacijentu, uključujući i loše vesti.
3.3.2 Bolnički uslovi/sadržaji: Obrazovni program mora imati dostupan, funkcionalan i savremen hospitalni kao i ambulantni program nege i lečenja pacijenata. Takođe za program specijalizacije neophodni su odgovarajući laboratorijski uslovi. Neophodni su odgovarajući servis patologije, usluge dijagnostičke radiologije, nuklearne medicine, banka krvi kao i uslovi za supstitucionu terapiju preparatima krvi, uslovi za obavljanje kliničke farmakologije i tumorske imunologije. Servis opšte/onkološke hirurgije kao i pristup radioterapiji moraju biti dostupni. Program takođe mora uključivati učešće na multidisciplinarnim sastancima za različite lokalizacije tumora tj. konzilijarni rad, kao i primenu protokola za lečenje shodno smernicama dobre kliničke prakse.
3.3.3 Ažuriranje veština i znanja: nakon što je dobio sertifikat u onkologiji, od specijaliste internističke onkologije se očekuje da ažurira stečena znanja i veštine kroz program kontinuirane medicinske edukacije i usavršavanja na regularnoj osnovi.
3.3.4 Prepoznavanje drugih specijalnosti: Takođe je neophodna podrška onkološke i palijativne nege, kliničkog farmakologa, fizijatra, nutricioniste odnosno dijetetičara kao i psihosocijalnog zbrinjavanja kako bi specijalizant mogao uočiti ulogu drugih specijalnosti u ukupnom zahtevnom zbrinjavanju bolesnika koji boluje od maligne bolesti.
3.3.5 Sadržaji, Ustanove: Odgovornost je nastavne institucije (fakulteta) kao nastavne baze da obezbedi da su svi navedeni sadržaji dostupni pre otpočinjanja programa edukacije iz medikalne onkologije.
Provera znanja
Provera znanja sprovodi se kroz svakodnevni rad sa mentorom, polaganjem kolokvijuma nakon završetka svake celine u okviru programa specijalizacije i kroz završni ispit. Takođe, proverava se i sposobnost da se interpretiraju rezultati saopšteni u stručnoj i naučnoj literaturi.
Program koji obezbeđuje kompetenciju u oblasti medikalne onkologije sadržan u kurikulumu
Sledeći plan i program treba smatrati obrazovnim okvirom za edukaciju lekara u oblasti medikalne onkologije.
1. Osnovni naučni principi
Specijalizant treba da razume biologiju tumora, principe onkološke terapije i lečenja, kao i pravilno sprovođenje i tumačenje translacionih i kliničkih istraživanja, s obzirom na to da sve gore navedeno čini osnovu u lečenju malignih bolesti.
1.1. Biologija malignih tumora
Specijalizant treba da zna biologiju normalne ćelije i osnovne procese kancerogeneze; treba u potpunosti da razume osnove genetike poput genske strukture, organizacije, ekspresije i regulacije. Važno je temeljno razumevanje ćelijskog ciklusa, njegove kontrole od strane onkogena, kao i njegove interakcije sa terapijom. Od specijalizanta se očekuje da razume kinetiku tumorske ćelije, proliferaciju i programiranu ćelijsku smrt tj. apoptozu, kao i balans između ćelijske smrti i proliferacije. Specijalizanta treba upoznati sa osnovnim molekularnim tehnikama poput lančane reakcije polimeraze (polymerase chain reaction), hromozomske analize i drugim tehnikama iz oblasti molekularne biologije i biologije tumorske ćelije.
1.2. Imunologija tumora
Specijalizant treba imati osnovno znanje o komponentama ćelijskog i humoralnog imuniteta i imunološki regulisanim funkcijama. Takođe, treba razumeti međusobni odnos tumora i imunološkog sistema, uključujući tumorsku antigenost, antitumorsku citotoksičnost urođenog i stečenog imunološkog sistema koje su posredovane humoralnim i/ili ćelijskim imunim odgovorom.
1.3. Etiologija, epidemiologija, skrining i prevencija
Specijalizant treba da razume ulogu genetskih kao i faktora okoline u onkogenezi. Takođe specijalizant mora imati osnovno znanje o epidemiološkim faktorima i deskriptorima bolesti; da razume osnovne principe skrininga i procene rizika od oboljevanja, kao i tačnost testova koji se koriste za navedene procene; u kojim situacijama skrining ima dobro definisanu ulogu i može biti koristan, a kada je korist od skrininga ograničena ili nedovoljno definisana; mora biti upoznat sa načelima i indikacijama za genetski skrining i savetovanje, kao i intervencijama za smanjenje rizika od oboljevanja; mora biti upoznat sa mogućnostima za hemioprevenciju posebno u oblasti karcinoma dojke, debelog creva i prostate; mora poznavati razliku i relativnu korist mera za primarnu, sekundarnu i tercijarnu prevenciju karcinoma.
1.4. Klinička istraživanja uključujući i statistiku
Specijalizantu se mora obezbediti obrazovanje vezano za dizajniranje i sprovođenje kliničkih ispitivanja. On mora imati iskustvo u razvoju i sprovođenju studija kroz međunarodne kooperativne grupe, nacionalne ili lokalne protokole. Obrazovanje treba da uključi sledeće segmente kliničkog istraživanja: dizajniranje ispitivanja, faze I-II- III kliničkog ispitivanja, pregled i razumevanje etičkih regulativa, regulatorna i pravna pitanja koja su uključena u dizajn studije, kriterijume za definisanje odgovora na terapiju, primenu biomarkera, instrumente koji se koriste za procenu kvaliteta života, osnove statistike, uključujući i statističke metode, zahtev da se tokom dizajniranja kliničkih studija odredi broj pacijenata koji će se uključiti u ispitivanje tzv. sample size, te odgovarajuće tumačenje podataka, procene toksičnosti i gradiranje; ulogu i funkcioniranje Institucionalnog nadzornog odbora kao i Etičkog odbora, iskustvo dobijanja informisanog pristanka od pacijenta, mehanizme nadzora od strane Vlade; iskustvo u pisanju aplikacija za sredstva za podršku istraživanjima tzv. grantova, kao i informacije o drugim mehanizmima potpore za klinička istraživanja; uputstva u pripremi sažetaka tj. apstrakata, usmenih prezentacija i pisanje radova u celini (in extenso); kritičku procenu naučne vrednosti objavljenih članaka i njihov uticaj na svakodnevnu kliničku praksu.
2. Osnovni principi u lečenju malignih bolesti
Lečenje pacijenata sa malignom bolešću zahteva stručnost različitih medicinskih užih specijalnosti, s obzirom na to da je moderno i savremeno lečenje kompleksno i da se najbolji rezultati postižu kroz multidisciplinarno lečenje pacijenata. Specijalizant treba da prepozna doprinos svake od tih užih specijalnosti u postavljanju dijagnoze, proceni kliničkog stadijuma bolesti, kao i lečenju maligne bolesti i njenih komplikacija. Od specijalizanta se očekuje da se upozna sa svakom od tih disciplina kako bi stekao uvid o prednostima i ograničenja svakog od modaliteta savremenog onkološkog lečenja. U tom smislu podstiče se njihovo učestvovanje na interdisciplinarnim sastancima, poput konzilijarnih sastanaka.
Polaznici treba da se osposobe da procene sveukupno zdravlje pacijenta, posebno kada je reč o komorbiditetima koji značajno mogu ograničiti primenu lekova ili ostalih vidova lečenja, a sve u cilju izrade odgovarajućeg plana i programa lečenja. Ovo se posebno odnosi na sve brojniju i jako vulnerabilnu populaciju obolelih starije životne dobi.
2.1. Patologija, laboratorija, molekularna biologija i translaciona istraživanja
Specijalizant treba da nauči da se definitivna dijagnoza maligniteta temelji na histologiji. U tom smislu on mora shvatiti važnu ulogu patologa u potvrđivanja dijagnoze maligne bolesti. Specijalizantu treba obezbediti uslove da se upozna sa novijim tehnikama u patologiji i doprinosu tih tehnika u adekvatnom stažiranju i lečenju pacijenata.
Specijalizanti treba da znaju koja laboratorijska ispitivanja su prikladna u stažiranju, odlukama o lečenju kao i praćenju bolesnika; moraju biti upoznati sa biomarkerima kao prognostičkim i prediktivnim pokazateljima za personalizovani izbor lečenja; trebaju biti svesni potencijala translacionog istraživanja, kao važnog procesa implementacije novih znanja u kliničkoj praksi odnosno lečenju i zbrinjavanju bolesnika.
2.2. Dijagnostika imidžingom
Specijalizant treba da se upozna sa načelima sprovođenja traženih dijagnostičkih procedura u meri da može adekvatno informisati pacijente o tim postupcima; treba da nauči da postavi kliničku diferencijalnu dijagnozu kada upućuje pacijenta specijalisti radiološkom dijagnostičaru, kao i da komunicira sa dijagnostičarem kako bi se odredila strategija validacije dobijenog rezultata ispitivanja; treba da nauči koji komorbiditeti ili drugi klinički podaci mogu biti relevantni za dijagnostičara radi adekvatne interpretacije tražene dijagnostike; treba znati da formuliše dijagnostičku strategiju za određene vrste tumora kao i da razume isplativosti tih procedura; treba da razume prednosti i ograničenja testova koji su relevantni u konkretnom kliničkom kontekstu; treba biti upoznat sa RECIST - response evaluation critera in solid tumors sistemom procene terapijskog odgovora, te sa prednostima i ograničenjima testova koji se predlažu kao alternativni biomarkeri odgovora na terapiju.
2.3. Procedure stažiranja
Specijalizant treba da nauči TNM (T-tumor, N-node, M-metastases) sistem stažiranja tumora kao i kako adekvatno da stažira bolesnika sa malignim tumorom. Osim toga specijalizant mora znati indikacije za kliničke, radiološke i nuklearno-medicinske imidžing postupke u postavljanju dijagnoze, stažiranju, praćenju bolesnika kao i proceni odgovora tumora na lečenje pomoću navedenih testova.
3. Terapija
3.1. Hirurgija
U saradnji sa hirurgom, specijalizant treba da nauči koje su indikacije i kontraindikacije za hirurške intervencije; treba da upozna ulogu hirurgije u stažiranju, lečenju i palijaciji bolesnika s malignim tumorima; treba da se upozna sa indikacijama za očuvanje organa kao i sa sekvencijalnim pristupom u hirurgiji u zavisnosti od drugih modaliteta lečenja; treba da nauči sve moguće rizike i koristi od planirane operacije kao definitivnog oblika lečenja ili kao dopunskog oblika lečenja uz radioterapiju i/ili hemioterapiju; treba biti upoznat sa postoperativnim komplikacijama.
Specijalizant mora razumeti veliku važnost multidisciplinarnog pristupa i odluke na početku lečenja svakog pacijenta u cilju najboljeg ishoda lečenja, te stoga specijalizant treba da promoviše ovakvu multidisciplinarnu strategiju.
3.2. Radioterapija
Specijalizant treba biti upoznat sa temeljnim načelima radiološke biologije, uključujući efekat vremena, doze, frakcionisanja i tipa zračenja; treba da stekne suštinsko znanje o indikacijama za palijativnu i kurativnu radioterapije, uključujući adjuvantnu, neo-adjuvantnu i konkomitantnu radioterapiju; treba da nauči osnovna načela savremenog radioterapijskog planiranja i dozimetrije; da nauči posebne tehnike kao što su intenzitetom zračenja modulisana radioterapija IMRT (Intensity-Modulated Radiation Therapy), stereotaksično zračenje, brahiterapija, protonska terapija i terapija radioizotopima; treba da nauči o toleranciji i toksičnosti u različitim normalnim tkivima i organima, kao i o riziku od akutnih i hroničnih komplikacija i kasnih kumulativnih sekvela radioterapije; treba da se upozna sa interakcijama između radioterapije koja se primenjuje sekvencijalno ili konkomitantno uz ostalu sistemsku anti-neoplastičnu terapiju.
3.3. Hemioterapija
Specijalizant treba da se upozna sa indikacijama i ciljevima lečenja hemioterapijskim agensima, u ranoj i odmakloj malignoj bolesti; treba da nauči o koristi ovih agenasa u neo-adjuvantnom, adjuvantnom i sistemskom lečenju, samostalno tj. sekvencijalno ili u kombinaciji sa drugim agensima tj. konkomitantno; treba da upozna hemioterapijske agense kao pojačivače radioterapijske osetljivosti (radiation sensitizer); treba znati važnost doziranja i pravovremenog davanja pojedinih hemioterapeutika; treba da nauči da proceni komorbiditete pacijenta kako bi se utvrdio odnos rizika i koristi od planiranog lečenja hemioterapijom, za svakog pojedinačnog pacijenta; treba da stekne znanje iz farmakokinetike, farmakodinamike, farmakogenomike i farmakologije za različite hemioterapijske agense; treba da se upozna sa profilom toksičnosti svih hemioterapijskih agenasa, uključujući dugoročne rizike, kako prilagoditi dozu i raspored lečenja kod svakog pojedinačnog pacijenta u slučaju disfunkcije vitalnih organa, te kako lečiti nastale komplikacije.
3.4. Biološka terapija
Specijalizant treba da se upozna sa efikasnošću biološke terapije i indikacijama za njenu primenu, uključujući citokine i faktore rasta hematopoeze. Specijalizant takođe treba da se upozna sa osnovnim principima ciljane molekularne terapije (targeted therapy), poput monoklonskih antitela, inhibitora tirozin kinaze, tumorskih vakcina i ćelijske terapije.
Znanje treba da obuhvati terapijske indikacije i kombinacije sa hemioterapijom, kao i spektar neželjenih dejstava i njihovo lečenje.
3.5. Suportivno i palijativno lečenje
Potrebno je da specijalizanti znaju šta je suportivna terapija, koje je njeno mesto tokom onkološkog lečenja i treba da budu obučeni da primene mere suportivnog lečenja kada je to potrebno. Treba da znaju indikacije za različite vidove suportivnog lečenja, ograničenja za primenu i neželjena dejstva. Specijalizanti treba da znaju šta je palijativna terapija i da budu osposobljeni da odluče kada je ona indikovana. Treba da znaju da je palijativna terapija integrisani deo medikalne onkologije i da je deo multidisciplinarnog pristupa.
4. Komplikacije lečenja
4.1. Infekcije
4.1.1. Faktori rizika
Potrebno je da specijalizanti poznaju faktore rizika koji predisponiraju nastanak komplikacija infekcije kod pacijenta sa malignom bolešću. Potrebno je da znaju da preveniraju ili smanje učestalost tih faktora rizika i da istovremeno poznaju mere za kontrolu infekcije.
4.1.2. Bakterijske infekcije
Specijalizanti treba da znaju principe prevencije, dijagnoze i lečenja bakterijskih infekcija kod pacijenta sa malignom bolešću. Moraju da poznaju najčešće uzročnike, u zavisnosti od anatomskog mesta infekcije. Potrebno je da poznaju dostupne antibakterijske lekove, njihov spektar dejstva, potencijalna neželjena dejstva i interakcije sa drugim lekovima.
4.1.3. Virusne infekcije
Specijalizanti treba da znaju principe prevencije, dijagnoze i lečenja virusnih infekcija kod pacijenta sa malignom bolešću. Treba da poznaju različite vrste dostupnih antivirusnih lekova, njihov spektar dejstva, potencijalna neželjena dejstva i interakcije sa drugim lekovima.
4.1.4. Gljivične infekcije
Specijalizanti treba da znaju principe prevencije, dijagnoze i lečenja gljivičnih infekcija kod pacijenta sa malignom bolešću. Treba da poznaju različite vrste dostupnih antigljivičnih lekova, njihov spektar dejstva, potencijalna neželjena dejstva i interakcije sa drugim lekovima.
4.1.5. Febrilna neutropenija
Specijalizanti moraju da znaju da pojava febrilnosti kod neutropeničnog pacijenta predstavlja hitno stanje. Moraju da budu vešti u rutinskoj obradi septičnog pacijenta sa dokazanom ili suspektnom mijelosupresijom i treba da znaju kako da ovakve pacijente leče emprijski i urgentno. Potrebno je da nauče instrumente poput MASCC indeksa rizika koji se može koristiti da se u slučaju prisustva febrilne neutropenije identifikuju pacijenti niskog rizika za komplikacije i samim tim primene manje invazivne metode lečenja u vanbolničkim uslovima. Treba da nauče indikacije za primenu faktora rasta hematopoeze.
4.2. Druge komplikacije lečenja
4.2.1. Alopecija
Specijalizanti treba da znaju koji antitumorski lekovi uzrokuju alopeciju. Potrebno je da prepoznaju psihološke posledice koje alopecija ima na pacijenta sa malignom bolešću. Potrebno je da umeju da posavetuju pacijenta i daju preporuke u vezi sa nošenjem perike ili nekog drugog načina pokrivanja glave.
4.2.2. Krvarenje i tromboza
Specijalizanti treba da znaju koje vrste terapije uzrokuju trombotičke komplikacije, uključujući tamoksifen, talidomid i antiangiogeni lekove; kako da dijagnostikuju duboku vensku trombozu, emobliju pluća i arterijsku tromboemboliju. Potrebno je da znaju druge moguće poremećaje hemostaze nastale usled primene specifične onkološke terapije, uključujući krvarenje zbog trombocitopenije ili primene antiangiogenih lekova, diseminovanu intravaskularnu koagulaciju i druge potrošne koagulopatije. Specijalizanti treba da znaju indikacije za primenu i komplikacije antikoagulantne terapije, transfuzije trombocita i sveže smrznute plazme.
4.2.3. Komplikacije na kostima
Specijalizanti treba da ovladaju veštinom da prepoznaju koštane komplikacije i njihove uzročnike, uključujući artralgije usled primene inhibitora aromataze i taksana, osteoporozu kao posledicu hormonske terapije, osteonekrozu vilice nakon primene bisfosfonata ili denosumaba. Specijalizanti moraju biti upoznati sa mogućnošću nastanka bola usled primene G-CSF ili GM-CSF.
4.2.4. Kardiovaskularne komplikacije
4.2.4.1. Oštećenje srčane funkcije
Specijalizanti moraju biti upoznati sa sa agensima koji oštećuju srčanu funkciju, kao što su antraciklini, trastuzumab i radioterapija. Potrebno je da znaju da leče spektar različitih stepena oštećenja srčane funkcije, počevši od asimptomatskog smanjenja ejekcione frakcije leve komore do simptomatske srčane insufucijencije.
4.2.4.2. Srčana ishemija
Specijalizanti moraju da znaju da dijagnostikuju i leče srčanu ishemiju nastalu usled primene fluoropirimidina i drugih antitumorskih agenasa.
4.2.4.3. Aritmije
Specijalizanti moraju biti obučeni da prepoznaju i leče produženje QTc intervala koje se viđa tokom primene mnogih lekova iz grupe niskomolekularne ciljane terapije. Moraju poznavati faktore rizika koji predisponiraju ovo stanje, kao što su konkominantna terapija (antiemetici) i elektrolitni poremećaji (naročito hipokalijemija i hipomagnezijemija).
4.2.4.4. Hipertenzija
Specijalizanti treba da znaju da dijagnostikuju i leče hipertenziju koja se razvija kao posledica primene mnogih antiangiogenih lekova.
4.2.5. Kateteri
4.2.5.1. Infekcije
Potrebno je da specijalizanti znaju indikacije i kontrainidkacije za primenu katetera (braunila) i portova (port-a-cath). Specijalizanti treba da usavrše stručnost u plasiranju centralnog venskog katetera u aseptičnim uslovima. Treba da umeju da prepoznaju i leče sepsu porekla katetera, kao i da znaju indikacije za njihovo uklanjanje.
4.2.5.2. Tromboza
Specijalizanti treba da znaju da dijagnostikuju i leče trombozu povezanu sa venskim kateterom.
4.2.5.3. Ekstravazacija
Specijalizanti treba da znaju da je prevencija najvažniji faktor u sprečavanju ekstravazacije, treba da znaju da je prepoznaju i leče.
4.2.6. Poremećaji elektrolita
Specijalizanti treba da znaju da citotoksični lekovi (poput derivate platine) kao i anti-EGFR ciljana terapija može da uzrokuje poremećaj serumskog nivoa elektrolita. Moraju da prepoznaju simptome, znakove i komplikacije poremećaja nivoa kalcijuma, magnezijuma, kalijuma, fosfora i mokraćne kiseline. Moraju da znaju da leče terapijski uzrokovane poremećaje elektrolita kao i sindrom raspadanja tumora (tumor lysis syndrome).
4.2.7. Endokrine i metaboličke komplikacije
4.2.7.1. Insuficijencija nadbubrežne žlezde
Specijalizanti treba da znaju uzorke adrenalne insuficijencije kod pacijenata sa malignom bolešću, posebno usled zračenja, terapije antitelima ili usled nagle obustave primene glukokortikoida. Treba da znaju da prepoznaju kliničku prezentaciju i laboratorijske poremećaje, kao i principe lečenja.
4.2.7.2. Hipotireoidizam
Specijalizanti treba da budu obučeni da dijagnostikuju i leče poremećaje funkcije štitaste žljezde nastale nakon primene pojedinih vrsta ciljane terapije, inhibitora tirozin kinaze ili nakon zračne terapije regiona glave i vrata.
4.2.7.3. Hiperglikemija
Specijalizanti treba da znaju koji antineoplastični lekovi su povezani sa nastankom hiperglikemije, kao što je to slučaj sa primenom kortikosteroida, inhibitora IGF-1R i PI3K/mTOR ćelijskog puta prenosa signala. Treba da znaju da leče hiperglikemiju.
4.2.7.4. Poremećaji lipida
Specijalizanti treba da znaju da leče hiperholesterolemiju i hipertrigliceridemiju nastale usled primene antineoplastičnih lekova kao što su hormonska terapija i ciljana terapija.
4.2.7.5. Elevacija amilaze/lipaze
Specijalizanti treba da znaju da dijagnostikuju i leče poraste nivoa lipaze i amilaze nastale u sklopu neoplastičnog lečenja, naročito usled primene ciljane terapije.
4.2.8. Iscrpljenost
Specijalizanti treba da budu upoznati sa multifaktorijalnom prirodom iscrpljenosti kod pacijenta sa malignom bolešću i sa vrstama antineoplastičnih terapija koje doprinose nastanku iscrpljenosti. Treba da znaju farmakološke i nefarmakološke mere lečenja iscrpljenosti.
4.2.9. Gastrointestinalne komplikacije
4.2.9.1. Mučnina i povraćanje
Specijalizanti treba da znaju za raznovrsnu etiologiju mučnine i povraćanja kod pacijenata sa malignom bolešću. Treba da znaju tipove emeze (akutna, odložena, anticipatorna) uzrokovane hemioterapijskim lekovima, kao i klasifikaciju hemioterapijskih lekova prema njihovom emetogenom potencijalu (visok, umeren, nizak, minimalan). Specijalizanti treba da prepoznaju mehanizme dejstva i farmakološke karakteristike oralnih i intravenskih antiemetika i da znaju da ih primene u svakodnevnom kliničkom radu.
4.2.9.2. Dijareja i zatvor
Specijalizanti treba da znaju različitu etiologiju poremećenog rada creva kod pacijenata sa malignom bolešću, da prepoznaju mehanizme dejstva i farmakološke karakteristike laksativa i antidijaroičnih lekova, kao i to kako da ih koriste u svakodnevnoj kliničkoj praksi.
4.2.9.3. Zarastanje rana i gastrointestinalna perforacija
Specijalizanti treba da nauče da je primena izvesnih antiangiogenih lekova (poput bevacizumaba) povezana sa poremećajem zarastanja rana i određenim rizikom za gastrointestinalnu perforaciju. Treba da znaju da ovi lekovi trebaju da se isključe pre i tokom hirurške intervencije kad god je to moguće, najbolje u periodu od 4-6 nedelja ili dok rana ne zaraste.
4.2.9.4. Hepatotoksičnost
Specijalizanti treba da znaju da citotoksična i ciljana terapija mogu da uzrokuju oštećenje jetre. Treba da znaju da dijagnostikuju i leče nastalu hepatotoksičnost. Takođe, treba da nauče o mogućoj venookluzivnoj bolesti kao mogućoj komplikaciji antineoplastične terapije.
4.2.10. Reakcije preosetljivosti
Specijalizanti treba da znaju da citotoksični lekovi i monoklonska antitela mogu da uzorkuju akutne alergijske reakcije. Treba da budu osposobljeni da uspešno prepoznaju i leče ovakve reakcije. Treba da znaju indikacije za premedikaciju, izmene u načinu davanja leka koji je uzorkovao alergijsku reakciju i kada trajno treba obustaviti takav lek. Specijalizanti treba da umeju da dijagnostikuju i leče odloženu hipersenzitivnost nastalu usled antineoplastične terapije, naročito kod primene malih molekularnih inhibitora.
4.2.11. Infertilitet/sterilitet/seksualni život
Specijalizanti treba da budu osposobljeni da savetuju pacijenta i njegovu porodicu u vezi sa rizicima za nastanak neplodnosti usled antineoplastičnog lečenja. Treba da imaju znanja o prevenciji i strategijama lečenja dostupnim pacijentu, kao i kada je pre otpočinjanja antineoplastičnog lečenja indikovano upućivanje u kliniku koja se bavi neplodnošću.
Specijalizanti moraju da prepoznaju fizički i psihološki uticaj maligniteta i antineoplastičnog lečenja na seksualni život pacijenta. Treba da olakšaju otvorenu komunikaciju o seksualnosti i ponude savetovanje o mogućim intervencijama.
4.2.12. Limfedem
Specijalizanti treba da nauče da dijagnostikuju limfedem nastao usled disekcije aksilarnih limfnih nodusa, pre svega kod karcinoma dojke i sarkoma i da budu svesni funkcionalnih ograničenja koje on prouzrokuje. Potrebno je da se osposobe da savetuju pacijenta koje su preventivne i terapijske mere i da upute pacijenta nadležnoj ustanovi onda kada je potrebno odgovarajuće specifično lečenje limfedema.
4.2.13. Mijelosupresija
Specijalizante treba naučiti da je mijelosupresija čest neželjeni efekat antineoplastične terapije. Treba da znaju da dijagnostikuju i leče mijelosupresiju, uključujući indikacije i komplikacije transfuzija krvnih produkata, primenu faktora rasta hematopoeze i antibiotika. Trebalo bi da nauče kako učestalost i težina mijelosupresije utiče na odluku o primeni narednih ciklusa hemioterapije.
4.2.14. Nefrotoksičnost
Specijalizanti treba da znaju koji citotoksični lekovi uzrokuju oštećenje bubrega i urinarnih puteva i to u vidu direktne nefrotoksičnosti poput derivata platine ili u vidu hemoragičnog cistitisa koji uzrokuje ifosfamid. Trebalo bi da znaju mere za zaštitu bubrežne funkcije kada se koriste ovi antineoplastični lekovi, kao i da dijagnostikuju i leče bubrežno oštećenje uzrokovano ovim lekovima. Potrebno je da specijalizanti znaju o bubrežnim komplikacijama novih molekularnih ciljanih terapija, uključujući tu i proteinuriju uzorkovanu inhibicijom VEGF i trošenje magnezijuma nakon primene monoklonskih anti - EGFR antitela.
4.2.15. Neurotoksičnost
Specijalizanti treba da znaju koje vrste antineoplastičnog lečenja uzrokuju neurotoksičnost, na primer derivati platine, taksani i vinka alkaloidi. Treba da budu osposobljeni da procene težinu neurotoksičnosti i indikacije za korigovanje doze i režima antineoplastičnog leka koji je doveo do oštećenja.
4.2.16. Oralne komplikacije
4.2.16.1. Mukozitis
Specijalizanti treba da znaju kako da preveniraju, dijagnostikuju i leče antineoplastičnim lečenjem uzrokovan mukozitis, sa akcentom na oralnu higijenu, kontrolu bola i lečenje sekundarne infekcije. Treba da steknu znanja o nutritivnom statusu kod teških i prolongiranih mukozitisa, o indikacijama za i komplikacijama primene enteralne i parenteralne ishrane.
4.2.16.2. Kserostomija (suvoća usta)
Specijalizanti treba da umeju da prepoznaju da je kserostomija česta komplikacija zračne terapije regije glave i vrata, da može biti hronična i kao takva povećati rizik za bolesti usne duplje i zuba i, samim tim, narušiti kvalitet života.
4.2.17. Plućne toksičnosti
Specijalizanti treba da znaju spektar mogućih plućnih toksičnosti i koji tipovi neoplastičnog lečenja uzorkuju takve komplikacije, uključujući pneumonitis (nakon bleomicina, zračne trapije ili primene inhibitora EGFR tirozin kinaze). Treba da budu upućeni u opcije lečenja ovakvih komplikacija.
4.2.18. Sekundarni malignitet
Specijalizanti treba da budu osposobljeni da prepoznaju one pacijente koji imaju visok rizik za nastanak sekundarnog maligniteta, usled ranijeg antineoplastičnog lečenja. Treba da budu obučeni da za takve pacijente primene metode skrininga kada su one dostupne.
4.2.19. Kožna toksičnost
Specijalizanti treba da umeju da dijagnostikuju i leče kožne komplikacije nastale usled antineoplastične terapije, uključujući tu alergijske manifestacije na koži, toksičnost na koži usled primene ciljane terapije (anti-EGFR lekovi, multi-targetni inhibitori kinaza), kao i akutna i hronična oštećenja kože nakon zračne terapije. Treba da budu svesni da ove promene na koži uzrokuju značajan psihološki stres za pacijenta, pogotovo ako se nalaze na izloženim i vidljivim mestima, kao što su lice i ruke.
4.3. Suportivna terapija
4.3.1. Mučnina i povraćanje
Videti poglavlje 4.2.9.1.
4.3.2. Infekcije i neutropenija
Videti poglavlja 4.1. i 4.1.5.
4.3.3. Anemija
Videti poglavlje 4.2.13.
4.3.4. Trombocitopenija
Videti poglavlje 4.2.13.
4.3.5. Ćelije koštane srži i progenitorske ćelije periferne krvi
Specijalizanti treba da budu upoznati s metodama dobijanja ćelija koštane srži i progenitorskih ćelija periferne krvi kao i načinom njihove krioprezervacije.
4.3.6. Zaštita organa
Specijalizant treba da bude upoznat sa merama zaštite organa tokom lečenja. Treba da znaju indikacije i neželjena dejstva različitih agenasa namenjenih zaštiti organa. Treba da znaju tehnike očuvanja gonada kako bi osigurali fertilitet pacijenta (krioprezervacija).
4.3.7. Mukozitis
Videti poglavlje 4.2.16.1.
4.3.8. Maligna efuzija
Specijalizant treba da zna simptome i znakove, indikacije i mere lečenja u slučaju pojave ascitesa, pleuralne i perikardne efuzije. Treba da u ovim slučajevima budu osposobljeni da urade paracentezu.
4.3.9. Ekstravazacija
Videti poglavlje 4.2.5.3.
4.4. Hitna stanja u onkologiji
Specijalizanti treba da znaju da prepoznaju kliničku prezentaciju stanja koje zahteva hitnu intervenciju (npr. kompresija kičmene moždine, tamponada perikarda). Za pacijenta kod koga je suspektna dijagnoza malignog oboljenja, potrebno je da specijalizant bude obučen za uzorkovanje tkiva u cilju dijagnostičke potvrde maligniteta.
4.5. Paraneoplastični sindromi
Specijalizanti treba da umeju da prepoznaju moguć udaljeni efekat maligniteta na potencijalno sve organske sisteme. Treba da znaju koji maligniteti su najčešće udruženi sa određenim sindromima i da znaju lečenje istih.
4.6. Nutritivna podrška
Specijalizanti treba da znaju da nutritivna podrška može pomoći pacijentima sa malignom bolešću da dobiju hranljive materije potrebne za očuvanje telesne mase. Treba da znaju indikacije za njenu primenu i komplikacije parenteralne i enteralne ishrane.
4.7. Palijativno zbrinjavanje i zbrinjavanje u terminalnoj fazi
4.7.1. Uloga onkologa u palijativnom zbrinjavanju
Na onkologu je odgovornost da brine za svog pacijenta tokom čitavog kontinuuma lečenja, od momenta postavljanja dijagnoze i u celom toku trajanja bolesti. Uz antineoplastičnu terapiju podrazumeva se i kontrola simptoma, psihosocijalna podrška i kordinacija sa službama koje obezbeđuju kontinuitet zbrinjavanja pacijenta i podrške porodici u svim fazama bolesti, uključujući i terminalnu fazu.
4.7.2. Interdisciplinarni pristup
Specijalizanti treba da znaju da lečenje pacijenata sa odmaklom malignom bolešću zahteva blisku saradnju kliničara različitih disciplina, uključujući tu i med. sestre, socijalne radnike, anesteziologe, specijaliste palijativne medicine, psihologe, psihijatre, sveštena lica, specijaliste fizikalne medicine i rehabilitacije, dijetetičare, radnu terapiju i terapiju govora. Specijalizanti treba da steknu veštine u interdiscpilinarnom planiranju i koordinaciji zbrinjavanja.
4.7.3. Bol
4.7.3.1. Procena bola
Specijalizanti treba da budu vešti u sveobuhvatnoj proceni bola kancerskog porekla i bola nastalog usled onkološkog lečenja. Treba da nauče da koriste skale za procenu bola. Treba da razumeju mehanizme i patofiziologiju kancerskih bolnih sindroma i budu upoznati sa kliničkim karakteristikama čitavog opsega bolnih sindroma kao i dijagnostičkih pristupa za njihovo otkrivanje.
4.7.3.2. Farmakoterapija
Specijalizanti treba da imaju osnovna znanja o farmakološkim karakteristikama i toksičnosti najčešće korišćenih lekova za kontrolu bola. Treba da budu iskusni pri započinjanju analgetičke terapije, praćenju adekvatnosti analgetičkog odgovora i titraciji lekova protiv bola. Treba da znaju da koriste adjuvantne analgetike za lečenje neuropatskog, visceralnog i koštanog bola. Moraju poznavati pristupe za lečenje proboja bola.
4.7.3.3. Primarna terapija
Specijalizanti treba da upoznaju ulogu primarnog onkološkog lečenja u uspostavljanju kontrole bola, podrazumevajući tu ulogu radioterapije i hirurgije, npr. u slučaju kompresije kičmene moždine ili pretećih fraktura.
4.7.3.4. Komplikovani bolni sindromi
Specijalizanti treba da znaju čitav spektar dostupnih opcija za pacijente sa komplikovanim ili refraktarnim bolnim sindromom, uključujući tu i indikacije za ekspertske konsultacije specijaliste za bol ili palijativnu medicinu, invazivne i neuroablativne procedure i sedaciju kao poslednju opciju za kontrolu bola kod umirućeg pacijenta sa refraktarnim bolom.
4.7.4. Evaluacija i lečenje simptoma
Specijalizanti treba da znaju da koriste skale za procenu fizičkih simptoma pacijenta sa malignom bolešću: dispneje, mučnine i povraćanja, zatvora, dijareja i iscrpljenosti.
4.7.4.1. Dispneja
Specijalizanti treba da znaju diferencijalnu dijagnozu dispneje kod pacijenata sa odmaklom malignom bolešću. Treba da umeju da prepoznaju potencijalno lečive uzorke dispneje i različite modalitete terapije. Moraju da znaju da koriste opioide u simptomatskom zbrinjavanju dispneje.
4.7.4.2. Mučnina i povraćanje
Specijalizanti treba da znaju diferencijalnu dijagnozu mučnine i povraćanja u fazi odmakle maligne bolesti i da umeju da identifikuju moguće lečive uzroke. Treba da znaju mehanizme dejstva antiemetika i njihovu pravilnu upotrebu za kontrolu simptoma.
4.7.4.3. Zatvor
Specijalizanti treba da su upoznati sa faktorima koji mogu doprineti zatvoru kod pacijenata sa odmaklom malignom bolešću. Treba da nauče da razlikuju zatvor od maligne opstrukcije creva. Treba da poznaju načine za prevenciju zatvora, da daju savet i racionalno propišu farmakoterapiju za lečenje zatvora.
4.7.4.4. Dijareja
Specijalizanti treba da znaju diferencijalnu dijagnozu dijareje kod pacijenata sa odmaklom malignom bolešću. Treba da umeju da identifikuju potencijalno lečive (reverzibilne) uzroke i prepoznaju pacijente sa visokim rizikom za crevnu opstrukciju. Specijalizanti treba da su upoznati sa strategijom lečenja dijareja različitih uzroka u odmakloj malignoj bolesti. Posebno je važno da znaju opcije lečenja za dijareju uzrokovanu hemioterapijom i zračenjem kao i enterokolitisa kod neutropeničnih pacijenata.
4.7.4.5. Iscrpljenost uzrokovana malignom bolešću
Specijalizanti treba da poznaju faktore koji mogu doprineti malaksalosti pacijenata u odmakloj malignoj bolesti, očekivanu učestalost javljanja i dužinu trajanja terapijom izazvane malaksalosti i zamaranja. Treba da umeju da identifikuju potencijalno lečive uzroke umora i preporuče odgovarajuću farmakoterapiju i suportivne mere.
4.7.4.6. Delirijum
Specijalizanti treba da znaju diferencijalnu dijagnozu delirijuma kod pacijenata sa odmaklom malignom bolešću. Treba da umeju da identifikuju uzroke delirijuma. Moraju poznavati strategije lečenja i upotrebu antipsihotika u terapiji delirijuma.
4.7.4.7. Anoreksija/kaheksija i gladovanje
Specijalizanti treba da umeju da razlikuju gladovanje od kancerske kaheksije. Treba da poznaju patofiziologiju kancerske kaheksije. Treba da budu osposobljeni da formulišu racionalan plan lečenja za pacijente sa sindromima gladovanja i kancerske kaheksije, da prepoznaju potencijalne koristi ali i njihova ograničenja i rizike različitih oblika lečenja.
4.7.5. Lečenje komplikacija maligne bolesti
Specijalizanti moraju biti eksperti u proceni i lečenju komplikacija maligne bolesti kao što su koštane metastaze, metastaze u CNS (mozak i moždanice), metastaze u jetri i bilijarna opstrukcija, maligna pleuralna, peritonealna i perikardna efuzija, opstrukcija šupljih visceralnih organa, metaboličke komplikacije raka, anoreksija i kaheksija, hematološke posledice, neurološka i seksualna disfunkcija.
4.8. Komunikacija
Specijalizanti moraju biti umešni u uspešnoj i saosećajnoj komunikaciji sa pacijentom i porodicom u pogledu dijagnoze maligne bolesti, lečenja, prognoze, potencijalnih rizika i toksičnosti, kao i o nezi na kraju života.
4.8.1. Uvažavanje kulturoloških razlika
Specijalizanti treba da imaju svest o kulturološkom uticaju sredine u kojoj pacijent živi na lečenje njegove maligne bolesti. Treba da se osposobe da razgovaraju o ovim kulturološkim uticajima na lečenje. Specijalizanti treba da nauče da poštuju potrebe pacijenata koje proizilaze iz kulturoloških razlika među ljudima.
4.9. Evaluacija i lečenje psiholoških i egzistencijalnih simptoma maligne bolesti
Specijalizanti treba da razumeju psihološki uticaj maligne bolesti. Treba da prepoznaju potencijalne izvore stresa i reaguju u bilo kojoj fazi bolesti, kada je to indikovano. Treba da umeju da cene duhovni konflikt u vezi sa dijagnozom i lečenjem maligne bolesti. Treba da nauče da prepoznaju dobre adaptivne i loše načine nošenja sa malignom bolešću. Treba da znaju prihvatljive mehanizme tugovanja pacijenata i njihovih porodica zbog maligne bolesti.
Specijalizanti treba da znaju indikacije i načine primene psihotropnih lekova. Treba da nauče o procesu žaljenja. Moraju da razumeju da je i lekar koji leči pacijente takođe opterećen i da treba da se nosi sa svakom ovakvom situacijom. Moraju biti upoznati sa evaluacijom i lečenjem najčešćih psiholoških i egzistencijalnih simptoma maligne bolesti kao što su: distres, anksioznost, depresija, pad morala, gubitak samopoštovanja, delirijum, suicidalne ideje, želja za smrću i traženje eutanazije ili asistirane smrti, anksioznosti u vezi sa smrću, anticipatornog žaljenja, nesigurnosti.
4.10. Briga o sebi
Specijalizanti treba da umeju da prepoznaju faktore koji mogu doprineti nastanku sindroma sagorevanja i umora usled stalne saosećajnosti sa pacijentima. Treba da umeju da razlikuju depresiju od sindroma sagorevanja. Treba da razviju plan za brigu o sebi koji podrazumeva prepoznavanje i praćenje simptoma sagorevanja, bavljenje takvim simptomima kada se jave, održavanje balansa između posla i privatnog života, traženje pomoći ako se simptomi pogoršavaju ili su teški.
4.11. Zbrinjavanje umirućih bolesnika
Specijalizanti treba da umeju da razgovaraju o prekidanju antineoplastične terapije, prelasku na drugačiji vid lečenja, o očekivanom kliničkom toku bolesti, znacima i simptomima skore smrti, o strategijama koje omogućavaju optimalni komfor za pacijenta, uz podršku porodici.
Treba da znaju koje su opcije za zbrinjavanje na kraju života, u kućnim uslovima, bolnici ili hospisu i treba da pomognu pacijentu i porodici u donošenju odluke. Mnogi pacijenti i članovi njihovih porodica zabrinuti su da će biti napušteni od strane onkologa pred kraj života, te je zadatak specijalizanta da prepoznaju tu potrebu pacijenata da im budu dostupni i daju podršku.
4.12. Rehabilitacija
Specijalizant treba da prepozna ulogu fizikalne terapije, naročito u postoperativnoj fazi. Takođe, treba da uvaži mesto okupacione terapije, terapije govora i gutanja.
5. Lečenje pojedinih vrsta tumora
Nakon upoznavanja sa osnovnim principima lečenja, svaki specijalizant se mora upoznati sa specifičnim problemima vezanim za pojedine maligne bolesti. Za svaku bolest potrebno je znati epidemiologiju, prevenciju, patofiziologiju, genetiku, znake i simptome, dijagnostičke algoritme, lečenje, praćenje i palijativne i suportivne mere. Svaki tumor ima svoje specifičnosti, navedene u nastavku.
5.1. Karcinomi glave i vrata
Specijalizant treba da zna faktore rizika za pojavu tumora glave i vrata i prirodni tok pojedinih tumora ove regije. Bitno je razumeti važnost infekcije HPV virusom. Zbog toga je neophodno da svaki specijalizant provede dovoljno vremena upoznavajući se sa pojedinim vrstama karcinoma, uključujući karcinome nazofarinksa, pljuvačnih žlezda i štitaste žlezde. Treba naglasiti važnost kliničkog stažiranja karcinoma glave i vrata za dalje terapijske mogućnosti. Specijalizant mora da u okviru multidisciplinarnog tima razmatra i realno postavlja ciljeve i mogućnosti internističke onkologije u lečenju ovih bolesnika. Takođe mora biti u mogućnosti da proceni nutricioni status, zdravlje usne duplje i da prilagodi terapijski plan shodno željama pacijenta, komorbiditetima, starosti pacijenta, socijalnim prilikama i multidisciplinarnom pristupu. Potrebno je da proceni rizik za pojavu toksičnosti i da sprovede lečenje toksičnosti koje su izazvane multidisciplinarnim lečenjem, da procenjuje odgovor na terapiju i da planira primenu individualizovane hemioterapije fluorouracil - platina i mogućnost primene cetuksimaba. Svaki specijalizant treba da nauči da savetuje pacijente da promene nepravilnosti u načinu života radi boljeg podnošenja terapije i smanjenja pojave sekundarnih tumora.
5.2. Tumori grudnog koša
Specijalizant moraju biti upoznati sa faktorima rizika za pojavu karcinoma pluća i mezotelioma, kao i sa incidencom i mortalitetom od ovih bolesti. Potrebno je da su upoznati sa strategijama smanjenja pušenja i skrining studijama vezanim za karcinom pluća. Moraju poznavati međunarodnu klasifikaciju i sistem stažiranja, kao i najčešće molekularne alteracije koje se javljaju u karcinomu pluća.
5.2.1. Sitnoćelijski karcinom pluća
Specijalizanti moraju poznavati sistem stažiranja i prognostičke faktore sitnoćelijskog karcinoma pluća. Moraju biti upoznati sa ulogom hemioterapije u lečenju ove bolesti, kao i multidisciplinarnim pristupom u lečenju ograničene bolesti i indikacijama za lečenje promena u centralnom nervnom sistemu.
5.2.2. Nesitnoćelijski karcinom pluća
Specijalizanti moraju poznavati invazivne i neinvazivne dijagnostičke procedure, sistem stažiranja i prognostičke faktore nesitnoćelijskog karcinoma pluća, kao i kriterijume operabilnosti. Moraju da se upoznaju sa indikacijama i vrednostima hirurškog lečenja, hemioterapije, bioloških agenasa i radioterapije u lečenju lokalizovane bolesti, koji se često kombinuju. Moraju biti upoznati sa ulogom hemioterapije i bioloških agenasa u lečenju odmakle bolesti. Moraju poznavati principe lečenja Pancoast tumora. Moraju poznavati individualizovani pristup terapiji primenom bioloških agenasa na osnovu molekularnih promena, npr EGFR mutacija. Moraju poznavati strategije suportivne terapije kod odmakle bolesti.
5.2.3. Mezoteliom
Specijalizanti moraju poznavati invazivne i neinvazivne dijagnostičke procedure, sistem stažiranja i prognostičke faktore za mezoteliom. Moraju poznavati kriterijume operabilnosti i ulogu hemioterapije, kao i principe suportivne terapije.
5.2.4. Timom - karcinom timusa
Specijalizanti moraju razumeti retku pojavu i maligni potencijal tumora timusa, prognostički značaj Masaoka sistema stažiranja. Moraju poznavati patološku klasifikaciju, naročito razlike između timoma i karcinoma timusa. Moraju biti u mogućnosti da prepoznaju paraneoplastične sindrome. Moraju biti upoznati sa dijagnostičkim procedurama koje se sprovode u dijagnostici tumora medijastinuma. Moraju prepoznati dominantnu ulogu hirurgije u lečenju tumora timusa. Moraju poznavati indikacije za adjuvantnu radioterapiju i ulogu indukcione hemioterapije za potencijalno resektabilne tumore. Takođe, moraju znati ulogu primene hirurgije, radioterapije i hemioterapije u lečenju neresektabilnih, rekurentnih ili metastatskih tumora.
5.3. Karcinomi gastrointestinalnog trakta
5.3.1 Karcinom ezofagusa
Specijalizant mora poznavati faktore rizika za razvoj karcinoma jednjaka, indikacije za primenu endoskopije pri dijagnostici i stažiranju ove bolesti, kao i za nutricionu potporu. Mora razumeti značaj multimodalnog terapijskog pristupa, kao i ulogu palijativne hemioterapije i mera suportivne terapije.
5.3.2. Karcinom želuca
Specijalizant mora poznavati faktore rizika za razvoj karcinoma želuca. Mora poznavati hirurške pristupe i razumeti potencijalno kurativnu ulogu hirurgije i ulogu kombinovane terapije, primenu neoadjuvantne i adjuvantne terapije kao i ulogu palijativne hemioterapije, uključujući i ciljanu terapiju i mere suportivne terapije.
5.3.3. Karcinom kolona i rektuma
Specijalizant mora razumeti značaj hirurškog i patološkog stažiranja i indikacije za adjuvantnu terapiju u lečenju karcinoma kolona i rektuma, kao i ulogu hemioterapije i ciljane terapije u metastatskoj bolesti. Mora poznavati značaj molekularnih prediktivnih faktora za individualizaciju terapije. Mora biti u mogućnosti da prepozna nasledne karcinome kolona i razlike u načinu širenja i terapiji. Mora razumeti racionalu skrininga za karcinom kolona i značaj genetskog testiranja.
5.3.4. Karcinom anusa
Specijalizant mora znati povezanost između HPV infekcije i karcinoma anusa, kao i značaj kombinovanog multimodalnog tretmana za očuvanje funkcije organa.
5.3.5. Karcinomi hepatobilijarnog sistema
Specijalizant mora poznavati epidemiologiju i faktore rizika za hepatobilijarne karcinome, ulogu određivanja vrednosti alfafetoproteina pri dijagnozi, proceni odgovora i skrinigu za hepatocelularni karcinom. Mora poznavati endoskopske palijativne procedure kao što je implantacija stenta, indikacije za kurativnu hirurgiju kod lokalizovane bolesti kao i ulogu sistemske i intra-arterijske hemioterapije i ciljane terapije.
5.3.6. Karcinom pankreasa
Specijalizant mora poznavati faktore rizika za pojavu karcinoma pankreasa, jedinstvene genetske aspekte i ulogu endoskopije za postavljanje molekularne dijagnoze karcinoma pankreasa. Mora znati da hirurgija ima kurativnu ulogu kod nekih pacijenata, a palijativnu kod drugih. Takođe, moraju biti upoznati sa primenom adjuvantne hemioterapije i palijativnom ulogom hemioterapije i ciljane terapije u odmakloj bolesti.
5.4. Karcinomi genitourinarnog sistema
5.4.1. Karcinom bubrežnih ćelija (RCC)
Specijalizant mora poznavati dijagnostičke procedure, prognostičke kategorije koje su povezane sa dobrom, intermedijarnom i lošom prognozom i paraneoplastičke sindrome koji se javljaju kod ove bolesti. Mora razumeti kurativnu ulogu hirurgije kod lokalizovane bolesti i ulogu poštednih operacija, kao i sve češću upotrebu laparaskopskih procedura. Mora razumeti značaj sistemske terapije, uključujući anti-angiogenezne agense i imunoterapiju kod odmakle bolesti. Sve veća primena molekularne ciljane terapije je značajno promenila principe lečenja RCC-a. Palijativna terapija odmakle bolesti i produženo preživljavanje je postignuto primenom novih bioloških agenasa poslednjih godina, naročito agenasa koji deluju na angiogenezu, anti-VEGF i m-TOR puteve. Uloga adjuvantne i neoadjuvantne terapije se još uvek ispituje.
5.4.2 Karcinomi urotelijuma
Specijalizant mora razumeti faktore rizika za pojavu karcinoma urotelijuma, značajne razlike između karcinoma mokraćne bešike sa površnim širenjem i onih koji zahvataju mišićni sloj, kao i osobinu TCC-a da se često javlja na istom mestu više puta i da metastazira. Mora poznavati ulogu citološkog pregleda urina, radioloških metoda i cistoskopije pri stažiranju i praćenju ovih bolesti. Mora poznavati ulogu intravezikalne terapije karcinoma sa površnim širenjem kao i ulogu hirurgije u ranim invazivnim karcinomima. Mora znati da se karcinomi sa zahvatanjem mišićnog sloja mogu lečiti primenom neoadjuvantne hemioterapije bazirane na cisplatinu i cistektomijom, samo cistektomijom ili kombinacijom hemio i radioterapije. Ovi modaliteti lečenja još uvek nisu direktno upoređivani. Mora razumeti studije o primeni neoadjuvantne i adjuvantne terapije. Kombinovana hemioterapija bazirana na cisplatinu smatra se standardom.
5.4.3. Karcinom penisa
Specijalizant mora razumeti ulogu HPV u etiologiji karcinoma penisa, potencijalno kurativnu ulogu hirurgije i radioterapije. Terapija metastatske bolesti najčešće uključuje kombinovanu hemioterapiju baziranu na cisplatinu.
5.4.4. Karcinom prostate
Specijalizant mora razumeti epidemiologiju, kontroverze vezane za skrining, uključujući dokaze za i protiv korišćenja PSA u skriningu, kao i praktičnu primenu nivoa PSA u serumu u različitom kliničkim situacijama. Mora poznavati osnove dijagnostike, uključujući primenu MRI, značaj histološkog gradiranja, značaj praćenja, hirurgije i zračne terapije u lečenju ranih stadijuma bolesti i primene hormonske i hemioterapije kod odmaklih stadijuma. Mora razumeti nedostatak dokaza za primenu rane terapije, npr kod porasta PSA kao i dokaze koji se pojavljuju, a koji govore u korist primene intermitentne terapije u drugoj i trećoj liniji hormonske terapije. Mora poznavati neželjene efekte i toksičnost hormonske terapije i rezultate primene hemioterapije u hormon-rezistentnih pacijenata, kao i primenu novih agenasa nakon progresije na standardnu hormonsku i hemioterapiju docetakselom, kao i principe onkogerijatrije.
5.4.5. Karcinomi germinativnih ćelija
Specijalizant mora biti u mogućnosti da klasifikuje pacijente shodno klasifikaciji Međunarodne Kolaborativne Grupe za karcinome germinativnih ćelija (IGCCG). Mora razumeti značaj tumorskih markera za dijagnozu, prognozu i praćenje pacijenata, ulogu hirurgije, zračne terapije, hemioterapije. Mora razumeti značaj karcinomma in situ i strategije praćenja kod seminoma i neseminoma. Mora znati da je kombinovana hemioterapija ima kurativni efekat kod većine pacijenata sa odmaklom bolešću kao i da kako konvencionalna, tako i visokodozna terapija ima ulogu u terapiji relapsa. Takođe moraju poznavati mogućnost pojave kasnih toksičnosti kod pacijenata u dugotrajnoj remisiji.
5.5. Maligniteti ginekološke regije
5.5.1. Karcinom jajnika
Specijalizant treba da zna da postoji genetska predispozicija za razvoj karcinoma jajnika. Treba da razume ulogu adekvatne hirurške procedure pri inicijalnom stažiranju i lečenju, kao i u kasnijim fazama bolesti. Treba da poznaje ulogu hemioterapije i novih ciljanih terapija u lečenju lokalizovane i odmakle bolesti. Treba da razume ulogu patologije i molekularne biologije i njihov uticaj na prognozu ovih pacijenata.
5.5.2. Karcinom tela materice
Specijalizant treba da prepozna značaj hormona i hormonskih terapija u etiologiji karcinoma endometrijuma. Treba da razume kurativnu ulogu hirurgije u ranim stadijumima bolesti, značaj radioterapije i sve veći značaj sistemske terapije u multidisciplinarnom lečenju odmakle bolesti. Takođe treba da prepozna značaj hemioterapije i hormonske terapije u tretmanu kako lokalizovane, tako i odmakle bolesti, kao i značaj patologije i molekularne biologije u razvoju i prognozi karcinoma uterusa.
5.5.3. Karcinom grlića materice
Specijalizant treba da poznaje jedinstvene faktore rizika za karcinom grlića materice, kao i strategije za prevenciju HPV infekcije i vakcinacije. Mora znati da je adekvatno stažiranje bolesti od velikog značaja za izbor hirurgije i/ili zračne terapije kao kurativnog pristupa. Treba da poznaje značaj hemioterapije u lečenju kako lokalizovane bolesti u kombinaciji sa zračnom terapijom, tako i odmakle bolesti, kao i sve značajniju ulogu ciljane terapije.
5.5.4. Karcinom vulve i vagine
Specijalizant treba da razume razvoj svetloćelijskog karcinoma vagine kod žena čije su majke u trudnoći dobijale dietilstilbestrol, kao i principe skrininga i praćenja ovih žena. Treba da poznaje kurativnu ulogu hirurgije u ranim stadijumima bolesti i potrebu za kombinovanom terapijom u odmaklim stadijumima. Takođe, treba da razume veliku povezanost HPV infekcije i VIN lezija.
5.6. Karcinom dojke
Specijalizanti treba da poseduju znanje u interpretaciji mamograma, ultrazvuka i magnentne rezonance dojke. Oni moraju da poznaju patološke i prognostičke parametre u određivanju indikacija za lečenje. Moraju da razumeju parametre koji utiču na izbor primarnog lečenja, uključujući i važnost određivanja receptora (ER, PR, HER2). Treba da znaju kako da koriste prvu generaciju molekularnih prognostičkih testova, uključujući UPA/PA1, recidivni skor, genski potpis karcinoma dojke. Treba da znaju indikacije za (neo) ađuvantno lečenje i određivanje optimalnog režima u skladu sa karakteristikama pacijenta. Specijalizanti bi trebalo da znaju da prepoznaju kako uobičajene tako i retke neželjene efekte lekova u cilju prilagođavanja praćenja pacijenta i određivanja odgovarajućeg tretmana. Moraju da znaju potrebe i rizike biopsije suspektne metastatske lezije. Takođe, trebalo bi da poznaju očekivan benefit od inhibitora angiogeneze u metastatskoj bolesti. Moraju da prepoznaju važnost porodične anamneze i ulogu genetskog testiranja i savetovanja.
5.7. Sarkomi
Specijalizant treba da shvati epidemiologiju sarkoma kao raznovrsnu famiju retkih tumora. Treba da znaju referentne regionalne ustanove, u slučaju sumnje na sarkom ili dokazane dijagnoze. Treba da budu svesni glavnih aspekata prirodnog toka sarkoma, za razliku od karcinoma i ulogu hirurgije, uključujući hirurške principe kod lokalizovanih sarkoma i kod izolovanih plućnih metastaza.
5.7.1. Koštani sarkomi
Specijalizant mora da zna glavne simptome i znakove koštanih maligniteta. Moraju da budu svesni glavnih kliničkih karakteristika kao I posebnog terapijskog pristupa osteosarkoma, Juingovog (Ewing) sarkoma, hondrosarkoma I ostalih retkih sarkoma (ulogu hirurgije, radioterapije, neoađuvantne i ađuvantne hemioterapije).
5.7.2. Mekotkivni sarkomi
Specijalizant bi trebalo da bude upoznat sa uticajem različitih histologija mekotkivnih sarkoma na terapijski pristup, uključujući različite terapijske pristupe ekstraskeletnog Juingovog sarkoma i rabdomiosarkoma. Trebalo bi da znaju opšte terapijske pristupe lokalizovanih adultnih mekotkivnih sarkoma. Trebalo bi da poznaju aktivne lekove koji se koriste u lečenju uznapredovalih adultnih mekotkivnih sarkoma.
5.7.3. Gastrointestinal stromal tumors (GIST)
Specijalizant mora da zna generalnu molekularnu osnovu, prirodni tok i hirurške principe lečenja GIST-a. Moraju da znaju kako da koriste molekularnu targetnu terapiju bilo kod lokalizovane ili uznapredovale bolesti, uključujući procenu terapijskog odgovora.
5.8. Tumori kože
5.8.1. Melanom
Specijalizant bi trebalo da poznaje faktore rizika kao i različite kliničke forme primarnog melanoma i njegovih preekursornih lezija, kao što je displastični nevus. Trebalo bi da mogu da razlikuju benignu kožnu promenu od one koja je potencijalno maligna. Moraju da znaju ulogu dubine invazije tumora i drugih prognostičkih parametara u proceni prognoze. Moraju da znaju koje hirurške procedure su potrebne pri postavljanju dijagnoze kao i pri kurativnoj resekciji. Treba da znaju indikacije za primenu bioloških terapija u ađuvantnom pristupu i potencijalne rizike i koristi od citotoksične i biološke terapije u odmakloj bolesti. Specijalizant mora da ima radno iskustvo u primarnoj prevenciji melanoma kao i prepoznavanje i savetovanje pacijenata sa visokim rizikom za razvoj melanoma.
5.8.2. Bazocelularni i planocelularni karcinomi kože
Specijalizant mora da poznaje klinički izgled ovih lezija i da zna da je njihova pojava povezana sa izlaganjem suncu, ali mogu nastati kao kasna komplikacija lečenja tumora.
5.9. Endokrini tumori
Specijalizanti bi trebalo da budu upoznati sa specifičnom dijagnostikom i lečenjem endokrinih tumora. Trebalo bi da znaju da se endokrini tumori mogu pojavljivati u sklopu kancerskih sindroma kod specifičnih genetskih defekata. Trebalo bi da znaju ulogu antikancerskih lekova kod različitih endokrinih tumora.
5.9.1. Tireoidni karcinom
Specijalizanti bi trebalo da poznaju svojstva tireoidnog tkiva i patološku klasifikaciju tireoidnih tumora. Treba da znaju epidemiološke karakteristike tireoidnog karcinoma i njegovu povezanost sa genetskim faktorima i faktorima okoline. Specijalizant bi trebalo da bude upoznat sa principima TNM sistema stažiranja. Trebalo bi da nauče dijagnostički pristup I biohemijski profil tireoidne funkcije kod pacijenata sa tireoidnim karcinomom. Specijalizanti bi trebalo da znaju indikacije za dijagostičke modalitete kod stažiranja bolesti. Treba da znaju indikacije za radikalnu hirurgiju, ablaciju radioaktivnim jodom kao i spoljašnju radioterapiju, hemioterapiju i nove lekove u terapiji lokalnog, uznapredovalog i metastatskog tireoidnog tumora. Specijalizanti moraju da znaju najznačajnije prognostičke indikatore (TNM stadijum, histološka dijagnoza, gradus).
5.9.2 Neuroendokrini tumori (NET)
Specijalizanti bi trebalo da razumeju poreklo NET iz enterohromafinog tkiva i embrionalnu definiciju prednjeg, srednjeg i zadnjeg creva. Treba da znaju epidemiološke karakteristike i prirodan tok NET. Specijalizanti bi trebalo da budu upoznati sa patološkom klasifikacijom NET (WHO) i principima TNM-ENETS sistema stažiranja. Specijalizanti moraju da nauče dijagnostički pristup i kliničko/biohemijska ispoljavanja sindroma uzrokovanih produkcijom aktivnih supstanci različitih NET. Trebalo bi da znaju indikacije za dijagnostičko stažiranje NET. Trebalo bi da nauče indikacije za radikalno i palijativno hirurško lečenje u terapiji lokalizovanog i lokalno uznapredovalog NET. Specijalizanti bi trebalo da budu upoznati sa terapijskim modalitetima kod pacijenta sa neresektabilnom bolešću (analozi somatostatina, interferon, radioaktivni terapija somatostatinksim analozima, hemioterapija, nove targetne terapije. Specijalizanti bi trebalo da budu upoznati sa najvažnijim prognostičkim faktorima (TNM stadijum, histološki gradus, primarno tkivo porekla).
5.10. Maligniteti centralnog nervnog sistema
Specijalizanti bi trebalo da znaju odgovarajući pristup pacijentima sa malignitetima CNS-a. On/Ona bi trebalo da budu upoznati sa glavnim koracima inicijalnog zbrinjavanja i kontrole simptoma (npr., korišćenje i doziranje kortikosteroida i antiepileptika). Osnovna sposobnost mora da biti prikazana u interpretaciji standardnih dijagnostičkih procedura, posebno MR i CT-a, principi za efikasnu i ekonomičnu obradu pacijenata kao i razlikovanje primarnih od sekundarnih (metastatskih) tumora mozga.
Očekivano je poznavanje klasifikacije tumora CNSa. Specijalizant bi morao da bude u stanju da opiše glavne grupe glioma i njihove molekularne karakteristike. On/Ona bi morao da zna glavne indikacije, rizike i toksičnosti hirurgije, hemioterapije, radioterapije i kombinovane hemioradioterapije. Specijalizant bi trebao da poznaje najčešće korišćene hemioterapijske protokole kao i principe suportivne terapije. Očekuje se da nauči osnove lečenja meduloblastoma, meningioma i primarnog CNS limfoma. Specijalizant bi morao da zna najčešće poreklo CNS metastaza. Potrebno je da zna ulogu i indikacije za hirurško, radioterapijsko ili hemioterapijsko lečenje moždanih metastaza, kao i profilaktičke mere (npr, profilaktičku kranijalnu iradijaciju, intratrekalnu aplikaciju citotoksičnih lekova).
5.11. Karcinomi nepoznate primarne lokalizacije
Specijalizant mora da nauči značaj histologije tumora, patološke obrade i tumorskih markera u vođenju obrade pacijenta. Posebno, moraju da prepoznaju u kojim uslovima lečenje može poboljšati preživljavanje, a kada je samo palijativno.
5.12. Hematološki maligniteti
5.12.1 Leukemije
Specijalizant mora da zna patološke i molekularne tehnike (citogenetika, imunofenotipizacija, PCR) koje se koriste u dijagnozi leukemija. Moraju da budu upoznati sa aktuelnim terapijskim preporukama baziranim na klasifikaciji rizika i njihovo korišćenje u akutnim limfoblastnim i mijeloidnim leukemijama kod adultnih pacijenata i pacijenata starije životne dobi. Moraju da znaju indikacije za transplantaciju koštane srži. Moraju da razumeju značaj kliničkih studija u daljem poboljšanju ishoda pacijenata. Takođe moraju da poznaju suportivno lečenje ovih pacijenata.
5.12.1.1 Akutne leukemije i mijelodisplazije
Specijalizanti moraju da znaju faktore rizika za razvoj leukemija: moraju da znaju klasifikaciju WHO, kao i njeno korišćenje u lečenju i prognozi. Trebalo bi da znaju potencijalnu korist od transplantacije koštane srži kod pacijenata sa leukemijom.
5.12.1.2 Hronične leukemije
Specijalizant bi morao da bude u stanju da razlikuje hronične leukemije na razmazu periferne krvi, da prepoznaju razlike između HML, HLL i leukemije vlasastih ćelija, kao i druge malignitete sa leukemijskim osobinama. Moraju da znaju aktuelne terapijske pristupe u lečenju hroničnih leukemija, kao i da razumeju očekivanja od ovih terapija. Moraju da znaju indikacije za transplantaciju koštane srži. Takođe, moraju da znaju aktuelne preporuke za praćenje pacijenata.
5.12.2. Limfomi
Specijalizanti bi morali da znaju stažiranje limfoma po Ann Arbor sistemu i klasifikaciju WHO, kao i njihovu pouzdanost, ograničenja i trenutne inicijative za poboljšanje sistema stažiranja. Moraju da znaju pravilan pristup pacijentu obolelom od limfoma, počevši od odgovarajućih načina za dobijanje dijagnostičkih uzoraka, procedure stažiranja kao i evaluaciju terapijskog odgovora uključujući PET sken, sa svojom pouzdanošću i ograničenjima. Moraju da razumeju da se vrsta lečenja određuje na osnovu podtipova limfoma i prognostičkih indikatora i moraju da znaju Internacionalni prognostički index (IPI). Moraju da razumeju značaj kliničkih studija u poboljšanju ishoda bolesti u ovih pacijenata.
5.12.2.1. Hočkinov limfom
Specijalizanti moraju da imaju iskustva u stažiranju pacijenata sa Hočkinovom bolešću. Moraju da budu upoznati sa trenutnim terapijskim opcijama u različitim stadijumima bolesti (limitirana, intermedijarna, odmakla bolest). Trebalo bi da znaju indikacije za hemio I radioterapiju u različitim stadijumima bolesti (I, II, III, IV). Specijalizant mora da zna dugoročne komplikacija primenjenog tretmana kao i pravilan pristup praćenju pacijenata. Moraju da znaju indikacije za visokodoznu terapiju i/ili alogenu transplantaciju koštane srži kod pacijenata sa refraktornom bolešću u fazi relapsa.
5.12.2.2. Ne-Hočkinski limfomi
Specijalizant bi trebalo da zna ogromnu heterogenost ne-Hočkinskih limfoma, njihovu kliničku klasifikaciju kao agresivne i indolentne limfome i patološku klasifikaciju WHO. Specijalizanti moraju da znaju povezanost limfoma sa HIV imunosupresijom.
Moraju da budu upoznati sa klasifikacijom i različitim dijagnostičkim procedurama radi pravilnog stažiranja. Trebalo bi da znaju kurabilnu ulogu (imuno) hemioterapije i vrednost transplantacije kosne srži u relapsu bolesti kao i kod refrakternih bolesti. Moraju da razumeju različite tipove indolentnih limfoma i da znaju kada je indikovano lečenje, a kada samo praćenje pacijenata. Moraju da znaju ulogu zračne terapije, hirurgije i hemioterapije, uključujući primenu monoklonskih antitela u tretmanu agresivnih non-hočkinskih limfoma. Moraju da poznaju jedinstvena klinička svojstva mantle ćelijskog limfoma, difuznog B krupnoćelijskog limfoma, limfoblastnog limfoma i Burkitovog limfoma i ulogu intenzivnog lečenja agresivnih formi limfoma.
5.12.2.3. Kutani T ćelijski limfom (CTCL)
Specijalizanti moraju da znaju dijagnostičke klasifikacione EORTC/SZO kriterijume I da razumeju jedinstvenost CTCL. Takođe, moraju da znaju da postoje novi sistemi stažiranja za Mycosis Fungoides (MF) i Sezarijev sindrom kao i za ne-MF slučajeve. Moraju da znaju da je terapija CTCL u ranim fazama bolesti orijentisana na kožu a u odmaklim stadijumima uključuje biološke agense. Agresivne hemioterapije imaju ulogu samo u retkim vrlo agresivnim slučajevima i u vrlo odmakloj fazi.
5.12.3. Plazma ćelijske diskrazije
Specijalizanti moraju da znaju da razlikuju plazma ćelijske diskrazije: neklasifikovane monoklonalne gamapatije, Walderstromovu makroglobulimemiju, plasmocitom, multipli mijelom, POEMS (polineuropatiju, oraganomegaliju, endokrinopatiju, monoklonalni protein, promene ne koži) i plazma ćelijske leukemije. Moraju da znaju stažiranje, prognostičke faktore i indikacije za lečenje svakog entiteta. Moraju da znaju ulogu novih targetnih lekova u terapiji multiplog mijeloma kao i ulogu bisfosfonata.
5.12.4. Mijeloproliferativne neoplazme
Specijalizant moraju da znaju razne forme mijeloproliferativnih neoplazmi (policitemija vera, esencijalna trombocitoza, mijelofibroza), dijagnosticke kriterijume (uključujući molekularne mutacije) i principe lečenja.
5.13. Maligniteti udruženi sa AIDS-om
Dok je incidenca maligniteta udruženih sa AIDS-om u opadanju, kao rezultat korišćenja kombinacije potentnih visoko aktivnih antiretoviralnih terapija (HAART), ipak ostaje značajan zdravstveni problem širom sveta, posebno u siromašnim regionima. Specijalizanti moraju da znaju za povećanu učestalost maligniteta kod HIV pozitivnih pacijenata, posebno tumore mozga, sistemske limfome, karcinom cerviksa i kapošijev sarkom kao i drugih maligniteta koji se ne povezuju sa AIDS-om. Moraju da znaju indikacije za lečenje ovih karcinoma i da budu svesni potencijalno povećane toksičnosti medikamenata zbog pridruženog AIDS-a. Specijalizant mora da zna odgovarajuću profilaksu i lečenje uobičajenih oportunističkih infekcija kao i mogućnosti za ranu detekciju i prevenciju maligniteta.
5.14. Posebni aspekti u dijagnozi i tretmanu tumora kod adolescenata
Specijalizanti moraju da budu upoznati sa incidencom i specijalnim karakteristikama maligniteta koji se javljaju kod adolescenata (15-18 godina). Specijalizant bi trebalo da shvati adolescenciju kao kratak period somatske, socijalne i duhovne evolucije i da većina tumora u ovom dobu ima lošiju prognozu u poređenju sa istim tumorima kod dece. Specijalizant mora da zna da tumori u ovoj dobi mogu biti: a) kasna pojava pedijatrijskih tumora (sarkomi, meduloblastomi) b) rana pojava adultnih tumora (tumor štitaste žlezde, melanom) c) adolescentni tumori (koštani tumori, karcinom testisa d) tumori koji se pojavljuju u svakom uzrastu (leukemije, limfomi). Specijalizant bi trebao da bude obučen u saopštenju dijagnoze, tretmanu, psihosocijalnoj podršci i brizi za adolescenta. Specijalizant bi trebalo da zna da je u ovoj specijalnoj grupi interdisciplinarni pristup jako važan. Specijalizant mora da zna da je komplijansa u ovoj grupi pacijenata veliki problem i da je dugoročno praćenje od krucijalne važnosti. Specijalizant mora da bude svestan kasnih toksičnosti nakon lečenja tumora u adolescenciji.
5.15. Posebni aspekti u dijagnozi i tretmanu tumora kod mlađih odraslih pacijenata
Specijalizant mora da stekne teorijsko znanje i kliničko iskustvo u sledećim aspektima tumora kod mlađih odraslih osoba (18-39): incidenca i epidemiologija tumora kod mlađih odraslih osoba, faktore rizika i poznate uzroke tumora kod mlađih odraslih osoba, odgovarajući dijagnostički pristup i stažiranje, multidisciplinarnu evaluaciju i pristup ovim pacijentima - saradnja hirurga, radioterapeuta, sestara, socijalnih radnika, psihologa, fizikalnih terapeuta; administraciju hemioterapije, hormonalne i ciljane terapije; psihosocijalno savetovanje i podršku; komunikacija sa pacijentom i evaluacija prognoze; implementacija strategija za očuvanje fertiliteta i savetovalište o budućim trudnoćama; savetovanje o zdravim načinima života; praćenje pacijenata u cilju prepoznavanja kasnih toksičnosti lečenja i relapse bolesti; organizaciju i ciljeve kliničkih i translacionalnih istraživanja kod mlađih odraslih osoba; ispitivanje molekularne biologije tumora u populaciji mlađih odraslih osoba.
5.16. Malignitet i trudnoća
Specijalizanti treba da steknu teoretska znanja i određeni stepen kliničkog iskustva u sledećim aspektima gestacionih maligniteta: incidenca i epidemilogija maligniteta u trudnoći, adekvatna dijagnostička obrada trudnica i izloženost jonizujućem zračenju tokom pojedinalnih dijagnostičkih procedura, primena hemioterapijskih, hormonskih i targetnih lekova u različitim gestacionim periodima, priroda i rizik neželjenih efekata za majku i dete, indikacije za prekid trudnoće, potreba za multidisciplinarnim pristupom u lečenju uključujući ginekologa (specijaliste opstetricije), pedijatra, neonatologa i onkologa, prognoze za majku i dete, konsultacija sa pacijentom i članovima porodice o problemima (temama) kao što su lečenje, toksični efekti, kontrola bolesti, ishod trudnoće i ploda, dojenje i buduće trudnoće.
5.17. Gerijatrijska onkologija
Specijalizant treba da upozna epidemiologiju maligniteta u starosti uključujući incidencu i stope mortaliteta u zavisnosti od životnog doba u svom regionu ili naciji. Treba da nauče koje se fiziološke promene javljaju u procesu starenja i kako ove promene mogu da utiču na lečenje (npr. doziranje hemioterapijskih lekova i njihova toksičnost, efikasnost i bezbednost primene opioida, uticaj istovremene primene više lekova, tzv. polypharmacy). Specijalizanti treba da nauče komponente gerijatrijske procene kao što su funkcionalni status kognicije, nutricija i komorbiditeti i kako ova procena može pomoći u selekciji terapije i prepoznavanju vulnerabilnih i osetljivih (frail) pacijenata. Treba da budu svesni gerijatrijskih sindroma kao što su padovi, inkotinencija i delirijum i da nauče da prepoznaju i leče depresiju u starijih pacijenata sa malignitetima. Specijalizanti treba da upoznaju i psihosocijalne implikacije koje donosi starija životna dob (starost) i malignitet, uključujući sposobnost za brigu o sebi, održavanju obitavališta (stan, kuća), legalna i finansijska pitanja.
6. Psihosocijalni aspekti maligniteta
Specijalizanti bi trebalo da nauče okvirni plan za procenu pacijentovih psihosocijalnih potreba i da obezbede pravovremeno i efikasno upućivanje specijalisti za mentalno zdravlje, socijalnom radniku ili svešteniku u zavisnosti od individualnih potreba i dostupnih resursa.
Specijalizant bi trebalo da pokaže da ceni kulturni milje koji utiče na pacijentov doživljaj bolesti i na njegove preferencije za specifičnu terapiju bolesti.
Specijalizanti treba da nauče kako da upitaju za religiozna i duhovna verovanja i obezbede odgovarajuće konsultacije.
Specijalizanti bi morali da nauče da prepoznaju adaptivna i manipulativna ponašanja u kupiranju bolesti.
Trebalo bi da postanu kompetentni i familijarni u prepoznavanju uobičajenih mehanizama u kupiranju bolesti, koje često koriste pacijenti i njihovi rođaci u rešavanju kriza.
Specijalizanti bi trebalo da razviju kompetenciju u vođenju sastanaka sa porodicom i pružanju jasnih smernica oko zbrinjavanja umirućih bolesnika.
Specijalizant bi morao da prepozna da maligne bolesti utiču na izgled tela i seksualnost što može dovesti do poremećaja funkcionisanja kao rezultat multiplih faktora uključujući samu bolest, sprovedeno lečenje ili psihološke konsekvence.
Specijalizanti bi trebalo da se upoznaju sa indikacijama i upotrebom psihotropnih lekova u lečenju delirijuma, anksioznosti i depresije.
Specijalizanti bi trebalo da znaju za proces žalosti za umrlim.
Specijalizanti treba da budu svesni uticaja njihovog rada na sopstvene emocije i privatni život. Trebalo bi da prime odgovarajuće instrukcije, uz pomoć mentora u cilju razvijanja veštine kako da se sa tim izbore i kako da rešavaju ove probleme.
Specijalizante bi trebalo naučiti da rade u multidisciplinarnim timovima sa medicinskim sestrama, sveštenicima, fizijatrima, specijalistima za mentalno zdravlje i izabranim lekarom. Takođe, potrebno je da razviju kolegijalan odnos sa timovima koji sprovode palijativno zbrinjavanje nadležnog Doma zdravlja na teritoriji opštine gde pacijent živi.
Specijalizant bi trebalo da razvije veštinu komunikacije sa pacijentima i članovima njihovih porodica. Oni treba da upoznaju proces zajedničkog donošenja odluke, saopštavanja loših vesti, diskusije o prognozi bolesti i ciljevima lečenja.
7. Komunikacija
Pokazalo se da je efikasan trening u komunikaciji onaj gde je učenik u centru, gde se koristi tehnika igrokaza (role play) i strukturiranih odgovora, ako se izvodi u malim grupama od strane treniranog moderatora. Supervizirano praćenje i dodatne sesije takođe se preporučuju.
8. Edukacija pacijenata
8.1. Genetsko savetovalište
Specijalizant bi trebalo da bude sposoban da proceni povećani rizik od maligniteta kod pacijenta i njegove porodice. Oni bi trebalo da znaju princip genetskog skrininga i savetovališta.
8.2. Održavanje dobrog zdravstvenog stanja
Specijalizant bi trebalo da se osposobi za savetovanje pacijenata i članova njihovih porodica o poznatim faktorima rizika za nastanak maligniteta: dijeta, pušenje, alkohol i izloženost sunčevom zračenju.
8.3. Kasne komplikacije
Specijalizant bi trebalo da prepozna kasne komplikacije svakog modaliteta lečenja koje se sprovodi, uključujući sledeće:
- rizik od karcinoma indukovanog terapijom, akutna mijeloidna leukemija nakon hemioterapije i zračenjem indukovani sarkomi;
- endokrini poremećaji, hipotireoidizam nakon zračenja vrata, sterilitet nakon hemioterapije.
8.4. Specijalizanti bi trebalo da znaju mere hemioprevencije/kliničke studije.
8.5. Specijalizanti bi trebalo da znaju koji su pregledi potrebni i u kojim vremenskim intervalima u toku perioda praćenja.
8.6. Specijalizanti bi trebalo da znaju simptome depresije koja se razvija tokom ili nakon terapije.
9. Bioetika, zakonska i ekonomska pitanja
9.1. Pristanak informisanog pacijenta
Specijalizant bi trebalo da zna zakonske zahteve dobijanja pristanka informisanog pacijenta i etičke principe sprovođenja procesa u kome je pacijent ispravno informisan o ponuđenoj sistemskoj terapiji.
9.2. Etika istraživanja
Specijalizant bi trebalo da razume ključne etičke principe na osnovu kojih se sprovodi istraživanje u oblasti interističke onkologije, uključujući poštovanje principa čovekovog digniteta, poštovanje davanja pristanka informisanog subjekta po slobodnoj volji, poštovanje principa privatnosti i tajnosti podataka, principa pravednosti i uključivanja i izbalansiranosti između štete i koristi.
9.3. Etička i zakonska pitanja u zbrinjavanju umirućih pacijenata
Specijalizanti bi trebalo da razumeju zakonske i etičke principe na osnovu kojih se ograničava zbrinjavanje terminalnog pacijenta, uključujući odluke koje se odnose na uspostavljanje, zaustavljanje i prekid lečenja koje se sprovodi u cilju održavanja života.
Specijalizant bi trebalo da bude osposobljen da diskutuje o donošenju odluke o terminalnom zbrinjavanju sa sposobnim osobama, uključujući planiranje posebne brige i korišćenje surogat markera u donošenju odluke za one koji nisu sposobni. Specijalizanti bi trebalo da budu sposobni da diskutuju o etičkim i zakonskim pitanjima vezanim za eutanaziju/asistirani suicid.
9.4. Isplativost novih onkoloških lekova
Specijalizanti bi trebalo da razumeju kako se određuje isplativost novih onkoloških lekova. Specijalizanti bi trebalo da razumeju etičke, zakonske i zdravstvene principe koji pomažu u korišćenju dokaza, ekonomskih podataka i drugih relevantnih informacija koji pomažu u donošenju odluka o finansiranju lekova za njihove pacijente.
9.5. Konflikt interesa
Specijalizanti bi trebalo da razumeju etičke principe i preporuke koje definišu konflikt interesa u okviru njihove profesionalne aktivnosti.
9.6. Profesionalni odnos
Specijalizanti moraju da pokažu najviše standarde profesionalnosti i humanosti u zbrinjavanju pacijenata i članova njihove porodice.
9.7. Pružanje onkološke zaštite u uslovima ograničenih resursa
Specijalizanti bi trebalo da se upoznaju kako se definišu zemlje sa niskim i srednjim ličnim primanjima i da razumeju da ovoj grupi zemalja pripada niz nacija koje se značajno razlikuju u dostupnim resursima, političkim i socijalnim uslovima i zdravstvenoj infrastrukturi. Trebalo bi da budu upoznati sa epidemiologijom maligniteta u ovim zemljama, uključujući incidenciju i stope mortaliteta različitih regiona sveta. Trebalo bi da razumeju etiologiju maligniteta u ovim zemljama naročito onih koji su udruženi sa infektivnim bolestima, uključujući i malignitete udružene sa HIV-om i da prepoznaju mogućnosti za prevenciju malignih bolesti i njihovo rano otkrivanje. Trebalo bi da se upoznaju sa uobičajenim preprekama u kontroli malignih bolesti u ovim zemljama, uključujući podizanje svesti građana i njihovu edukaciju, trening zdravstvenih radnika, finansijske izvore i prioritete vlade; trebalo bi da razumeju kako se svaka prepreka specifično odražava na prevenciju, skrining, lečenje i palijaciju.
10. Veštine
10.1. Davanje onkoloških lekova
Specijalizant bi trebalo da ovlada znanjima kako se propisuju i bezbedno ordiniraju antineoplastični lekovi peroralno i parenteralno. Trebalo bi da steknu iskustvo da zbrinjavaju i pristupaju intravenskim kateterima. Trebalo bi da steknu znanja o rukovanju i redosledu davanja hemioterapijskih i bioloških lekova.
10.2. Procena proširenosti maligne bolesti i terapijskog odgovora
Specijalizanti bi trebalo da budu sposobni da procene proširenost maligne bolesti i odgovor na terapiju fizikalnim pregledom i radiološkim dijagnostičkim tehnikama. Trebalo bi da se upoznaju sa RECIST kriterijumima za procenu terapijskog odgovora i nauče definiciju kompletnog i parcijalnog odgovora, stabilizacije i progresije bolesti. Trebalo bi da razumeju prikladno korišćenje radioloških studija u inicijalnom stažiranju pacijenata i praćenju terapijskog odgovora.
10.3. Aspiracija i biopsija kosne srži i interpretacija
Specijalizant bi trebalo da bude osposobljen da uradi aspiraciju i biopsiju koštane srži, trebalo bi da steknu iskustvo u interpretaciji ovih nalaza, kao i fundamentalno znanje u interpretaciji koštane srži.
10.4. Lumbalna punkcija
Specijalizanti moraju da pokažu sposobnost da izvedu lumbalnu funkciju i ordiniraju hemioteapiju intratekalno.
10.5. Paracenteza, torakocenteza
Specijalizanti moraju da vide kako se rade paracenteza i torakocenteza. Trebalo bi da nauče indikacije za primenu i ordiniranje intraperitonealne hemioterapije i korišćenje sklerozirajućih lekova u lečenju malignog pleuralnog izliva. Trebalo bi da se upoznaju sa komplikacijama ovih tehnika i njihovim lečenjem.
- VEŠTINE SPECIJALIZACIJE
- Studijski program: Specijalizacija po programu 2011 B
Šifra |
Naziv |
Trajanje meseci |
Trajanje nedelja |
Trajanje dana |
Broj posmat. |
Broj asist. |
Broj |
Broj ostalih |
Verzija plana |
A01 - AI |
ALERGOLOGIJA I IMUNOLOGIJA - 1 mesec |
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
01 |
Obrada bolesnika sa alergijskim i imunološkim bolestima u stacionaru i ambulanti |
|
|
|
|
|
15 |
|
1 |
02 |
Rad u intenzivnoj nezi (ovladavanje urgentnim lečenjem) |
|
|
|
|
5 |
2 |
|
1 |
03 |
Asistencija u izvođenju kožnih testova sa inhalacionim, nutritivnim alergenima i venomima insekata |
|
|
|
|
7 |
|
|
1 |
04 |
Asistencija u dijagnostici (bronhoprovokacioni, rinoprovokacioni i bronhodilatacioni testovi) i lečenju atopijskih bolesti disajnih puteva |
|
|
|
|
7 |
|
|
1 |
05 |
Upoznavanje sa alergen-specifičnom imunoterapijom |
|
|
|
5 |
|
|
|
1 |
06 |
Upoznavanje sa dijagnostikom medikamentozne alergije |
|
|
|
7 |
|
|
|
1 |
07 |
Asistencija i izvođenje dijagnostike i lečenja sistemskih vaskulitisa |
|
|
|
7 |
2 |
|
|
1 |
08 |
Asistencija i izvođenje dijagnostike i lečenja hronične urtikarije |
|
|
|
|
7 |
5 |
|
1 |
A02 - GA |
GASTROENTEROLOGIJA I HEPATOLOGIJA - 2 meseca |
2 |
|
|
|
|
|
|
1 |
16 |
Gastroenterogepatološka obrada bolesnika u stacionaru i poliklinici |
|
|
|
|
|
60 |
|
1 |
17 |
Asistencija u rutinskoj, urgentnoj i operativno-terapijskoj endoskopiji organa za varenje |
|
|
|
10 |
10 |
|
|
1 |
18 |
Asistencija u dijagnostičkoj i interventnoj ultrasonografiji |
|
|
|
10 |
10 |
|
|
1 |
19 |
Asistencija u laparoskopiji |
|
|
|
|
3 |
|
|
1 |
20 |
Punkcija abdomena i diferencijalna dijagnoza ascitesa |
|
|
|
|
|
3 |
|
1 |
21 |
Slepa biopsija jetre |
|
|
|
|
2 |
|
|
1 |
22 |
Slepa biopsija tankog creva |
|
|
|
2 |
|
|
|
1 |
23 |
Asistencija u laparoskopiji |
|
|
|
5 |
5 |
|
|
1 |
24 |
Samostalno izvođenje i tumačenje određenih (specifičnih) ispitivanja funkcije creva, jetre, pankreasa |
|
|
|
|
15 |
|
|
1 |
25 |
Analiza i tumačenje određenih radioloških ispitivanja organa za varenje |
|
|
|
25 |
25 |
|
|
1 |
26 |
Asistencija u scintigrafskim i RIA ispitivanjima GIA-a |
|
|
|
3 |
3 |
|
|
1 |
A03 - EN |
ENDOKRINOLOGIJA - 2 meseca |
2 |
|
|
|
|
|
|
1 |
35 |
Endokrinol. obrada bolesn. u hospitalnim uslovima(os. obrada, tumačenje baznih vred. horm) |
|
|
|
|
|
|
110 |
1 |
36 |
Endokrinološka obrada bolesnika u ambul. uslovima (rad u poliklinici sa |
|
|
|
|
|
|
30 |
1 |
37 |
Rad u jedin. inteziv. i urgentne nege (potpuno ovladav. princ. neodložne med. pomoći u dijab. komama, hipoglikemiji) |
|
|
|
|
|
|
20 |
1 |
38 |
Upoznavanje sa primenom vizualizacionih teh. u endokrinol. (ultrazvuk, nuklearna med., CT i magnet. rezonanca) |
|
|
|
|
|
|
15 |
1 |
39 |
Ovladavanje postupcima intenzificirane inzulinske terapije u dijabetesu (indikacije, kontraind. mere kontrole) |
|
|
|
|
|
|
10 |
1 |
40 |
Upoznavanje sa indikacijom i primenom inzulinskih pulzatilnih pumpi |
|
|
|
|
|
|
10 |
1 |
41 |
Ovladavanje principima supstitucijske terapije kod deficita pojedinih ili grupa hormona |
|
|
|
|
|
|
10 |
1 |
42 |
Ovladavanje principima supresione terapije kod hiperfunkcije endokrinih žlezda |
|
|
|
|
|
|
10 |
1 |
43 |
Upoznavanje sa laboratorijskim metodama u endokrinologiji, posebno sa RAI postupcima |
|
|
|
|
|
|
10 |
1 |
A04 - KA |
KARDIOLOGIJA - 4 meseca |
4 |
|
|
|
|
|
|
1 |
01 |
Obrada bolesnika u ehokardiografskom kabinetu |
|
|
|
|
25 |
|
|
1 |
02 |
Rad, odnosno praktična nastava u urgentnom centru (urgentna dijagnostika i terapija) |
|
|
|
|
|
|
50 |
1 |
03 |
Rad u ergometrijskom kabinetu (indikacije, kontraindikacije, tumačenje rezultata) |
|
|
|
|
25 |
|
|
1 |
04 |
Kardiol. obrada bolesnu sali za kateterizaciju (invazivna dij.). Upoznav. sa indik. kontraind. i metode invaz. dij.) |
|
|
|
|
|
|
50 |
1 |
05 |
Konverzija ritma primenom DC šoka (sinhronog i asinhronog) |
|
|
|
2 |
2 |
|
|
1 |
06 |
Perikardna punkcija |
|
|
|
2 |
|
|
|
1 |
07 |
Merenje venskog pritiska |
|
|
|
|
|
5 |
|
1 |
08 |
Ugradnja privremenog pejsmekera (preko jugularne vene) |
|
|
|
2 |
2 |
|
|
1 |
09 |
Dopler perifernih arterija i vena |
|
|
|
2 |
2 |
5 |
|
1 |
10 |
Princip kontinuiranog merenja pritiska (Holter metoda) |
|
|
|
|
5 |
|
|
1 |
A05 - NF |
NEFROLOGIJA - 2 meseca |
2 |
|
|
|
|
|
|
1 |
55 |
Obrada i praćenje nefroloških bolesnika. Urgentna stanja u nefrologiji |
|
|
|
10 |
30 |
30 |
|
1 |
56 |
Funkcionalno ispitivanje bubrega |
|
|
|
|
|
35 |
|
1 |
57 |
Upoznavanje sa ehosonografijom bubrega |
|
|
|
12 |
10 |
|
|
1 |
58 |
Upoznavanje sa biopsijom bubrega |
|
|
|
5 |
2 |
|
|
1 |
59 |
Upoznavanje sa hemodijalizom |
|
|
|
|
|
75 |
|
1 |
60 |
Upoznavanje sa peritonealnom dijalizom |
|
|
|
20 |
10 |
|
|
1 |
61 |
Upoznavanje sa plazmaferezom |
|
|
|
2 |
2 |
|
|
1 |
62 |
Upoznavanje sa pripremom za transplantaciju i lečenje bubrega |
|
|
|
2 |
5 |
|
|
1 |
A06 - PF |
PULMOLOGIJA I FTIZIOLOGIJA - 3 meseca |
3 |
|
|
|
|
|
|
1 |
11 |
Obrada i praćenje pulmoloških bolesnika, učestvovanje u terapiji |
|
|
|
|
15 |
25 |
|
1 |
12 |
Obrada i praćenje bolesnika u urgentnim stanjima u intenzivnoj respiracijskoj nezi |
|
|
|
5 |
|
|
|
1 |
13 |
Pregledi i kontrole ambulantnih bolesnika u ambulantno-polikliničkoj službi |
|
|
|
|
15 |
15 |
|
1 |
14 |
Funkcionalno ispitivanje pluća: ventilacija, opori, gasne analize |
|
|
|
15 |
7 |
|
|
1 |
15 |
Tumačenje rendgenoloških nalaza i scintigrafije pluća |
|
|
|
|
25 |
|
|
1 |
A07 - RE |
REUMATOLOGIJA - 2 meseca |
2 |
|
|
|
|
|
|
1 |
63 |
Samostalna obrada najmanje po jednog bolesnika iz svake grupe reumatoloških oboljenja |
|
|
|
|
|
1 |
|
1 |
64 |
Samostalno vođenje istorije bolesti za najmanje 3 bolesnika |
|
|
|
|
|
3 |
|
1 |
65 |
Upoznavanje sa ambulantnim radom |
|
|
|
20 |
|
|
|
1 |
66 |
Savlađivanje tehnike punkcije zglobova sa intraartikularnim davanjem lekova |
|
|
|
|
7 |
|
|
1 |
67 |
Savlađivanje tehnike lokalne primene lekova (periradikularno, periartikularno, enteze) |
|
|
|
|
|
3 |
|
1 |
68 |
Ovladavanje laboratorijskom dijagnostikom reumatoloških oboljenja |
|
|
|
|
|
|
15 |
1 |
69 |
Ovladavanje rengenološkom dijagnostikom reumatoloških oboljenja |
|
|
|
|
|
|
15 |
1 |
A08 - HE |
HEMATOLOGIJA - 2 meseca |
2 |
|
|
|
|
|
|
1 |
44 |
Hematol. obrada bolesnika u hospitalnim uslovima (os. obrada, tumač. baz. vred. hematol. analiza, dopunske dijagnoze) |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
45 |
Hematološka obrada bolesnika u ambulantnim uslovima |
|
|
|
10 |
|
|
|
1 |
46 |
Rad u jedin. intenzivne nege (ovladav. princ. neodložne med. pomoći u hemoragijskim sindromima) |
|
|
|
|
|
10 |
|
1 |
47 |
Upoznav. sa dopunskim dijagnost. metodama u hematologiji (citol, citohem. analize punktata koštane srži, lib. dij.) |
|
|
|
5 |
|
|
|
1 |
48 |
Upoznav. sa načinom izvođ. punkcije koštane srži samost. izvođenje i upoznav. sa izvođenjem biops. kosti i ind. |
|
|
|
2 |
|
2 |
|
1 |
49 |
Upoznav. sa terapijskim procedurama (protokolima) u lečenju ak. leukemija, malignih limfoma i dr. malig. hematoloških ob. |
|
|
|
3 |
|
|
|
1 |
50 |
Upoznav. sa indikacijama za stalne perfuzione katetere i načinom održav. istih, transfuz. ter. kod deficita poj. Komp.) |
|
|
|
3 |
|
|
|
1 |
51 |
Upoznavanje sa negom teških hematoloških bolesnika (nega usne duplje, opšta nega, antipir. terapija i sl.) |
|
|
|
|
2 |
|
|
1 |
52 |
Upoznavanje sa indikacijama za citofereze i plazmofereze i način primene |
|
|
|
2 |
|
|
|
1 |
53 |
Upoznavanje sa laboratorijskim metodama u hemotelogiji i primena radioizotopa (vek eritrocita, tronbocita) |
|
|
|
2 |
|
|
|
1 |
54 |
Upoznavanje sa indikacijama obrade koštane srži za kulture ćelija |
|
|
|
|
2 |
|
|
1 |
A09 - RA |
RADIOLOGIJA - 1 mesec |
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
101 |
Upoznavanje sa aparatom i principima rada NMR |
|
|
|
2 |
|
|
|
1 |
102 |
T-1 i T-2 snimci pojedinih organa i anatomskih struktura |
|
|
|
5 |
|
|
|
1 |
103 |
Upoznavanje sa određenim prednostima NMR u odnosu na druge vizualizac. teh. |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
104 |
RTG pregled jednjaka, želuca, duodenuma tankog i debelog creva |
|
|
|
5 |
|
|
|
1 |
105 |
Peroralna holecistografija |
|
|
|
2 |
|
|
|
1 |
106 |
Nativni snimak trbuha |
|
|
|
50 |
|
|
|
1 |
107 |
Abdominalna aortografija i selektivna angiografija |
|
|
|
2 |
|
|
|
1 |
111 |
Rukovanje UZ aparaturom i sondama |
|
|
|
5 |
|
|
|
1 |
112 |
Izvođenje pregleda jetre, ž. kesice i žučnih puteva |
|
|
|
5 |
|
|
|
1 |
113 |
UZ pregled pankreasa |
|
|
|
2 |
|
|
|
1 |
114 |
UZ pregled bubrega i nadbubrežnih žlezda |
|
|
|
2 |
|
|
|
1 |
115 |
UZ pregled mokraćne bešike i prostate |
|
|
|
2 |
|
|
|
1 |
116 |
UZ pregled ovarijuma, uterusa i jajovoda |
|
|
|
5 |
|
|
|
1 |
117 |
UZ pregled štitaste i paraštitaste žlezde |
|
|
|
2 |
|
|
|
1 |
119 |
Doppler i colour Doppler pregledi |
|
|
|
2 |
|
|
|
1 |
122 |
Teleradiografija srca, aorte i plućne arterije |
|
|
|
10 |
|
|
|
1 |
123 |
Radioskopija srca, aorte i plućne arterije |
|
|
|
5 |
|
|
|
1 |
124 |
Merenje Veličine srca i aorte |
|
|
|
5 |
|
|
|
1 |
125 |
Tumačenje RTG snimaka srca i krvnih sudova |
|
|
|
10 |
|
|
|
1 |
132 |
Radiografija pluća: P-A, profilna, u ležećem s. bočna i tvrdozr. tehnika Gleda: 10 |
|
|
|
10 |
|
|
|
1 |
138 |
Tumačenje RTG snimaka pluća |
|
|
|
25 |
|
|
|
1 |
139 |
Nativni snimak urotrakta |
|
|
|
5 |
|
|
|
1 |
140 |
Izvođenje i.v. i infuzijske urografije |
|
|
|
5 |
|
|
|
1 |
141 |
Retrogradna cistografija i uretrocistografija |
|
|
|
|
|
5 |
|
1 |
148 |
Regionalna anatomija, određivanje stadijuma bolesti: RTG pluća, eho abdomena i karlice, limfografija, CT, tum. markeri |
|
|
|
2 |
|
2 |
|
1 |
149 |
Regionalna anatomija i procena stanja bolesti (Rektalnip, cistoskopija, biman. p. karlice, limfog, scintig. kostiju RTG |
|
|
|
2 |
|
2 |
|
1 |
78 |
Standardni preseci CT lobanje |
|
|
|
5 |
|
|
|
1 |
79 |
Standardni preseci CT pluća i medijastinuma |
|
|
|
5 |
|
|
|
1 |
80 |
CT abdomena i karlice |
|
|
|
10 |
|
|
|
1 |
81 |
Regionalna anatomija/cervikalni, torakalni i abdominalni jednjak/putevi metastaziranja, klinika dijagnosti |
|
|
|
2 |
|
1 |
|
1 |
82 |
Određivanje doze: A) Radikalna terapija; B)Palijativna terapija - određivanje volumena i doze |
|
|
|
2 |
|
1 |
|
1 |
83 |
PTA: femoropoplitealna, ilijačna, renalna i koronarna |
|
|
|
10 |
|
5 |
|
1 |
84 |
Embolizacija: u cilju hemostaze, a-V malformacija i fistula, Tu krvnih sudova i varikokela |
|
|
|
2 |
|
|
|
1 |
85 |
Drenaže: bilijarnog trakta, abdomen urinarnog trakta, retroperitoneuma |
|
|
|
5 |
|
|
|
1 |
86 |
Punkcione biopsije i evakuacije |
|
|
|
5 |
|
|
|
1 |
87 |
Tumori bubrežnog parenhima: uopšte indik. za rt. u sklopu komb. rešenja, postop. rt, palijativna terapija |
|
|
|
5 |
|
1 |
|
1 |
88 |
Klasični snimci lobanje u dva pravca |
|
|
|
5 |
|
|
|
1 |
89 |
Ciljani snimak turskog sedla |
|
|
|
25 |
|
|
|
1 |
90 |
Klinička slika, uloga radioterapije u leč. karcinoma mb, TNM konzilijarne odluke, kombinovani pristupi u terapiji |
|
|
|
2 |
2 |
2 |
|
1 |
91 |
Određivanje stadijuma oboljenja (TNS sistem): A)prisustvovanje radu konzilijuma |
|
|
|
2 |
|
5 |
|
1 |
A10 - NM |
NUKLEARNA MEDICINA - 1 mesec |
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
150 |
Test fiksacije radioaktivnog joda u štitastoj žlezdi |
|
|
|
10 |
|
|
|
1 |
151 |
Scintigrafija štitaste žlezde pomoću 99 m-Tc i J-131 |
|
|
|
5 |
|
|
|
1 |
152 |
Perfuziona scintigrafija pluća |
|
|
|
5 |
|
|
|
1 |
153 |
Scintigrafija jetre |
|
|
|
10 |
|
|
|
1 |
154 |
Dinamička hepatobilijarna scintigrafija |
|
|
|
5 |
|
|
|
1 |
155 |
Radiorenografija pomoću 131-J-OIH,99m- Tc-DTPA ili 99m-Tc- MAG 3. |
|
|
|
10 |
|
|
|
1 |
156 |
Radiorenografija sa određivanjem brzine glomerulske filtracije (GFR) 99m-Tc-DTPA |
|
|
|
5 |
|
|
|
1 |
157 |
Radiorenografija sa određivanjem efektivnog renalnog protoka plazme (ERPF) |
|
|
|
5 |
|
|
|
1 |
158 |
Scintigrafija skeleta (parcijalna i celog tela) |
|
|
|
3 |
|
|
|
1 |
159 |
Određivanje dužine života eritrocita |
|
|
|
5 |
|
|
|
1 |
160 |
Scintigrafija kore nadbubrežnih žlezda |
|
|
|
2 |
|
|
|
1 |
161 |
Scintigrafija srži nadbubrežne žlezde |
|
|
|
1 |
|
|
|
1 |
162 |
Scintigrafija neuroblastoma i tumora hromafinog tkiva |
|
|
|
1 |
|
|
|
1 |
163 |
Lečenje hipertioreoidizma radioaktivnim jodom |
|
|
|
1 |
|
|
|
1 |
164 |
Lečenje toksičnog adenoma štitaste žlezde radioaktivnim jodom |
|
|
|
1 |
|
|
|
1 |
165 |
Radionuklidna miokardiografija |
|
|
|
5 |
|
|
|
1 |
166 |
Ventilaciona scintigrafija pluća (133-Xe) |
|
|
|
5 |
|
|
|
1 |
167 |
Određivanje ventilaciono-perfuzionog indeksa i vremena polueliminacije Xe |
|
|
|
5 |
|
|
|
1 |
168 |
Ventilaciona scintigrafija pluća pomoću DTPA-99m-Tc aerosola |
|
|
|
5 |
|
|
|
1 |
169 |
Ispitivanje pražnjenja želuca |
|
|
|
2 |
|
|
|
1 |
170 |
Hepatička radionuklidna angiografija |
|
|
|
5 |
|
|
|
1 |
171 |
Ispitivanje ferokinetike |
|
|
|
3 |
|
|
|
1 |
GA |
GINEKOLOŠKI MALIGNI TUMORI - 1 mesec |
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
01.1 |
Klinička slika, dijagnoza, pregled |
|
|
|
5 |
5 |
5 |
|
|
01.2 |
TNM, FIGO stažiranje, konzilijarni pregledi, uloga hirurgije i RT u kombinovanim režimima |
|
|
|
10 |
10 |
10 |
|
|
02 |
Karcinom grlića materice |
|
|
|
|
|
|
|
|
02.1 |
Kombinovana radio - i hemiotearpija (hemiopotencijacija) |
|
|
|
5 |
5 |
10 |
|
|
02.2 |
Hemioterapija za metastatsku bolest |
|
|
|
1 |
1 |
2 |
|
|
02.3 |
Procena terapijskog odgovora (WHO, RECIST, kompletna remisija (CR), parcijalna remisija (PR), stabilizacija bolesti (SD), progresija bolesti (PD) |
|
|
|
6 |
6 |
12 |
|
|
02.4 |
Praćenje pacijenata, procena akutnih i odloženih toksičnosti onkološkog lečenja |
|
|
|
1 |
1 |
2 |
|
|
03 |
Karcinom endometrijuma |
|
|
|
|
|
|
|
|
03.1 |
Hemioterapija |
|
|
|
1 |
1 |
2 |
|
|
03.2 |
Hormonska terapija |
|
|
|
1 |
1 |
2 |
|
|
03.3 |
Procena terapijskog odgovora (WHO, RECIST, kompletna remisija (CR), parcijalna remisija (PR), stabilizacija bolesti (SD), progresija bolesti (PD) |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
04 |
Karcinom jajnika i jajovoda |
|
|
|
|
|
|
|
|
04.1 |
Stažiranje bolesti, konzilijarni pregledi, uloga hirurške terapija |
|
|
|
5 |
10 |
10 |
|
|
04.2 |
Hemioterapija posle operacije stadijuma 1-3 |
|
|
|
5 |
10 |
10 |
|
|
04.3 |
Hemioterapija metastakske bolesti |
|
|
|
5 |
10 |
10 |
|
|
04.4 |
Procena terapijskog odgovora (WHO, RECIST, kompletna remisija (CR), parcijalna remisija (PR), stabilizacija bolesti (SD), progresija bolesti (PD) |
|
|
|
|
|
|
|
|
04.5 |
Praćenje pacijenata, procena akutnih i odloženih toksičnosti onkološkog lečenja |
|
|
|
|
|
|
|
|
GV |
MALIGNI TUMORI GLAVE I VRATA - 15 dana |
|
|
15 |
|
|
|
|
1 |
01 |
Klinička slika, dijagnostika različitih lokalizacija tumora ORL regije i MF regije (ORL i MF klinički pregled tumora regije: larinks, usna duplja, orofarinks i hipofarinks, nazofarinks, pljuv. žlezde i tiroidna žlezda, klinički pregled limfatika |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
01.1 |
Larinks |
|
|
|
4 |
6 |
10 |
|
|
01.2 |
Usna duplja |
|
|
|
2 |
4 |
6 |
|
|
01.3 |
Orofarinks i hipofarinks |
|
|
|
2 |
3 |
6 |
|
|
01.4 |
Nazofarinks |
|
|
|
2 |
4 |
4 |
|
|
01.5 |
Pljuvačne žlezde |
|
|
|
1 |
2 |
2 |
|
|
01.6 |
Tiroidna žlezda |
|
|
|
1 |
1 |
|
|
|
02 |
Prisustvo konzilijuma, TNM klasifikacija, određivanje kliničkog stadijuma, izbor optimalnog pristupa u kombinovanoj terapiji (uloga hirurgije primarnog tumora i disekcije vrata, radio i hemioterapija u kombinovanom pristupu) |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
02.1 |
Larinks |
|
|
|
4 |
6 |
10 |
|
|
02.2 |
02.2 Usna duplja |
|
|
|
2 |
6 |
10 |
|
|
02.3 |
Orofarinks i hipofarinks |
|
|
|
2 |
3 |
6 |
|
|
02.4 |
Nazofarinks |
|
|
|
2 |
4 |
4 |
|
|
02.5 |
Pljuvačne žlezde |
|
|
|
1 |
2 |
2 |
|
|
02.6 |
02.6 Tiroidna žlezda |
|
|
|
1 |
1 |
|
|
|
03 |
Radioterapija - kombinovani režimi sa hemioterapijom i hirurgijom (neoadjovantna i adjovantna hemioterapija) |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
03.1 |
03.1 Larinks |
|
|
|
4 |
6 |
10 |
|
|
03.2 |
Usna duplja |
|
|
|
2 |
4 |
6 |
|
|
03.3 |
Orofarinks i hipofarinks |
|
|
|
2 |
3 |
6 |
|
|
03.4 |
Nazofarinks |
|
|
|
2 |
4 |
4 |
|
|
03.5 |
Pljuvačne žlezde |
|
|
|
1 |
2 |
2 |
|
|
03.6 |
Tiroidna žlezda |
|
|
|
1 |
1 |
1 |
|
|
04 |
Sistemska hemioterapija |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
04.1 |
Larinks |
|
|
|
4 |
6 |
10 |
|
|
04.2 |
Usna duplja |
|
|
|
2 |
4 |
6 |
|
|
04.3 |
Orofarinks i hipofarinks |
|
|
|
2 |
3 |
6 |
|
|
04.4 |
Nazofarinks |
|
|
|
2 |
4 |
4 |
|
|
04.5 |
Pljuvačne žlezde |
|
|
|
1 |
2 |
2 |
|
|
04.6 |
Tiroidna žlezda |
|
|
|
1 |
1 |
2 |
|
|
05 |
Procena terapijskog odgovora u toku hemioterapije (kompletan i parcijalni odgovor, stabilizacija, progresija bolesti) |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
05.1 |
Larinks |
|
|
|
4 |
6 |
10 |
|
|
05.2 |
Usna duplja |
|
|
|
2 |
4 |
6 |
|
|
05.3 |
Orofarinks i hipofarinks |
|
|
|
2 |
3 |
6 |
|
|
05.4 |
Nazofarinks |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
05.5 |
Pljuvačne žlezde |
|
|
|
1 |
2 |
2 |
|
|
05.6 |
Tiroidna žlezda |
|
|
|
1 |
1 |
|
|
|
06 |
Kontrola bolesnika tokom tretmana (procena akutnih i odloženih toksičnosti lečenja) |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
06.1 |
Larinks |
|
|
|
8 |
1 |
2 |
|
|
06.2 |
Usna duplja |
|
|
|
|
4 |
8 |
|
|
06.3 |
Orofarinks i hipofarinks |
|
|
|
|
4 |
7 |
|
|
06.4 |
Nazofarinks |
|
|
|
|
4 |
6 |
|
|
06.5 |
Pljuvačne žlezde |
|
|
|
|
2 |
3 |
|
|
06.6 |
Tiroidna žlezda |
|
|
|
|
1 |
1 |
|
|
GT |
MALIGNI TUMORI GASTROINTESTINALNOG TRAKTA - 2 meseca |
2 |
|
|
|
|
|
|
1 |
GT1 |
Gastrointestinalni trakt - Jednjak |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
01 |
Gastrointestinalni trakt - Jednjak |
|
|
|
|
|
|
|
|
01.1 |
Klinička slika, dijagnostika (pregled barijumom - nivoi obstrukcije, stepen suženja; ezofagoskopija, endoskopski ultrazvuk, CT toraksa i gornjeg abdomena) i TNM klasifikacija, određivanje kliničkog stadijuma |
|
|
|
2 |
3 |
4 |
|
|
01.2 |
Prisustvo konzilijumu, kombinovani pristup u terapiji (uloga hirurgije, radioterapije i hemioterapije) i izbor terapije u zavisnosti od lokalizacije (gornja trećina, srednja trećina ili donja trećina jednjaka) |
|
|
|
2 |
3 |
4 |
|
|
01.3 |
Izbor hemioterapije: neoadjuvantna, adjuvantna, sistemska |
|
|
|
2 |
3 |
4 |
|
|
01.4 |
Kombinovani režimi lečenja radio-hemioterapijom |
|
|
|
2 |
3 |
4 |
|
|
01.5 |
Procena terapijskog odgovora u toku hemioterapije (kompletan i parcijalni odgovor, stabilizacija, progresija bolesti) |
|
|
|
|
2 |
7 |
|
|
01.6 |
Kontrola bolesnika tokom tretmana (procena akutnih I odloženih toksičnosti lečenja) |
|
|
|
|
2 |
7 |
|
|
GT2 |
Gastrointestinalni trakt - Želudac |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
01 |
Klinička slika, dijagnostika, TNM klasifikacija, prisustvo konzilijuma |
|
|
|
4 |
4 |
6 |
|
|
02 |
Izbor optimalne terapije u zavisnosti od stadijuma bolesti, histološkog gradusa tumora i opšteg stanja bolesnika |
|
|
|
4 |
4 |
6 |
|
|
03 |
Hemio-terapija (neadjuvantna, adjuvantna, sistemska) |
|
|
|
4 |
4 |
6 |
|
|
04 |
Kombinovani režimi lečenja radio-hemioterapijom |
|
|
|
2 |
2 |
3 |
|
|
05 |
Procena terapijskog odgovora u toku hemioterapije (kompletan i parcijalni odgovor, stabilizacija, progresija bolesti) |
|
|
|
4 |
4 |
6 |
|
|
06 |
Kontrola bolesnika tokom tretmana (procena akutnih i odloženih toksičnosti lečenja) |
|
|
|
4 |
4 |
6 |
|
|
GT3 |
Gastrointestinalni trakt: Žučni putevi/žučna kesica |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
01 |
Klinička slika i dijagnostika |
|
|
|
1 |
1 |
2 |
|
|
02 |
Izbor optimalne terapije u zavisnosti od stadijuma bolesti, histološkog gradusa tumora i opšteg stanja bolesnika |
|
|
|
|
1 |
1 |
|
|
03 |
Izbor hemioterapije: neoadjuvantna, adjuvantna, sistemska |
|
|
|
|
|
|
|
|
04 |
Procena terapijskog odgovora u toku hemioterapije (kompletan i parcijalni odgovor, stabilizacija, progresija bolesti) |
|
|
|
2 |
7 |
1 |
|
|
05 |
Kontrola bolesnika tokom tretmana (procena akutnih i odloženih toksičnosti lečenja) |
|
|
|
2 |
7 |
1 |
|
|
GT4 |
Gastrointestinalni trakt: Jetra |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
01 |
Klinička slika i dijagnostika |
|
|
|
1 |
1 |
2 |
|
|
02 |
Izbor optimalne terapije u zavisnosti od stadijuma bolesti, histološkog gradusa tumora i opšteg stanja bolesnika |
|
|
|
1 |
1 |
2 |
|
|
03 |
Izbor hemioterapije: sistemska |
|
|
|
1 |
1 |
2 |
|
|
04 |
Procena terapijskog odgovora u toku hemioterapije (kompletan i parcijalni odgovor, stabilizacija, progresija bolesti) |
|
|
|
1 |
1 |
2 |
|
|
05 |
Kontrola bolesnika tokom tretmana (procena akutnih i odloženih toksičnosti lečenja) |
|
|
|
1 |
1 |
2 |
|
|
GT5 |
Gastrointestinalni trakt - Pankreas |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
01 |
Klinička slika i dijagnostika |
|
|
|
3 |
3 |
5 |
|
|
02 |
Izbor optimalne terapije u zavisnosti od stadijuma bolesti, histološkog gradusa tumora i opšteg stanja bolesnika |
|
|
|
3 |
3 |
5 |
|
|
03 |
Izbor hemioterapije: neoadjuvantna, adjuvantna, sistemska |
|
|
|
3 |
3 |
5 |
|
|
04 |
Kombinovani radio-hemioterapijski režimi |
|
|
|
3 |
3 |
5 |
|
|
05 |
Procena terapijskog odgovora u toku hemioterapije (kompletan i parcijalni odgovor, stabilizacija, progresija bolesti) |
|
|
|
3 |
3 |
5 |
|
|
06 |
Kontrola bolesnika tokom tretmana (procena akutnih i odloženih toksičnosti lečenja) |
|
|
|
3 |
3 |
5 |
|
|
GT6 |
Gastrointestinalni trakt - Kolon/rektum |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
01 |
Klinička slika, dijagnostika (rektalni pregled, irigografija, EHO abdomena, CT abdomena, RTG pluća, CT toraksa, Tu markeri) i TNM klasifikacija, određivanje kliničkog stadijuma |
|
|
|
4 |
4 |
6 |
|
|
02 |
Prisustvo konzilijumu, kombinovani pristup u terapiji (uloga hirurgije, radioterapije i hemioterapije) |
|
|
|
4 |
4 |
6 |
|
|
03 |
Izbor hemioterapije - neoadjuvantna, adjuvantna, sistemska |
|
|
|
6 |
6 |
10 |
|
|
04 |
Biološka terapija u lečenju metastaskog karcinoma kolona i rektuma |
|
|
|
4 |
4 |
8 |
|
|
05 |
Kombinovani režimi sa radioterapijom kod karcinoma rektuma |
|
|
|
4 |
4 |
8 |
|
|
06 |
Procena terapijskog odgovora u toku hemioterapije (kompletan i parcijalni odgovor, stabilizacija, progresija bolesti) |
|
|
|
3 |
3 |
5 |
|
|
07 |
Kontrola bolesnika tokom tretmana (procena akutnih i odloženih toksičnosti lečenja) |
|
|
|
3 |
3 |
5 |
|
|
GT7 |
Gastrointestinalni trakt - Anus |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
01 |
Klinička slika, dijagnostika (rektalni pregled, anoskopija, endo-analni ili endorektalni ultrazvuk, biopsija, CT i MRI pelvisa, CT abdomena i toraksa) i TNM klasifikacija, određivanje kliničkog stadijuma |
|
|
|
1 |
1 |
2 |
|
|
02 |
Prisustvo konzilijumu, kombinovani pristup u terapiji (uloga hirurgije, radioterapije i hemioterapije) |
|
|
|
1 |
1 |
2 |
|
|
03 |
Radioterapija: transkutana, transkutana + intesticijalna brahiterapija, ntesticijalna brahiterapija |
|
|
|
1 |
1 |
2 |
|
|
04 |
Radioterapija: radikalna, palijativna, kombinacija sa hemioterapijom |
|
|
|
1 |
1 |
2 |
|
|
05 |
Izbor sistemske hemioterapije |
|
|
|
1 |
1 |
2 |
|
|
06 |
Procena terapijskog odgovora u toku hemioterapije (kompletan i parcijalni odgovor, stabilizacija, progresija bolesti) |
|
|
|
3 |
3 |
5 |
|
|
07 |
Kontrola bolesnika tokom tretmana (procena akutnih i odloženih toksičnosti lečenja) |
|
|
|
3 |
3 |
5 |
|
|
DO |
KARCINOM DOJKE - 3 meseca |
3 |
|
|
|
|
|
|
1 |
01 |
Klinička slika, dijagnoza, pregled 10 20 30 |
|
|
|
10 |
20 |
30 |
|
|
02 |
TNM klasifikacija, stažiranje bolesti, konzilijarni pregledi |
|
|
|
10 |
20 |
30 |
|
|
03 |
Patohistološka dijagnoza, metodologija određivanje molekularnih markera (ER, PR, HER2, Ki 67) i njihov značaj u terapiji |
|
|
|
|
|
|
|
|
04 |
Nepalpabilne lezije u dojci, dijagnostika (UZ, mamografija, MRI), stereotaksička vakum asistirana biopsija (SVAB) druge vrste dijagnostike |
|
|
|
10 |
|
|
|
|
05 |
Praćenje pacijenata, procena akutnih i odloženih toksičnosti onkološkog lečenja |
|
|
|
10 |
20 |
30 |
|
|
06 |
Osnovni operativni pristupi (mastektomije sa ili bez rekonstrukcije, poštedne operacije, tumorektomije) |
|
|
|
10 |
|
|
|
|
07 |
Rizici od relapsa bolesti nakon radikalnog hirurškog lečenja u stadijumu 1-3 i očekivana korist od adjuvantne terapija (prisustvo konzilijarnim pregledima, ambulantnim pregledima za praćenje pacijenata) |
|
|
|
20 |
20 |
40 |
|
|
08 |
Hemioterapija karcinoma dojke |
|
|
|
|
|
|
|
|
08.1 |
Adjuvantna hemioterapija |
|
|
|
20 |
20 |
40 |
|
|
08.2 |
Neoadjuvantna hemioterapija |
|
|
|
10 |
10 |
20 |
|
|
08.3 |
Hemioterapija za lečenje metastatske bolesti |
|
|
|
10 |
10 |
20 |
|
|
09 |
Hormonska terapija karcinoma dojke |
|
|
|
|
|
|
|
|
09.1 |
Adjuvantna hormonska terapija |
|
|
|
20 |
20 |
40 |
|
|
09.2 |
Neoadjuvantna hormonska terapija |
|
|
|
1 |
1 |
2 |
|
|
09.3 |
Hormonoterapija za lečenje metastatske bolesti |
|
|
|
20 |
20 |
40 |
|
|
10 |
Biološka terapija HER2 pozitivne bolesti |
|
|
|
|
|
|
|
|
10.1 |
Adjuvantna biološka terapija |
|
|
|
10 |
10 |
20 |
|
|
10.2 |
Neoadjuvantna biološka terapija |
|
|
|
5 |
5 |
10 |
|
|
10.3 |
Biološka terapija za lečenje metastatske faze bolesti |
|
|
|
5 |
5 |
10 |
|
|
11 |
Zračna terapija |
|
|
|
|
|
|
|
|
11.1 |
Procena terapijskog odgovora (WHO, RECIST, kompletna remisija (CR), parcijalna remisija (PR), stabilizacija bolesti (SD), progresija bolesti (PD) |
|
|
|
20 |
20 |
20 |
|
|
11.2 |
Postoperativna zračna terapija (nakon mastketomije i poštedne operacije) indikacije i značaj |
|
|
|
10 |
|
|
|
|
11.3 |
Palijativna zračna terapija koštanih metastaza i metastaza u mozgu (indikacije i razumevanje hitnih stanja u onkologiji) |
|
|
|
5 |
|
|
|
|
KO |
MELANOM I DRUGI MALIGNI TUMORI KOŽE - 15 dana |
|
|
15 |
|
|
|
|
1 |
01 |
Klinički pregled (procena i određivanje lokalnog statusa - debljine tumora, granice tumora, pregled regionalnih limfatika), prisustvo konzilijuma i izbor optimalnog terapijskog pristupa |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
02 |
Prisustvu konzilijumu, određivanje kliničkog stadijuma optimalnog terapijskog pristupa |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
03 |
Izbor sistemske hemioterapije |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
04 |
Procena terapijskog odgovora u toku hemioterapije (kompletan i parcijalni odgovor, stabilizacija, progresija bolesti) |
|
|
|
3 |
3 |
5 |
|
|
05 |
Kontrola bolesnika tokom tretmana (procena akutnih I odloženih toksičnosti lečenja) |
|
|
|
3 |
3 |
5 |
|
|
LL |
MALIGNE HEMOPATIJE - 2 meseca i 15 dana |
2 |
|
15 |
|
|
|
|
|
01 |
Klinička slika, dijagnostika (klinički pregled limfadenopatije, laboratorijski parametri, aspirat kožne srži - analiza preparata, CT vrata, toraksa, abdomena, karlice, EHO pregleda regije od interesa) |
|
|
|
3 |
3 |
6 |
|
|
01.1 |
Hočkinov limfom |
|
|
|
3 |
3 |
6 |
|
|
01.2 |
Non-hočkinski limfomi |
|
|
|
4 |
4 |
8 |
|
|
01.3 |
Leukemija |
|
|
|
3 |
3 |
6 |
|
|
01.4 |
Multipli mijelom |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
02 |
NM klasifikacija, ann Arbor klasifikacija, određivanje kliničkog stadijuma. Prisustvo konzilijuma, izbor optimalnog pristupa u kombinovanoj terapiji (uloga hirurgije - biopsije, radioterapije, hemioterapije) |
|
|
|
3 |
3 |
6 |
|
|
02.1 |
Hočkinov limfom |
|
|
|
3 |
3 |
6 |
|
|
02.2 |
Non-hočkinski limfomi |
|
|
|
4 |
4 |
8 |
|
|
02.3 |
Leukemija |
|
|
|
3 |
3 |
6 |
|
|
02.4 |
Multipli mijelom |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
03 |
Izbor hemioterapije |
|
|
|
|
|
|
|
|
03.1 |
Hočkinov limfom |
|
|
|
3 |
3 |
6 |
|
|
03.2 |
Non-hočkinski limfomi |
|
|
|
4 |
4 |
8 |
|
|
03.3 |
Leukemija |
|
|
|
3 |
3 |
6 |
|
|
03.4 |
Multipli mijelom |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
04 |
Procena terapijskog odgovora u toku hemioterapije (kompletan i parcijalni odgovor, stabilizacija, progresija bolesti) |
|
|
|
3 |
3 |
5 |
|
|
04.1 |
Hočkinov limfom |
|
|
|
3 |
3 |
6 |
|
|
04.2 |
Non-hočkinski limfomi |
|
|
|
4 |
4 |
8 |
|
|
04.3 |
Leukemija |
|
|
|
3 |
3 |
6 |
|
|
04.4 |
Multipli mijelom |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
05 |
Kontrola bolesnika tokom tretmana (procena akutnih i odloženih toksičnosti lečenja) |
|
|
|
3 |
3 |
5 |
|
|
05.1 |
Hočkinov limfom |
|
|
|
3 |
3 |
6 |
|
|
05.2 |
Non-hočkinski limfomi |
|
|
|
4 |
4 |
8 |
|
|
05.3 |
Leukemija |
|
|
|
3 |
3 |
6 |
|
|
05.4 |
Multipli mijelom |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
MKS |
MEKOTKIVNI I KOŠTANI SARKOMI - 15 dana |
|
|
15 |
|
|
|
|
1 |
01 |
Klinička slika, dijagnostika (klinički pregled limfadenopatije, laboratorijski parametri, CT toraksa, CT i MRI pregleda tumorske regije - ekstremiteti abdomen karlica, toraks, različite PH forme) |
|
|
|
|
|
|
|
|
01.1 |
Ewing sarkom |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
01.2 |
Mekotkivni sarkomi |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
01.3 |
Osteo sarkomi |
|
|
|
|
|
|
|
|
02 |
Prisustvo konzilijumu, TNM klasifikacija, određivanje kliničkog stadijuma, izbor optimalnog pristupa u kombinovanoj terapiji (uloga hirurgije - biopsije, operativno lečenje, radioterapija, hemioterapija) |
|
|
|
|
|
|
|
|
02.1 |
Ewing sarkom |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
02.2 |
Mekotkivni sarkomi |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
02.3 |
Osteo sarkomi |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
03 |
Hemioterapija - preoperativna, postoperativna, Sistemska |
|
|
|
|
|
|
|
|
03.1 |
Ewing sarkom |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
03.2 |
Mekotkivni sarkomi |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
03.3 |
Osteo sarkomi |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
03.4 |
Procena terapijskog odgovora u toku hemioterapije (kompletan i parcijalni odgovor, stabilizacija, progresija bolesti) |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
03.5 |
Kontrola bolesnika tokom tretmana (procena akutnih i odloženih toksičnosti lečenja) |
|
|
|
2 |
2 |
5 |
|
|
MO |
ISTRAŽIVAČKI RAD (PRIMENA MOLEKULARNE ONKOLOGIJE U TRANSLACIONOM ISTRAŽIVANJU) - 6 meseci |
6 |
|
|
|
|
|
|
1 |
01 |
Nasledni kancerski sindromi |
|
|
|
|
|
|
|
|
01.1 |
Nasledni kancerski sindromi - teorijska znanja |
|
|
|
|
|
|
|
|
01.2 |
Nasledni karcinom dojke - uloga visokopenetrabilnih gena (BRCA1/2, TP53...) i gena niske/umerene penetrabilnosti (RAD51C, XRCC1, CHEK2...) |
|
|
|
|
|
|
|
|
01.3 |
Prepoznavanje kandidata za genetsko testiranje - procena rizika za nasledni kancer |
|
|
|
5 |
5 |
|
|
|
01.4 |
Analiza prisustva genskih varijanti koje doprinose naslednoj formi bolesti odgovarajućim metodama (alel - specifični PCR, HRM, DNK sekvenciranje...) |
|
|
|
20 |
20 |
10 |
|
|
01.5 |
Analiza dobijenih rezultata i genetsko savetovanje |
|
|
|
|
|
|
|
|
02 |
Farmakogenetika i personalizovana medicina |
|
|
|
|
|
|
|
|
02.1 |
Uvod u farmakogenetiku i personalizovanu medicinu |
|
|
|
|
|
|
|
|
02.2 |
Metode molekularne onkologije koje se koriste u farmakogenetici (real- time PCR, PCR- RFLP, HRM...) |
|
|
|
|
|
|
|
|
02.3 |
Primena farmakogenetskih testova u onkologiji (izbor antikancerske terapije na osnovu testova i smanjenje toksičnosti terapije) |
|
|
|
|
|
|
|
|
02.3.1 |
Određivanje prediktivnih genskih markera za efikasnost antikancerske terapije u različitim tipovima solidnih tumora (mutacije u KRAS, BRAF, NRAS, EGFR genima, BCR- ABL translokacija...) |
|
|
|
30 |
30 |
10 |
|
|
02.3.2 |
Određivanje genskih markera toksičnosti na antikancersku terapiju (polimorfizmi u genima za MTHFR, TS, DPD, CYP 2D6,...) |
|
|
|
5 |
5 |
5 |
|
|
02.4 |
Analiza dobijenih rezultata i njihova primena u kliničkoj praksi |
|
|
|
30 |
15 |
15 |
|
|
03 |
Imunologija malignih bolesti |
|
|
|
|
|
|
|
|
03.1 |
Uvod u imunologiju malignih bolesti - teorijska znanja |
|
|
|
|
|
|
|
|
03.2 |
Protočna citometrija - analiza molekula na membrani (CD34, CD45, CD3, CD4, CD8, CD19, CD5, CD23, CD56...) i unutar ćelija (bcl-2, MPO, ciklin D, ZAP-70, IFN-gama...) |
|
|
|
30 |
15 |
5 |
|
|
03.3 |
Protočna citometrija - analiza citotoksičnosti, ćelijskog ciklusa, funkcije trombocita... |
|
|
|
20 |
10 |
5 |
|
|
03.4 |
Druge metode u imunologiji malignih bolesti (ELISA, Western blot, elektroforeze...) |
|
|
|
10 |
5 |
5 |
|
|
03.5 |
Analiza dobijenih rezultata i primena u kliničkoj praksi |
|
|
|
50 |
30 |
10 |
|
|
MT |
MALIGNI TUMORI NEPOZNATE PRIMARNE LOKALIZACIJE I NEUROENDOKRINI TUMORI - 15 dana |
|
|
15 |
|
|
|
|
|
01 |
Klinička slika, dijagnostika (klinički pregled, laboratorijski parametri uključujući i neophodne endokrinološke parametar dijagnoze, RTG pluća i regija od interesa, CT i MR i pregled regija od interesa, scintigrafija) |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
02 |
Prisustvo konzilijumu, određivanje kliničkog stadijuma, izbor optimalnog pristupa u multidisciplinarnom odlučivanju |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
03 |
Izbor hemioterapije u skladu sa ESMO preporukama |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
04 |
Procena terapijskog odgovora u toku hemioterapije (kompletan i parcijalni odgovor, stabilizacija, progresija bolesti) |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
05 |
Kontrola bolesnika tokom tretmana (procena akutnih i odloženih toksičnosti lečenja) |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
|
ONKOLOŠKA HIRURGIJA - 3 meseca |
3 |
|
|
|
|
|
|
1 |
01 |
Hirurgija karcinoma dojke |
|
|
|
|
|
|
|
|
01.1 |
Biopsije (punkciona biopsija, tru-cut biopsija, inciziona biopsija, ex tempore biopsija, indikacije) |
|
|
|
5 |
|
|
|
|
01.2 |
Radikalna hirurška terapija (indikacije, kontraindikacije, komplikacije, poštedne radikalne tehnike, primarna i sekundarna rekonstrukcija) i značaj u kontekstu multidisciplinarnog lečenja |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
01.3 |
Profilaktička mastektomija (indikacije) |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
01.4 |
Mikrokalcifikacije i hirurgija nepalpabilnih lezija, uključujući vakuum asistiranu biopsiju (SVAB), hirurgija DCIS (in situ karcinoma dojke) |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
01.5 |
Disekcija regionalnih limfnih čvorova, (indikacije, značaj, komplikacije), biopsija stražarskog limfnog čvora (indikacije, tehnike) |
|
|
|
5 |
|
|
|
|
01.6 |
Hirurgija recidivantne bolesti (lokoregionalni recidiv, metastazektomije u jetri i plućima, indikacije, kontraindikacije, komplikacije) |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
02 |
Hirurgija karcinoma organa digestivnog trakta |
|
|
|
|
|
|
|
|
02.1 |
Endoskopski pregledi (ezofago-gastro-dudenoskopija, kolonoskopija, ERCP, skrining, okult test) |
|
|
|
5 |
|
|
|
|
02.2 |
Radikalna hirurška terapija (indikacije, kontraindikacije, komplikacije) u kontekstu multidisciplinarnog lečenja), Laparaskopske intervencije |
|
|
|
2 |
|
|
|
|
02.3 |
Metastazektomije promena u jetri i plućima (indikacije, značaj, komplikacije) |
|
|
|
3 |
|
|
|
|
02.4 |
Palijativni hirurški zahvati, indikacije |
|
|
|
|
|
|
|
|
03 |
Hirurgija tumora štitaste žljezde |
|
|
|
|
|
|
|
|
03.1 |
Klinički pregled, stažiranje, konzilijumi |
|
|
|
5 |
|
|
|
|
03.2 |
Totalne i parcijalne tireoidektomije (indikacije, komplikacije) |
|
|
|
5 |
|
|
|
|
03.3 |
Biopsija stražarnog limfnog čvora |
|
|
|
2 |
|
|
|
|
03.4 |
Disekcije vrata |
|
|
|
|
|
|
|
|
04 |
Melanom |
|
|
|
|
|
|
|
|
04.1 |
Klinički pregled, stažiranje, indikacije za eksciziju tumora |
|
|
|
5 |
|
|
|
|
04.2 |
Indikacije za biopsiju stražarskog limfnog čvora |
|
|
|
5 |
|
|
|
|
05 |
Hirurgija karcinoma pluća |
|
|
|
5 |
|
|
|
|
05.1 |
Bronhoskopije, biopsije lezija sluznice bronha, medijastinoskopije, perkutane biopsije tumora i pleure |
|
|
|
2 |
|
|
|
|
05.2 |
Radikalne operativne tehnike (indikacije, komplikacije) |
|
|
|
5 |
|
|
|
|
05.3 |
Pleuralna punkcija sa ili bez insitilacije bleomicina/talka |
|
|
|
5 |
|
|
|
|
06 |
Ginekološka hirurgija |
|
|
|
|
|
|
|
|
06.1 |
Hirurgija grlića materice (konizacije, radikalni hirurški zahvat - Wertheim-Maigs, indikacije, komplikacije) |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
06.2 |
Hirurgija karcinoma jajnika (principi operativnog lečenja u ranom i uznapredovalom stadijumu bolesti, intraperitonealna primena citotoksičnih lekova) |
|
|
|
2 |
|
|
|
|
06.3 |
Hirurgija tumora vulve/vagine |
|
|
|
|
|
|
|
|
06.4 |
Palijativna hirurgija (ileus uzrokovan širenjem maligne bolesti, abdominalne punkcije) |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
PM |
MALIGNI TUMORI PLUĆA I MEDIJASTINUMA - 1 mesec i 15 dana |
1 |
|
1 |
|
|
|
|
1 |
01 |
Klinička slika, dijagnostika (klinički pregled, laboratorijski parametri, RTG pluća CT toraksa i gornjeg abdomena, RTG, CT, MRI pregledi metastatskih mesta) |
|
|
|
|
|
|
|
|
01.1 |
Nesitnoćelijski karcinom pluća |
|
|
|
2 |
4 |
6 |
|
|
01.2 |
Sitnoćelijski karcinom pluća |
|
|
|
2 |
4 |
6 |
|
|
01.3 |
Timomi i/ili medijastinalni tumori |
|
|
|
2 |
2 |
2 |
|
|
02 |
Prisustvo konzilijuma, TNM klasifikacija, određivanje kliničkog stadijuma, izbor optimalnog pristupa u kombinovanoj terapiji (uloga hirurgije, radioterapije, hemioterapija non small cell kancer pluća, small cell kancer pluća, tumori medijast. i pleure) |
|
|
|
|
|
|
|
|
03 |
Izbor hemioterapije za nesitnoćelijski karcinom pluća (asdjuvantna, neadjuvantna, sistemska - prva linija, druga linija, biološka terapija) |
|
|
|
6 |
6 |
10 |
|
|
04 |
Izbor hemioterapije za sitnoćelijski karcinom pluća (prva linija, druga linija) |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
05 |
Izbor hemioterapije za maligni pleuralni mezotelijom (prva linija, druga linija) |
|
|
|
1 |
1 |
2 |
|
|
06 |
Izbor hemioterapije za maligni timom (prva linija, druga linija) |
|
|
|
1 |
1 |
2 |
|
|
07 |
Procena terapijskog odgovora u toku hemioterapije (kompletan i parcijalni odgovor, stabilizacija, progresija bolesti) |
|
|
|
6 |
6 |
10 |
|
|
08 |
Kontrola bolesnika tokom tretmana (procena akutnih i odloženih toksičnosti lečenja) 1 6 6 10 |
|
|
|
6 |
6 |
10 |
|
|
RT |
RADIOTERAPIJA - 1 mesec |
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
01 |
Upoznavanje sa osnovnim principima i procedurama radioterapije (pozicioniranje, imobilizacija, delineacija volumena, verifikacija i sprovođenje radioterapije) |
|
|
|
10 |
15 |
|
|
|
02 |
Standardne i napredne tehnike zračenja (3D konformalna radioterapija, intenzitetom modulisana radioterapija, - IMRT, stereotaksična radioterapija) |
|
|
|
10 |
15 |
|
|
|
03 |
Komplikacije radioterapije: akutne i kasne radijacione toksičnosti |
|
|
|
|
|
|
|
|
04 |
Uloga radioterapije u multidisciplinarnom lečenju |
|
|
|
10 |
15 |
|
|
|
SO |
SUPORTIVNA ONKOLOGIJA - 3 meseca |
3 |
|
|
|
|
|
|
1 |
01 |
Procena opšteg stanja (Performance status) |
|
|
|
20 |
20 |
40 |
|
|
02 |
ESAS (Edmonton Symptom Assesment System) skala za evaluaciju prisustva i težine simptoma maligne bolesti |
|
|
|
10 |
10 |
20 |
|
|
03 |
Kriterijumi za procenu težine toksičnosti hemiotrapije (CTCAE kriterijumi) |
|
|
|
10 |
20 |
30 |
|
|
04 |
Prevencija toksičnosti onkološke terapije i lečenje toksičnosti onkološke terapije |
|
|
|
|
|
|
|
|
05 |
Mučnina i povraćanje |
|
|
|
10 |
10 |
20 |
|
|
06 |
Dijareja |
|
|
|
3 |
3 |
5 |
|
|
07 |
Mukozitis (stomatitis) |
|
|
|
10 |
10 |
10 |
|
|
08 |
Mijelosupresija |
|
|
|
|
|
|
|
|
09 |
Neutropenija: primarna i sekundarna profilaksa primenom GCSF |
|
|
|
5 |
5 |
10 |
|
|
10 |
Sindrom febrilne neutropenije (definicija, procena rizika od komplikacija - MASCC skor, principi lečenja, sepsa) |
|
|
|
10 |
10 |
10 |
|
|
11 |
Anemija i trombocitopenija (definicije, transfuzija Er i Tr) |
|
|
|
3 |
3 |
5 |
|
|
12 |
Venske tromboembolijske komplikacije |
|
|
|
2 |
2 |
3 |
|
|
13 |
Kožna toksičnost izazvana hemioterapijom i biološkom terapijom (anti EGFR lekovi) |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
14 |
Neurotoksičnost (definicije, klinički pregled za praocenu neurotoksičnosti, gradiranje, neurotoksični lekovi) |
|
|
|
2 |
4 |
5 |
|
|
15 |
Kardiotoksičnost (definicija tipa 1 i 2 kardiotoksičnosti kod primene hemioterapije i biološke terapije, |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
16 |
Ostale toksičnosti uzrokovane primenom sistemske terapije (ekstravazacija, poremećaji elektrolita, nefrotoksičnost i prilagođavanje doze lekova prema klirensu kreatinina, hepatotoksičnost i prilagođavanje doza lekova prema stepenu oštećenja jetre, pneumonitis, hiperglikemija) |
|
|
|
5 |
5 |
5 |
|
|
17 |
Palijativna terapija (procena težine i terapija simptoma proširene maligne bolesti) |
|
|
|
|
|
|
|
|
18 |
Hronični kancerski bol |
|
|
|
10 |
10 |
20 |
|
|
19 |
Dispneja |
|
|
|
5 |
5 |
5 |
|
|
20 |
Zatvor i dijareja |
|
|
|
2 |
2 |
2 |
|
|
21 |
Mučnina i povraćanje |
|
|
|
3 |
4 |
5 |
|
|
22 |
Sindrom kaheksije i anoreksije |
|
|
|
2 |
2 |
5 |
|
|
23 |
Delirijum |
|
|
|
2 |
2 |
5 |
|
|
24 |
Hitna stanja u onkologiji |
|
|
|
|
|
|
|
|
25 |
Kompresija kičmene moždine (rano prepoznavanje simptoma, antiedematozna tearpija) |
|
|
|
2 |
2 |
5 |
|
|
26 |
Hiperkalcemija (simptomatologija, terapija) |
|
|
|
2 |
2 |
5 |
|
|
27 |
Sindrom raspadanja tumora (prevencija i lečenje) |
|
|
|
1 |
1 |
2 |
|
|
28 |
Efuzija perikarda i pleure (simptomi, imidžing dijagnostika, centeza) |
|
|
|
1 |
2 |
2 |
|
|
29 |
Sindrom gornje šuplje vene |
|
|
|
1 |
1 |
1 |
|
|
30 |
Komunikacija (saopštavanje loših vesti) |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
TCNS |
TUMORI CENTRALNOG NERVNOG SISTEMA sistema - 15 dana |
|
|
15 |
|
|
|
|
1 |
01 |
Klinička slika, dijagnostika (neurološki pregled, CT kranijuma i spinalnog kanala, MRI kranijuma i spinalnog kanala, lumbalna punkcija - nalazi citološkog pregleda likvora za određene PH forme) |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
02 |
Prisustvo konzilijuma, izbor optimalne terapije (uloga hirurgije, radioterapije i hemioterapije) |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
03 |
Prisustvo konzilijumu, izbor hemioterapije (kombinovana sa radioterapijom i adjuvantom, sistemska hemioterapija i salvage) |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
04 |
Procena terapijskog odgovora u toku hemioterapije (kompletan i parcijalni odgovor, stabilizacija, progresija bolesti) |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
05 |
Kontrola bolesnika tokom tretmana (procena akutnih i odloženih toksičnosti lečenja) |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
UT |
MALIGNI TUMORI UROGENITALNOG TRAKTA - 1 mesec i 15 dana |
1 |
|
15 |
|
|
|
|
1 |
01 |
Prostata |
|
|
|
|
|
|
|
|
01.1 |
Klinička slika, dijagnostika (rektalni pregled, eho karlice, CT i MRI karlice, scintigrafija skeleta, PSA, Gleason score) i TNM klasifikacija, određivanje kliničkog stadijuma, parametri za određivanje nisko, srednje i visoko rizične grupe |
|
|
|
4 |
5 |
7 |
|
|
01.2 |
Prisustvo konzilijumu, kombinovani pristup u terapiji i izbor optimalne terapije (uloga hirurgije, radioterapije, neoadjuvantne i adjuvantne hormono terapije i hemioterapije) |
|
|
|
4 |
5 |
7 |
|
|
01.3 |
zbor hormonske terapije (LH - RH analozi, periferni antiadrogeni) i hemioterapija: (lečenje katrat-rezistentne bolesti) |
|
|
|
4 |
4 |
8 |
|
|
01.4 |
Procena terapijskog odgovora u toku hemioterapije (kompletan i parcijalni odgovor, stabilizacija, progresija bolesti) |
|
|
|
4 |
4 |
8 |
|
|
01.5 |
Kontrola bolesnika tokom tretmana (procena akutnih i odloženih toksičnosti lečenja) |
|
|
|
4 |
4 |
8 |
|
|
02 |
Karcinom mokraćne bešike/urotelijuma |
|
|
|
|
|
|
|
|
02.1 |
Klinička slika, dijagnostika (cistouretroskopija, IVU, CT abdomena i pelvisa i MRI pelvisa) i TNM klasifikacija, određivanje kliničkog stadijuma |
|
|
|
2 |
3 |
5 |
|
|
02.2 |
Prisustvo konzilijuma, kombinovani pristup u terapiji (uloga hirurgije, cistektomije, TUR radioterapije i hemioterapije) |
|
|
|
2 |
3 |
5 |
|
|
02.3 |
Izbor hemioterapije: neadjuvantna, adjuvantna i sistemska |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
02.4 |
Procena terapijskog odgovora u toku hemioterapije (kompletan i parcijalni odgovor, stabilizacija, progresija bolesti) |
|
|
|
4 |
4 |
8 |
|
|
02.5 |
Kontrola bolesnika tokom tretmana (procena akutnih i odloženih toksičnosti lečenja) |
|
|
|
4 |
4 |
8 |
|
|
03 |
Testisi /seminoma i nonseminoma/ |
|
|
|
|
|
|
|
|
03.1 |
Klinička slika, dijagnostika (ingvinalna orhijektomija, RTG pluća, CT abdomena i karlice, CT toraksa Tu markeri - AFP, beta HCG u krvi - pre i posle operacije), i određivanje kliničkog stadijuma bolesti (germ cell tumors, non germ cell tumors, testik. Limfom |
|
|
|
1 |
1 |
2 |
|
|
03.2 |
Prisustvo konzilijumu, kombinovani pristup u terapiji (uloga hirurgije, radioterapije i hemioterapije) |
|
|
|
1 |
1 |
2 |
|
|
03.3 |
Izbor hemioterapije za neseminomske karcinome (primarna, sekundarna, salvage, adjuvantna) |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
03.4 |
Izbor hemioterapije za seminomske karcinome (primarna, sekundarna, salvage, adjuvantna) |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
03.5 |
Procena terapijskog odgovora u toku hemioterapije (kompletan i parcijalni odgovor, stabilizacija, progresija bolesti) |
|
|
|
4 |
4 |
8 |
|
|
03.6 |
Kontrola bolesnika tokom tretmana (procena akutnih i odloženih toksičnosti lečenja) |
|
|
|
4 |
4 |
8 |
|
|
04 |
Bubrezi |
|
|
|
|
|
|
|
|
04.1 |
Klinička slika, dijagnostika (IVU, CT abdomena i pelvisa, angiografija - embolizacija, pregled urina - mikrohematurija, maligne ćelije) i TNM klasifikacija, određivanje kliničkog stadijuma |
|
|
|
1 |
2 |
1 |
|
|
04.2 |
Prisustvo konzilijuma, kombinovani pristup u terapiji (uloga hirurgije - nefrektomija, uloga hirurgije u metastatskoj bolesti, embolizacija, radioterapija, hemioterapija i imunoterapija) |
|
|
|
1 |
2 |
1 |
|
|
04.3 |
Izbor sistemske terapije - biološke terapije |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
04.4 |
Procena terapijskog odgovora u toku hemioterapije (kompletan i parcijalni odgovor, stabilizacija, progresija bolesti) |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
04.5 |
Kontrola bolesnika tokom tretmana (procena akutnih i odloženih toksičnosti lečenja) |
|
|
|
2 |
2 |
4 |
|
|
05 |
Penis |
|
|
|
|
|
|
|
|
05.1 |
Klinička slika, dijagnostika (klinički pregled - lokalno, ingvinalne limfne žlezde, ekciziona ili inciziona biopsija, eho ili CT abdomen i male kralice, RTG pluća) i TNM and Jakson staging sistem, određivanje kliničkog stadijuma bolesti |
|
|
|
1 |
1 |
|
|
|
05.2 |
Prisustvo konzilijuma, izbor optimalne terapije (uloga hirurgije, radioterapije i hemioterapije) |
|
|
|
1 |
1 |
|
|
|
05.3 |
Izbor hemioterapije: primarna, salvage |
|
|
|
1 |
2 |
|
|
|
05.4 |
04 Procena terapijskog odgovora u toku hemioterapije (kompletan i arcijalni odgovor, stabilizacija, progresija bolesti) |
|
|
|
4 |
4 |
8 |
|
|
05.5 |
Kontrola bolesnika tokom tretmana (procena akutnih i odloženih toksičnosti lečenja) |
|
|
|
4 |
4 |
8 |
|
|
DN |
DVOSEMESTRALNA NASTAVA |
9 |
|
|
|
|
|
|
1 |
DN1 |
I semestar dvosemestralne nastave |
|
|
|
|
|
|
|
|
DN2 |
II semestar dvosemestralne nastave |
|
|
|
|
|
|
|
|
OK |
OBAVEZNI KOLOKVIJUMI |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
K1 |
Pulmologija |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
K2 |
Kardiologija |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
K3 |
Gastroenterohepatologija |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
K4 |
Alergologija |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
K5 |
Hematologija |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
K6 |
Endokrinologija |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
K7 |
Nefrologija |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
K8 |
Reumatologija |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
K9 |
Karcinom dojke |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
KO10 |
Ginekološki maligni tumori |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
KO11 |
Maligni tumori gastrointestinalnog trakta |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
KO12 |
Maligni tumori urogenitalnog trakta |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
KO13 |
Maligni tumori pluća i medijastinuma |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
KO14 |
Maligne hemopatije |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
KO15 |
Melanom i sarkomi |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
KO16 |
Tumori CNS-a, neuroendokrini tumori i tumori nepoznate prinarne lokalizacije |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
KO17 |
Suportivna onkologija |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
(Brisano)
četiri godine
(48 meseci)
Cilj specijalizacije
Specijalizacija iz infektologije je obrazovni proces u toku kog specijalizant dobija teorijsko i praktično znanje iz područja infektologije koje ga osposobljava za samostalno lečenje bolesnika obolelih od akutnih ili hroničnih bolesti izazvanih raznim mikroorganizmima.
Trajanje i struktura specijalizacije
Specijalizacija traje četiri godine.
- jedna godina zajedničke osnove za internističke specijalizacije pri bolnici sekundarnog nivoa
- jedna godina infektivno odeljenje opšteg tipa pri bolnici sekundarnog nivoa
- jedna godina - specijalističko infektološko kruženje na klinikama za infektivne bolesti
- jedna godina opšte specijalističko kruženje u bolnicama sekundarnog ili tercijarnog nivoa
PROGRAM SPECIJALIZACIJE
Zajedničke osnove za internističke specijalizacije
Zajedničke osnove za internističke grane traju jednu godinu (11 meseci i 1 mesec odmora).
Prva godina (11 radnih meseci, 1 mesec odmora)
- Urgentna medicina - 5 meseci (prijemna služba bolnice - 3 meseca + intenzivna nega internističko - hirurška - 2 meseca) u bolnicama sekundarnog nivoa.
Specijalizant se upoznaje sa načinom rada prijemne službe, trijažom bolesnika, uzimanjem anamneze i pregledom bolesnika, učestvuje u zbrinjavanju životno ugroženih bolesnika kao i u kardiopulmonalnoj reanimaciji.
- Interna medicina (opšte ili specijalizovano internističko odeljenje) - 6 meseci
Specijalizant se detaljnije upoznaje sa internističkim pristupom bolesniku - anamneza, pregled, planiranjem i tumačenjem rezultata hematoloških, biohemijskih, radioloških, EKG-a i drugih nalaza; pod nadzorom mentora prati lečenje, tok i ishod. Upoznaje se sa vođenjem i značajem medicinske dokumentacije.
Staž se odvija u specijalizovanim internističkim službama - odeljenjima bolnica sekundarnog nivoa: kardiologija, hematologija, pulmologija, nefrologija i imunologija, gastroenterologija i reumatologija - sve po mesec dana.
Kod pulmoloških pacijenata izvodi i interpretira mere plućne funkcije, interpretira kliničke i radiološke nalaze, ovladava kompletnim lečenjem bolesnika sa NOVR, kao i praktičnom upotrebom lekova za astmu.
Na odeljenju za kardiologiju uči interpretaciju EKG-a, ultrazvučnu dijagnostiku. Učestvuje u dijagnostici i terapiji kardioloških bolesnika
Na odeljenju za gastroenterologiju pored specifičnog pregleda gastroenterološkog pacijenta prisustvuje endoskopskim i drugim invazivnim metodama, ovladava njima, uključuje se u sva rutinska biohemijska, mikrobiološka, imunološka i histološka ispitivanja. Ovladava neinvazivnim tehnikama dijagnostike Helicobacter pylori infekcije, tumači disajne testove kao i serološke testove za celijačnu bolest.
Na nefrološkom odeljenju ovladava tehnikom pravilnog uzimanja uretralnih i drugih briseva, kateterizacije mokraćne bešike, značaja urikulta i brze dijagnostike sa test listićima.
Hematologija: uči principe dijagnostike, sternalnu punkciju, tumači nalaze periferne krvnih razmaza i kostne srži.
Na imunološkom i reumatološkom odeljenju saznaje o dijagnostičkim i terapijskim mogućnostima kod bolesnika sa imunološkim deficitima i autoimunskim bolestima.
Očekivana osposobljenost i ciljevi
- Prva godina - sobni lekar pod neposrednim nadzorom mentora ili odeljenskog lekara.
Savetuje se da u toku prve dve godine provede 5 meseci u Urgentnoj medicini. Očekuje se da savlada osnove dijagnostičkih i terapijskih postupaka hitnog zbrinjavanja bolesnika. Takođe se očekuje da ovlada znanjima osnovnih dijagnostičkih i terapijskih postupaka iz endokrinologije, gastroenterologije, onkologije, kardiologije, nefrologije, kao i interpretacije rezultata koji ukazuju na patološka stanja iz tih oblasti.
Druga godina (11 meseci rada i 1 mesec odmora)
Specijalizant stažira u opštem infektivnom odeljenju sa najmanje 2 lekara specijaliste infektologa u infektivnom odeljenju opšteg tipa, sa stacionarnim delom i ambulantom pri bolnici sekundarnog nivoa.
Specijalizant se upoznaje sa osnovama rada u infektivnom odeljenju, osnovnim principima dijagnostike i terapije najčešćih infektivnih bolesti, obavlja poslove odeljenskog lekara - samostalno pregleda bolesnika, vodi medicinsku dokumentaciju, učestvuje u dijagnostičkim procedurama, samostalno radi neke dijagnostičke procedure (lumbalna punkcija, venepunkcija, uzimanje briseva, hemokultura, urinokultura, koprokultura). Učestvuje u terapijskim postupcima, pod kontrolom lekara specijaliste.
Osposobljenost: samostalni sobni lekar pod neposrednim nadzorom specijaliste
Treća godina (11 meseci rada i 1 mesec odmora)
Tokom ove godine sprovodi se dvosemestralna teoretska nastava.
Specijalističko infektološko kruženje koje se odvija u klinikama za infektivne bolesti - specijalizovane ustanove tercijarnog nivoa, gde pohađa dvosemestralnu nastavu iz infektivnih bolesti (na medicinskim fakultetima) i radi u specijalizovanim odeljenjima.
Specijalizant obavlja rad sobnog lekara na specijalizovanom infektivnom odeljenju. Najmanje dva puta mesečno radi u ambulanti za prve preglede infektivnih bolesnika i najmanje dva puta mesečno u ambulanti za kontrolne preglede. Pod nadzorom mentora obavlja rad u specijalizovanim ambulantama (za HIV, herpes virusne infekcije, hepatitis itd.). Savladava veštinu dijagnostičkog i terapijskog pristupa bolesniku sa sumnjom na infektivnu bolest, karantinsku bolest i bolesniku sa febrilnim stanjem nejasne etiologije, uči značaj tegoba koje se povezuju sa određenim organskim sistemima (CNS, respiratorni, digestivni itd.).
Intenzivna infektologija - odvija se u JIN pri infektivnoj klinici.
Specijalizant uči prepoznavanje, dijagnostiku i lečenje akutnih infektivnih bolesti koje ugrožavaju život i zahtevaju intezivno lečenje a takođe i o pravilima higijene na ovim odeljenjima kao i intrahospitalnim infekcijama.
Osposobljenost: samostalni sobni lekar pod neposrednim nadzorom mentora, stariji specijalizant koji u sve većoj meri obavlja poslove sam, kao sobni lekar ili lekar u specijalističkoj ambulanti, a pod nadzorom mentora.
Četvrta godina (11 meseci rada i 1 mesec odmora)
Program opšteg specijalističkog kruženja u toku 5. godine specijalizacije
Specijalizant obavlja kruženje u okviru specijalizovanih kliničkih odeljenja sa najmanje dva lekara specijaliste i ambulantom pri bolnicama sekundarnog ili tercijarnog nivoa.
Program kruženja |
Meseci |
dermatologija |
1 |
pedijatrija |
2,5 |
neurologija |
2 |
klinička mikrobiologija sa virusologijom |
2 |
epidemiologija |
1 |
biohemijska i imunološka laboratorija |
0,5 |
radiologija sa nuklearnom medicinom |
1 |
Psihijatrija |
1 |
Ukupno |
11 |
Dermatovenerologija
Tokom staža specijalizant se upoznaje sa dijagnostičkim procedurama i terapijskim postupcima kod oboljenja kože i diferencijalnom dijagnozom prema infekcijama kože. Uzima i tumači mikološke briseve. Pri težim anafilaktičkim reakcijama uči se hitnom postupku i tretmanu ovih stanja. Samostalno izvodi u bolnici alergološko kožno testiranje koristeći "Prick" intradermalne testove.
Učestvuje u radu venerološke ambulante gde se upoznaje sa seksualno prenosivim bolestima, njihovom dijagnozom i lečenjem.
Pedijatrija
Tokom staža se upoznaje sa dijagnostičko-terapijskim postupcima najčešćih patoloških stanja svojstvenih dečijem uzrastu, febrilnim stanjima dečijeg uzrasta a posebno infekcijama. U okviru neonatologije savladava kompletan pregled novorođenčeta, uključujući i neurološki pregled, sa dijagnostičkom lumbalnom punkcijom. Upoznaje se sa principima transporta bolesnog novorođenčeta i deteta, preventivi infektivnih bolesti kod dece. Uči primenu antibiotika u dečijem uzrastu.
Neurologija
Tokom staža specijalizant savladava tehniku neurološkog pregleda i dijagnostičko terapijske procedure u neurologiji. Prisustvuje tumačenju neuroradioloških nalaza kao i likvorskih nalaza u neurološkim oboljenjima. Učestvuje u dijagnostici i lečenju bolesnika sa cerebrovaskularnim oboljenjima, kao i u dijagnostici i lečenju intrahospitalnih infekcija.
Klinička mikrobiologija sa virusologijom: uzima materijal za analize i tumači nalaze.
Psihijatrija: osnovni pristup dijagnostici i terapiji psihičkih poremećaja, upoznavanje sa bolesnicima koji boluju od alkoholizma i drugih bolesti zavisnosti; upoznavanje sa osnovama mentalne higijene.
Epidemiologija: Upoznaje se sa zdravstvenim i sanitarnim nadzorom, kao i nadzorom nad putnicima u međunarodnom saobraćaju, uzima epidemiološku anketu, učestvuje u vakcinacijama (indikacije, kontraindikacije i neželjene reakcije imunizacije), sa kliničkim epidemiologom učestvuje u kontroli intrahospitalnih infekcija, istraživanju epidemija, kao i dobrovoljnom poverljivom savetovanju i testiranju.
Radiologija: upoznaje se sa osnovnim tehnikama radiološke dijagnostike i učestvuje u tumačenju nalaza.
Biohemija: upoznaje se sa dijagnostičkim procedurama i učestvuje u čitanju i tumačenju nalaza.
Osposobljenost na četvrtoj godini: stariji specijalizant koji u sve većoj meri obavlja poslove sam, kao sobni lekar pod nadzorom mentora.
Teoretska nastava
Tokom boravka u klinikama za infektivne bolesti (treća godina specijalizacije) specijalizant pohađa dvosemestralnu teoretsku nastavu (na medicinskim fakultetima).
Provera znanja
Posle obavljenog staža iz svakog od pojedinih nastavnih predmeta specijalizanti polažu kolokvijume. Predviđeno je polaganje 9 kolokvijuma:
1. AIDS i stečene imunodeficijencije
2. Osipne groznice
3. Crevne infekcije
4. Nejasna febrilna stanja
5. Antimikrobna terapija u infektologiji
6. Infekcije centralnog nervnog sistema
7. Infekcije u trudnoći
8. Parazitarne infekcije
9. Akutni i hronični virusni hepatitisi
Tokom specijalizacije specijalizant se osposobljava za:
- samostalni specijalistički rad na infektivnim odeljenjima,
- samostalno specijalističko vođenje ambulantne službe,
- postavljanje dijagnoze i terapiju urgentnih stanja iz oblasti infektivnih bolesti
- ciljani izbor analiza i tumačenje dobijenih rezultata kod sumnje na infektivne bolesti,
- saradnju sa lekarima drugih grana medicine u cilju otkrivanja, dokazivanja, lečenja ili prevencije infektivnih bolesti i lečenja bolesnika sa temperaturom nejasne etiologije,
- saradnju sa lekarima drugih grana medicine u cilju otkrivanja, dokazivanja, lečenja ili prevencije infektivnih bolesti kod imunokompromitovanog bolesnika,
- izbor antibiotika i nadzor antibiotske terapije u skladu sa preporučenim racionalnim korišćenjem antibiotika,
- aktivno učešće u timovima za suzbijanje intrahospitalnih infekcija,
- aktivnu saradnju sa epidemiolozima, doktorima opšte medicine i drugim osobljem, pri suzbijanju infektivnih bolesti,
- saradnju sa kliničkim mikrobiologom i parazitologom s ciljem prepoznavanja, dijagnostike i lečenja parazitarnih bolesti (uključujući malariju i kala azar).
PLAN SPECIJALIZACIJE
Specijalizant mora u toku specijalizacije uraditi za godinu dana:
- obradu najmanje 100 novih bolesnika,
- 300 ambulantnih pregleda od čega 100 prvih pregleda,
- na odeljenju da vodi 7 - 10 bolesnika.
Mora da savlada da samostalno izvodi, da asistira i da interpretira veštine koje su detaljno precizirane planom specijalizacije koji dobija pri upisu.
Specijalizant je dužan da vodi evidenciju o savladanim veštinama
Spisak veština za lekare na specijalizaciji iz infektologije
Predmet |
Veština |
gleda |
asistira |
izvodi |
Infektivne bolesti |
lumbalna punkcija, citološki pregled likvora |
10 |
|
20 |
|
uzimanje materijala: hemokultura, urinokultura, brisevi, koprokultura |
|
|
10 |
|
uzimanje guste kapi i razmaza |
5 |
|
10 |
|
slepa biopsija jetre, laparoskopija jetre |
5 |
|
|
|
paracenteza ascitesa, |
3 |
|
5 |
|
snimanje EKG-a i interpretacija |
5 |
|
20 |
|
rektalni tuše |
1 |
|
10 |
|
reanimacija vitalno ugroženih bolesnika |
10 |
|
|
|
punkcija limfne žlezde i tumefakta |
5 |
|
|
|
interpretacija seroloških testova |
10 |
|
5 |
|
tehnika primene životinjskih seruma u terapeutske svrhe |
2 |
|
5 |
Kardiologija |
|
|
|
|
|
obrada bolesnika u ehokardiografskom kabinetu |
|
|
5 |
|
urgentna dijagnostika i terapija |
|
5 |
|
|
merenje venskog pritiska |
5 |
5 |
2 |
|
dopler pregled perifernih krvnih sudova |
|
|
5 |
|
merenje krvnog pritiska Holter metodom |
5 |
|
5 |
|
obrada kardioloških bolesnika |
|
|
10 |
|
upoznavanje sa principima ehokardiografske dijagnostike |
10 |
10 |
5 |
Gastroenterologija |
|
|
|
|
|
obrada bolesnika sa gastrointestinalnim oboljenjem u poliklinici |
|
|
10 |
|
Rutinska, urgentna, operativno-terapijska endoskopija organa za varenje |
10 |
10 |
|
|
punkcija abdomena i diferancijalno-dijagnostički pregled ascitesa |
5 |
5 |
5 |
|
slepa biopsija jetre |
5 |
5 |
|
|
tumačenje određenih nalaza pri ispitivanju funkcije creva i pankreasa |
10 |
10 |
|
|
tumačenje radioloških nalaza pri ispitivanju organa za varenje |
10 |
|
10 |
Urgentna interna |
|
|
|
|
|
prepoznavanje i utvrđivanje pokazatelja vitalnih poremećaja kod teških bolesnika |
|
|
|
|
uspostavljanje venskih linija |
5 |
5 |
10 |
|
uzimanje krvi iz preponske arterije za gasne analize |
5 |
|
10 |
|
uvođenje pridrživača jezika za obezbeđenje vazdušnog puta (airway) |
5 |
|
10 |
|
uvođenje nosno-želudačne sonde |
5 |
5 |
10 |
|
uvođenje orotrahealnog - endotrahealnog tubusa |
5 |
5 |
5 |
Hematologija |
|
|
|
|
|
obrada hematoloških bolesnika |
|
|
10 |
|
tumačenje hematoloških nalaza |
|
|
20 |
|
upoznavanje sa hemoragijskim sindromom i agranulocitozom |
|
|
10 |
|
rad u intenzivnoj nezi za hematološke bolesnike |
5 |
5 |
2 |
|
upoznavanje sa punkcijom kostne srži |
5 |
5 |
2 |
|
upoznavanje sa osnovnim radiološpkim metodama u hematologiji i metodom primene radioizotopa u hematologiji |
1 |
|
1 |
Endokrinologija |
|
|
|
|
|
tumačenje baznih nalaza vrednosti hormona |
5 |
|
5 |
|
endokrinološka obrada bolesnika u poliklinici |
|
|
5 |
|
ovladavanje principima pomoći u dijabetičnoj komi i hipoglikemiji |
5 |
5 |
5 |
|
upoznavanje sa laboratorijskim metodama u endokrinologiji |
|
|
20 |
|
upoznavanje sa insulinskom terapijom - indikacije, kontraindikacije, kontrola |
|
|
20 |
Reumatologija |
|
|
|
|
|
obrada bolesnika sa reumatološkim oboljenjima |
|
|
8 |
|
upoznavanje sa obradom reumatoloških bolesnika u ambulanti |
10 |
|
|
|
upoznavanje sa punkcijom zglobova i davanjem lekova intraartikularno |
10 |
5 |
|
|
tumačenje radioloških nalaza kod grupa reumatskih oboljenja |
10 |
|
|
|
upoznavanje sa laboratorijskom dijagnostikom reumatskih oboljenja i interpretacija nalaza |
10 |
|
|
Psihijatrija |
|
|
|
|
|
upoznavanje i ispitivanje osnovnih psihičkih funkcija |
5 |
5 |
|
|
osnovni pristup dijagnostici i terapiji psihičkih poremećaja |
5 |
|
|
|
upoznavanje sa bolesnicima koji boluju od alkoholizma i drugih zavisnosti |
5 |
2 |
|
|
upoznavanje sa osnovama mentalne higijene |
5 |
|
|
Mikrobiologija sa virusologijom i parazitologijom |
|
|
|
|
|
sterilizacija laboratorijskog posuđa |
2 |
|
|
|
određivanje plazmidskog profila bakterija |
2 |
|
|
|
primena DNA probe u identifikaciji bakterija |
2 |
|
|
|
izvođenje seroloških reakcija - aglutinacija, imunodifuzija |
5 |
5 |
5 |
|
upoznavanje sa prostim i složenim bojenjem bakterija |
5 |
5 |
10 |
|
upoznavanje sa tehnikom bakterioloških pregleda različitih uzoraka |
20 |
|
|
|
obrada materijala za hemokulturu, urinokulturu i koprokulturu |
20 |
20 |
|
|
ispitivanje osetljivosti bakterija na antibiotike in vitro |
10 |
10 |
10 |
|
dokazivanje bakterijskih toksina in vitro |
5 |
5 |
|
|
serološka dijagnoza sifilisa i lajmske bolesti |
5 |
|
|
|
reakcija aglutinacije na salmonele - Widal |
5 |
|
|
|
izolacija virusa na tkivnim kulturama, pilećem embrionu |
5 |
|
|
|
detekcija virusa metodom imunofluorescencije |
5 |
|
|
|
fluorescentno bojenje bakterija |
5 |
|
|
|
izolacija hlamidija na kulturi tkiva |
5 |
|
|
|
izolacija mikoplazmi |
5 |
|
|
|
uzimanje guste kapi i razmaza krvi |
10 |
5 |
10 |
|
pregled stolice na crevne protozoe i helminte |
10 |
|
10 |
|
pregled perianalnog brisa na jaja parazita |
1 |
|
5 |
|
izolacija ameba iz stolice |
1 |
|
|
|
pregled sadržaja ehinokokne ciste |
1 |
|
|
|
pregled guste kapi krvi na parazite |
10 |
2 |
10 |
Pulmologija |
|
|
|
|
|
obrada i praćenje pulmoloških bolesnika i učestvovanje u terapiji |
|
10 |
15 |
|
obrada i praćenje bolesnika u urgentnim stanjima u jedinicama za respiracijsku reanimaciju |
10 |
|
10 |
|
funkcionalno ispitivanje pluća - ventilacija, otpor, gasne analize |
10 |
10 |
|
|
tumačenje radioloških nalaza pluća |
20 |
10 |
|
Neurologija |
|
|
|
|
|
ovladavanje kompletnim neurološkim kliničkim pregledom |
|
|
20 |
|
obrada bolesnika sa poremećajem svesti |
|
|
5 |
|
auskultacija karotidnih arterija |
5 |
|
10 |
|
davanje lekova intratekalno i epiduralno |
5 |
5 |
2 |
|
paravertebralna blokada |
2 |
|
|
|
procena nalaza ispitivanja hemato-encefalne barijere |
3 |
3 |
2 |
|
elektromiografija |
5 |
|
|
|
test za ispitivanje latentne tetanije |
2 |
2 |
|
|
indikacije za kompjuterski rendgenski pregled mozga i kičmene moždine |
10 |
|
|
|
indikacije za MR pregled mozga i kičmene moždine |
10 |
|
|
|
osnovne metode u dijagnostici tumora mozga |
10 |
|
|
|
neurooftalmološki pregled - indikacije |
5 |
2 |
|
|
indikacije za angiografiju i interpretacije nalaza |
2 |
|
|
|
tenzilonski test, prostigminski test |
2 |
|
2 |
|
Imunološka ispitivanja CST |
5 |
|
|
Pedijatrija |
|
|
|
|
|
uzimanje anamneze i pregled |
10 |
|
20 |
|
procena rasta i razvoja dece |
5 |
|
5 |
|
specifičnosti neonatološke anamneze |
5 |
|
|
|
tumačenje osnovnih RTG nalaza u pedijatriji |
10 |
|
|
|
Tumačenje nalaza gasnih i drugih analiza odojčeta i deteta |
20 |
|
|
|
merenje arterijskog pritiska kod dece |
2 |
|
10 |
|
upoznavanja sa radom genetskog savetovališta |
3 |
|
|
|
Upoznavanje sa principima antibiotske terapije kod dece |
5 |
|
10 |
Nefrologija |
|
|
|
|
|
praćenje i obrada nefroloških bolesnika |
|
|
15 |
|
upoznavanje sa urgentnim stanjem u nefrologiji |
10 |
5 |
|
|
funkcionalno ispitivanje bubrega |
5 |
5 |
5 |
|
upoznavanje sa ehosonografijom bubrega |
10 |
5 |
|
|
upoznavanje sa hemodijalizom, peritonealnom dijalizom i plazmaferezom |
15 |
15 |
|
Epidemiologija |
|
|
|
|
|
zdravstveni nadzor, upoznavanje |
5 |
|
|
|
sanitarni nadzor, upoznavanje |
5 |
|
|
|
vakcinacije - upoznavanje sa tehnikom izvođenja |
10 |
|
5 |
|
kontrola intrahospitalnih infekcija |
5 |
|
10 |
|
epidemiološka anketa |
1 |
|
10 |
|
obrada podataka iz epidemiološke ankete |
2 |
2 |
2 |
Medicinska biohemija |
|
|
|
|
|
određivanje acido-baznog statusa |
5 |
5 |
|
|
određivanje glikemije |
5 |
|
|
|
određivanje ureje i kreatinina u serumu |
5 |
5 |
|
|
upoznavanje sa klirens testovima |
5 |
|
|
|
pregled mokraće: proteini, šećer, sediment |
5 |
5 |
|
|
određivanje elektrolita u serumu |
2 |
|
|
|
određivanje transaminaza u serumu |
5 |
5 |
|
|
određivanje žučnih boja u mokraći |
5 |
5 |
|
|
određivanje protrombinskog vremena |
2 |
|
|
|
kvantitativno određivanje proteina u likvoru |
5 |
5 |
|
|
određivanje elektrolita u likvoru |
2 |
|
|
Radiologija i klinička nuklearna medicina |
|
|
|
|
|
standardni snimci lobanje u dva pravca |
10 |
|
|
|
CT |
20 |
|
|
|
MR |
10 |
|
|
|
RTG nalaz paranazalnih šupljina |
20 |
|
|
|
nativni rtg pregled trbuha i interpretacija |
10 |
|
|
|
radiografija i radioskopija pluća |
2 |
|
|
|
tumačenje rtg nalaza pluća |
50 |
|
|
|
ultrazvučni pregled |
20 |
10 |
|
|
upoznavanje sa scintigrafijom jetre, štitaste žlezde, kosti, slezine |
5 |
|
|
|
imunoscintigrafija-upoznavanje sa tehnikom rada |
5 |
1 |
|
|
hepatična radionunuklearna angiografija |
2 |
|
|
|
PET |
1 |
|
|
Dermatologija |
|
|
|
|
|
Uzimanje mikoloških briseva |
1 |
|
1 |
|
Biopsija kože |
3 |
|
1 |
U toku 2, 3. i 4. godine specijalizacije specijalizant obrađuje:
- 100 bolesnika sa bolestima CNS-a,
- 100 bolesnika sa tegobama gornjih disajnih puteva,
- 50 bolesnika sa tegobama donjih disajnih puteva,
- 10 bolesnika sa sumnjom na endokarditis,
- 50 bolesnika sa crevnim tegobama,
- 50 bolesnika sa temperaturom nejasnog porekla,
- 100 bolesnika sa hepatitisom,
- 10 bolesnika sa sumnjom na polno prenosive bolesti,
- 30 bolesnika sa lajmskom bolešću,
- 50 bolesnika sa sumnjom na HIV infekciju,
- 20 bolesnika sa AIDS-om,
- 50 bolesnika sa sumnjom na sepsu,
- 20 febrilnih bolesnika koji su imunokompromitovani,
- 15 febrilnih bolesnika kojima su ugrađene plastične proteze.
Prisustvuje i diskutuje
- 10 konzilijarnih pregleda u kojima učestvuje više lekara drugih specijalnosti,
- 100 savetovanja o antibiotskom lečenju,
- 10 savetovanja o značaju higijene u bolnici.
**** Pošto program specijalizacije ne obuhvata teoretsku i praktičnu nastavu iz tropskih bolesti, neophodno je da se sa svake klinike za infektivne bolesti dodatno obrazuje najmanje dva specijaliste infektologa u akreditovanim ustanovama za tropske bolesti, koje u našoj zemlji ne postoje.
četiri godine
(48 meseci)
Cilj specijalizacije
Specijalizacija iz pedijatrije je naučni i razvojni proces kojim se predviđa da specijalizant pedijatrije ovlada teoretskim i praktičnim znanjem iz dijagnostike, lečenja, rehabilitacije kao i prevencije razboljevanja dece i omladine. Takođe, neophodno je da specijalizant ovlada i znanjima o promociji zdravlja dece i omladine kao i zdravstvene kulture koja je odgovara obimu njegovog posla i poziciji na kojoj se nalazi.
Trajanje i struktura specijalizacije
- Opšti deo - jedinstveni zajednički program koji traje 2 godine.
- Specijalizovani deo - traje 2 godine i omogućava osvajanje znanja iz pojedinačnih (uže) stručnih područja
Programom specijalizacije stiče se zvanje specijaliste pedijatrije (stiče ga lekar po završetku 4-godišnje specijalizacije iz pedijatrije)
PROGRAM SPECIJALIZACIJE
Pedijatrija je medicinska disciplina koja se bavi zdravom i bolesnom decom i omladinom. Bazirana je na unitarističkom pristupu, tako da objedinjuje preventivno i kurativno, kao i socijalnu i zdravstvenu delatnost kao i rehabilitaciju razvojnog doba. Poseban deo pedijatrijske delatnosti je namenjen preventivi, pre svega sprečavanju nastanka bolesti i bolesnih stanja, kao i štetnih uticaja okoline na organizam koji raste.
Ciljevi specijalizacije iz pedijatrije
Cilj specijalizacije iz pedijatrije je da se osposobi specijalista pedijatar da organizuje i izvodi preventivne aktivnosti u ustanovama zdravstvene zaštite dece i omladine, prati rast i razvoj, otkriva razvojne nepravilnosti i iste otklanja, pravilno ocenjuje i koriguje nutriciju, otkriva uzroke bolesti dece i omladine u okviru svojih mogućnosti, samostalno izvodi dijagnostičko-terapijske procedure u okviru dispanzerke službe, samostalno radi na pedijatrijskom odeljenju bolnice ili klinike, posreduje u prenosu znanja mentorstvom, vođstvom i nadzorom stručnog razvoja medicinskog kadra u ovladavanju osnova naučnorazvojnog gradiva iz pedijatrije.
Provera znanja
U toku specijalističkog staža specijalizanti su u obavezi da polože 12 kolokvijuma. Obavezni kolokvijumi su:
- Neonatologija
- Pulmologija
- Kardiologija
- Gastroenterologija
- Ishrana i poremećaji metabolizma
- Nefrologija
- Telesni rast, razvoj i endokrinologija
- Neurologija
- Hematoonkologija
- Imunologija, alergologija i infektivne bolesti
Dečja hirurgija
Klinička genetika
Raspored i sadržaj programa specijalizacije iz pedijatrije
Opšti deo (2 godine)
Prva godina specijalizacije (12 meseci, uključujući letnji raspust)
Specijalizant radi posao sobnog lekara na dečjem odeljenju bolnice i/ili porodilišta i dispanzerskog lekara u predškolskom i školskom dispanzeru pod vođstvom neposrednog mentora pedijatra i/ili školskog lekara. Uz bolničku postelju i u dispanzeru ovladava teoretskim i praktičnim znanjem iz pedijatrije.
Tabela 1.
Trajanje specijalizacije na svakom posebnom odeljenju |
Meseci |
Dečje odeljenje i bolnička ambulanta |
5,5 |
Neonatološko odeljenje porodilišta |
2,0 |
Predškolski dispanzer - neodložna pomoć pri Domu Zdravlja (DZ) |
1,5 |
Školski dispanzer - neodložna pomoć pri DZ |
1,5 |
Odsek za transfuziologiju |
0,5 |
Klinički odsek za anesteziologiju Kliničko-bolničkog centra (KBC) |
1,0 |
UKUPNO |
12,0 |
Na dečjem odeljenju bolnice, klinike i ambulante specijalizant ovladava bazičnim znanjem pedijatrije. Na neonatološkom odeljenju u porodilištu ili (Ginekološko-akušerskoj klinici) ambulanti upoznaje se sa problematikom pretporođajne i porođajne nege majke i deteta, obučava se za posao pedijatra po rođenju deteta i u kasnijim postporođajnim dobima (neonatalnom periodu). Specijalizant ovladava sledećim veštinama:
a) bazična-osnovna kardiopulmonalna reanimacija novorođenčeta (asistirana ventilacija balonom i maskom, spoljašnja masaža srca),
b) prvi pregled novorođenčeta i procena po Apgar metodi.
U predškolskom i školskom dispanzeru osvaja znanja na području primarne preventivne delatnosti, imunizacije, zdravstvenog rada i prosvećivanja, savetovanje o nezi i ishrani, uređenju radnog i životnog okruženja, sprečavanje neadekvatnih socijalnih, i drugih neželjenih uticaja na zdravlje dece i omladine koristeći stečena znanja opšte medicine. U okviru mera sekundarne prevencije ovladava merama otkrivanja i lečenja bolesne dece do navršene 19. godine starosti. Tercijarna preventivna delatnost se obavlja u okviru izvođenja ambulantne i bolničke stručne delatnosti kao i u okviru drugih specijalizovanih zavoda za zdravstvenu zaštitu gde ovladava osnovnim principima unapređenja zdravlja i rehabilitacije.
U okviru predškolskog i školskog dispanzera ovladava načelima organizacije i koordinacije sa drugim službama preventivnog zdravstvenog delovanja, kao patronažna i babička služba, služba zdravstvene nege žena i omladine, opšte medicine kao i zubno-zdravstvene zaštite.
Na kliničkom odeljenju za anesteziologiju ovladava postupcima reanimacije iz urgentne medicine, na odeljenju transfuziologije praktičnim znanjem iz transfuziologije.
Druga godina specijalizacije (12 meseci, uključujući letnji raspust)
Specijalizant ima status odgovornog sobnog lekara pedijatra na usmerenim (užestručnim) kliničkim odeljenjima obavljajući stručni rad pod vođstvom mentora. Specifična užestručna znanja iz drugih oblasti dobija iz specijalizovanih ustanova gde se obavlja deo specijalizacije.
Osmišljava, kreira i vodi dijagnostički i terapijski proces. Uključuje se u dežurstvo na bolničkim odeljenjima, ambulantama i dispanzerima. Obavlja rutinska ispitivanja: biohemijska, mikroskopska, bakteriološka do složenijih citoloških, histoloških, imunoloških ispitivanja u specijalizovanim laboratorijama. Ovladava osnovama radiološke dijagnostike, a upoznaje se sa osnovnim principima ultrasonografske i elektrofiziološke dijagnostike.
Tabela 2.
Predviđeno trajanje specijalizacije na pojedinim kliničkim odeljenjima, specijalizovanim ustanovama i dispanzerima |
|
Neonatologija |
1 mesec |
Pulmologija |
1 mesec |
Gastroenterologija |
1 mesec |
Nefrologija i urološka ambulanta |
1 mesec |
Alergologija, imunologija i reumatologija |
1 mesec |
Infektivne bolesti |
1 mesec |
Intenzivna nega - pedijatrija/dečja hirurgija |
1 mesec |
Otorinolaringologija |
1 mesec |
Ortopedija |
1 mesec |
Oftalmologija |
1 mesec |
Dermatologija |
0.5 meseci |
Dečja i preventivna stomatologija |
0.5 meseci |
Radiologija |
0.5 meseci |
Biohemijska i hematološka laboratorija |
0.5 meseci |
UKUPNO |
12,0 |
Tokom staža iz oblasti neonatologije upoznaje se sa dijagnostičko-terapijskim postupcima kod najčešćih patoloških stanja svojstvenih neonatalnom periodu, a posebno infekcijama, respiratornom patologijom i postupcima diferencijalne dijagnoze neonatalnog respiratornog distresa, neonatalnom hiperbilirubinemijom, kao i postasfiktičnim poremećajima. Upoznaje se sa principima transporta bolesnog novorođenčeta. Savladava sledeće veštine:
c) dijagnostička lumbalna punkcija,
d) kompletan pregled novorođenčeta, uključujući i neurološki pregled.
Kod pulmoloških pacijenata izvodi i interpretira mere plućne funkcije, interpretira kliničke i radiološke nalaze, ovladava kompletnim lečenjem deteta sa astmom, kao i praktičnom upotrebom lekova za astmu.
Na odeljenju za gastroenterologiju pored specifičnog pregleda gastroenterološkog pacijenta prisustvuje endoskopskim i drugim invazivnim metodama, ovladava njima, uključuje se u sva rutinska biohemijska, mikrobiološka, imunološka i histološka ispitivanja. Ovladava neinvazivnim tehnikama dijagnostike Helicobacter pylori, tumači disajne testove kao i serološke testove za celijačnu bolest.
Na nefrološkom odeljenju ovladava tehnikom pravilnog uzimanja uretralnih i drugih briseva, kateterizacije mokraćne bešike kod dece, značaja urikulta i brze dijagnostike sa test listićima.
Na alergološkom i reumatološkom odeljenju saznaje o dijagnostičkim i terapijskim mogućnostima kod bolesnika sa imunološkim deficitima, autoimunskim bolestima u razvojnom dobu. Pri težim anafilaktičkim reakcijama uči se hitnom postupku i tretmanu ovih stanja. Samostalno izvodi u bolnici alergološko kožno testiranje koristeći "Prick" intradermalne testove.
Na infektivnom odeljenju upoznaje se sa dijagnostikom i lečenjem febrilnih stanja i infektivnih bolesti dečjeg doba sa akcentom na preventivi infektivnih bolesti i posebnim delom o bolničkoj (hospitalnoj) higijeni.
Na odeljenju intenzivne nege pedijatrije i dečje hirurgije upoznaje se sa specifičnošću tretmana deteta kao hirurškog bolesnika, kao i metoda reanimacije, intenzivne urgentne terapije kod dece i omladine.
Na ortodontskom odeljenju se pod vođstvom mentora upoznaje sa problematikom ortodoncije razvojnog doba, dijagnostikom i lečenjem anomalija F regije.
Na odeljenjima ortopedije, otorinolaringologije, oftalmologije i dermatologije upoznaje se sa dijagnostičkim i terapijskim procedurama specifičnim za dečji uzrast.
U biohemijskoj i hematološkoj laboratoriji ovladava dijagnostičkim procedurama, razlikuje normalne i patološke nalaze krvne slike pri mikroskopskom pregledu periferne krvi i drugih nalaza.
Na radiološkom odseku mora ovladati metodama RTG ispitivanja, primenu ultrazvučne dijagnostike (UZ) u pedijatriji, CT i NMR dijagnostike, kao i izotopska ispitivanja, njihov domet i indikacije kao i da nauči samostalnu interpretaciju nalaza.
Specijalizant mora učestvovati pri:
- Opisu 50 radiografija srca i pluća
- 5 ispitivanja gastro-intestinalnog trakta (3 gornjeg dela GIT-a, 2 irigografije)
- 30 UZ pregleda abdomena i 10 ostalih UZ pregleda (meka tkiva, Doppler)
- 6 MCUG
Specijalizovani program specijalizacije / 2 godine
Specijalizant ima jednak status kao na 2. godini specijalizacije, program je prilagođen potrebama specijalizacije na dispanzersko (predškolski, školski) odn. hospitalno usmerenje (u zavisnosti od toga gde kandidat radi, bolnica ili DZ).
Tabela 3.
Predviđeno trajanje specijalizacije na pojedinim kliničkim odeljenjima, specijalizovanim ustanovama i dispanzerima na 3. godini specijalizacije |
Dispanzersko usmerenje |
Neurologija |
3,0 |
Kardiologija |
2,0 |
Endokrinologija |
2,0 |
Hemato-onkologija |
2,0 |
Genetsko savetovalište |
0,5 |
Dečja psihijatrija odeljenje |
0,5 |
Dečja psihijatrija ambulanta |
1,0 |
Odsek za omladinu na psihijatrijskoj klinici |
1,0 |
UKUPNO |
12,0 |
U okviru specijalizacije pedijatrije na odeljenju dečje neurologije specijalizant mora ovladati sledećim znanjima: poznavanje specifičnosti ciljane anamneze u dečjoj neurologiji sa posebnim akcentom na poznavanje tipova nasleđivanja najčešćih heredo-degenerativnih i neurometaboličkih bolesti, njihov početak i klinički tok. Upoznaje se sa najčešćim genetskim malformacijama i specifičnim "sindromskim" oboljenjima, specifičnim infektivnim, traumatskim, neoplastičnim i toksičnim oboljenjima CNS-a njihovom kliničkom slikom i diferencijalnom dijagnozom. U potpunosti ovladava procedurama i tehnikama neurološkog pregleda novorođenčeta, odojčeta, malog deteta, predškolskog, školskog deteta i adolescenta, procenjuje psiho-motorni razvoj deteta. Boravi na neonatološkom odn. perinatološkom odeljenju upoznajući osnovne principe neurološke evaluacije rizične novorođenčadi.
Upoznaje se i samostalno dijagnostikuje najčešće bolesti i stanja u dečjoj neurologiji (akutna i hronična) specifična za dečji uzrast ("sleep apnea sy.", komicijalne i sinkopalne krize, inflamatorne i neinflamatorne bolesti mišića i nerava, bolesti prednjeg motornog neurona kao i druga različita bolna stanja).
Učestvuje u neurološko-neurohirurškim konzilijumima upoznajući se sa različitim dijagnostičko-terapijskim dilemama. Upoznaje se sa osnovnim principima neurološke rehabilitacije posebno kod pacijenata sa bolestima prednjeg motoneurona, kao i kod drugih urođenih i razvojnih bolesti i stanja. Samostalno i uz superviziju mentora ovladava i sprovodi različite dijagnostičke procedure poznavajući indikaciono područje za njihovu primenu i metodologiju njihovog izvođenja. Asistira i izvodi standardni EEG uz korišćenje osnovnih aktivacionih tehnika. Upoznaje se sa tehnikom izvođenja drugih različitih neurofiziološkim procedura (SSEP, VEP, AEP, ERG, EMG) ocenjujući dobijene rezultate u sklopu kliničke slike vršeći procenu razvoja deteta i udaljenu predikciju toka bolesti.
Upoznaje se i ovladava procedurama izvođenja prostigminskog testa, postavlja indikaciju i upoznaje se sa tehnikama biopsije mišića i nerva, tumačeći dobijene rezultate u sklopu kompletne kliničke slike bolesti. Upoznaje se, gleda i izvodi ultrasonografski pregled mozga, tumači kraniogram lobanje. Postavlja indikacije i tumači neuroradiografske nalaze (CT i NMR glave, kao i NMR kičmenog stuba). Uzima i u saradnji sa biohemijskom laboratorijom upoznaje se i tumači rezultate metaboličkog screening-a urina. Izvodi lumbalnu punkciju, pregledajući sediment likvora. U sklopu tretmana pacijenata sa komisijalnim krizama upoznaje se i tumači nivoe antiepileptika u krvi. U jedinici intenzivne nege izvodi neurološki pregled procenjujući dubinu kome, učestvujući, predlažući i obrazlažući svrsishodnost dijagnostičkih neuroloških, neurofizioloških i neuroradiololoških procedura.
Svoja zapažanja, stavove, dijagnostičko-terapijske dileme razrešava, izlaže, obrazlaže u formi konsultacija, seminara i kolokvijuma zajedno sa mentorom.
Na kardiološkom odeljenju ovladava specifičnostima anamneze i pregleda kardioloških bolesnika, asistira, izvodi i tumači samostalno EKG nalaz. Upoznaje se sa tehnikama Holter EKG-a, ergometrije, UZ dijagnostike a posebno tamo gde je indikovano prenatalne UZ dijagnostike. Postavlja indikacije i tumači Rtg nalaz srca i pluća. Upoznaje se sa osnovnim metodama interventne kardiologije kao i sa indikacijama za njihovu primenu.
Na endokrinološkom odeljenju pored ovladavanja teoretskog pristupa i endokrinološke obrade bolesnika obučava se za sledeće veštine: kliničku procenu telesnog rastenja i razvoja na osnovu antropometrijskih pokazatelja (30 dece i adolescenata), upoznaje se i izvodi osnovne kliničke i laboratorijske postupke u dijagnostici i terapiji dece i adolescenata s poremećajima rasta i razvoja koji obuhvataju: nizak rast, visok rast, prerani pubertet, kasni pubertet, pubertetsku ginekomastiju, pothranjenost i poremećaje menstruacija (30 dece). Učestvuje u proceni koštane zrelosti (20 procena). Ovladava metodima za dijagnozu dijabetesa melitusa i hipoglikemija, posebno merenja koncentracije glukoze u kapilarnoj krvi metodom vizuelnog upoređivanja i pomoću aparata glukometra (20 merenja), merenja koncentracije glukoze i ketona u urinu pomoću test traka (10 merenja), proceni rezultata acidobaznog i elektrolitnog stanja (30 bolesnika), indikacijama, principima izvođenja i tumačenjem rezultata oralnog testa opterećenja glikozom (OGTT) (10 bolesnika). Takođe ovladava osnovnim principima terapije i praćenja bolesnika sa dijabetesom melitusom kao što su: terapija dijabetesne ketoacidoze (3 bolesnika), terapija hipoglikemijske krize (3), terapija insulinom - osnovne vrste i savremeni preparati insulina, savremeni načini primene insulina (20 bolesnika), metodi praćenja glikemijske kontrole (20 bolesnika), rano otkrivanje intermedijernih i kasnih mikro-angiopatskih komplikacija (20 bolesnika). Popunjava prijavu bolesnika sa šećernom bolešću (5 prijava) i unosi u kompjutersku bazu podatke o novootkrivenim bolesnicima (10) i bolesnicima na polikliničkom praćenju (20). Upoznaje principe skrininga novorođenčadi na kongenitalni hipotiroidizam i kongenitalnu adrenalnu hiperplaziju (5 bolesnika), kao i postupak kod novorođenčadi sa poremećajem polne diferencijacije. Ovladava postupkom dijagnoze i terapije akutne adrenalne krize, hroničnih poremećaja kore nadbubrežnih žlezda i endokrinih uzroka hipertenzije. Obavlja klinički pregled bolesnika sa različitim poremećajima tiroidne žlezde i tumači rezultate osnovnih hormonskih analiza (20 bolesnika), upoznaje diferencijalno-dijagnostički postupak kod dece sa polidipsijom i poliurijom (3). Procenjuje uzroke i stepen gojaznosti (20 dece i adolescenata), sastavlja preporuke za ishranu kod gojazne dece i adolescenata (10). Upoznaje principe prenatalne i postnatalne genetske dijagnostike endokrinoloških bolesnika (5). Učestvuje u radu konzilijuma za dečiju i adolescentnu endokrinologiju i ginekologiju (3 konzilijuma). Obavlja osnovne dijagnostičke testove u endokrinologiji, pregled urina na šećer i aceton, aplikacije insulina klasično i sa injektorom (10 aplikacija), aplikacije glukagona (3 aplikacije), osnove ultrazvučnog pregleda štitnjače, urgentna stanja u endokrinologiji (DKA, hipoglikemija, adrenalna insuficijencija), osnove antropometrijskih merenja (20), procene rasta i razvoja (20), sastavljanje redukcione dijete (20), određivanje stadijuma pubertetskog razvoja (20), vođenje bolesnika sa dijabetes mellitusom i adrenalnom insuficijencijom (po 3 pacijenta).
Na hemato-onkološkom odeljenju ovladava principima dijagnostike i lečenja dece sa krvnim i malignim bolestima, ovladava tehnikama lumbalne punkcije i intratekalne aplikacije lekova, aspiracione biopsije koštane srži.
U genetskom savetovalištu ovladava kliničkim, pravnim i terapeutskim pogledima na genetsko determinisane bolesti sa posebnim akcentom na prenatalnoj dijagnostici bolesti i adekvatnom genetskom savetu.
Na odeljenju dečje psihijatrije i u psihijatrijskoj ambulanti za decu i odrasle ovladava dijagnostikom lečenje i pomoć nad zlostavljanim detetom, detetom sa duševnim i psihosomatskim problemima, socijalnim i pravnim aspektima bolesti. Upoznaje problematiku poremećaja duševnog razvoja uključujući i autistične razvojne probleme, specifične probleme školske dece, vizuelne i auditivne probleme kod dece, hiperkinetske probleme, tikove, poremećaje hranjenja, spavanja, odvajanja, prilagođavanja i stresa, somatoformne i psihotične probleme, specifične za dečiji uzrast, probleme zloupotrebe droge i problemi zavisnosti. Posebno mora razlikovati dete sa problemima u telesnom i duševnom razvoju i uključiti ga u mrežu socijalne i mentalnohigijenske pomoći na terenu.
Četvrta godina specijalizacije
U programu Savetodavnog centra za decu, omladinu i roditelje specijalizant prikuplja znanja o razvojnim problemima, psihosocijalnih i psihijatrijskih razvojnih problema u detinjstvu i mladosti, njihovoj obostranoj međuzavisnosti, kao i mogućnostima za njihovu prevenciju i vrstama dostupne pomoći.
U sklopu socijalne pedijatrije specijalizant se upoznaje sa delovanjem različitih međusektorskim službi, prikuplja veštine za izvođenje ogleda i ocenu kulturnog miljea dece u predškolskim i školskim ustanovama, učestvuje i izvodi predavanja na promociji javnog zdravlja, pristupu zdravstvenim problemima i načinu njihovog rešavanja.
U programu Zavoda za rehabilitaciju invalida upoznaje se sa postupkom pravilnog tretmana invalidnog deteta i vođenjem postupka rehabilitacije.
U ginekološkoj ambulanti za decu i savetovalištu za omladinu specijalizant ovladava specifičnostima ginekološke problematike dece i omladine.
U dispanzeru za predškolsku i školsku decu specijalizant osvaja veštine u vezi kompletnog tretmana različitih problema sa svim starosnim grupama dece i omladine, njihovim roditeljima i starateljima. Promoviše primenu preventivnog pristupa u zaštiti zdravlja, podizanju opšte zdravstvene kulture, komunikaciji i planiranju, izvođenju i oceni različitih preventivnih delatnosti koje za cilj imaju unapređenje zdravlja.
U razvojnom dispanzeru osvaja znanja o tretmanu dece sa posebnim potrebama, upoznaje se sa mogućnostima i vrstama pomoći koje se nude detetu i njegovom staratelju.
U saradnji sa logopedom upoznaje se sa znanjima i postupcima neophodnim za prepoznavanje govornih i razvojnih govornih poremećaja i postupcima psihološkog i logopedskog tretmana, kao i mestu i ulozi pedijatra u zajedničkom timskom radu na otklanjanju ovih problema.
Tabela 4.
Predviđeno trajanje specijalizacije na pojedinim kliničkim odeljenjima, specijalizovanim ustanovama i dispanzerima na 4. godini specijalizacije |
|
|
Dispanzersko usmerenje |
Postdiplomski kurs zdravstvene nege dece i omladine sa kursom toksikologije |
3 |
Savetodavni centar za decu, omladinu i roditelje (Soc. Služba) |
0,5 |
Socijalna pedijatrija |
1,0 |
Zavod za Protetiku-dečje odeljenje |
0,5 |
Ginekološka ambulanta za decu |
0,5 |
Ginekološka ambulanta za omladinu |
0,5 |
Dispanzer za predškolsku decu* |
1,0 |
Dispanzer za školsku decu i omladinu* |
1,0 |
Razvojna ambulanta |
1,0 |
Logoped |
0,5 |
Klinička pedijatrija |
2,5 |
Ukupno |
2 |
*U okviru specijalizacije u dispanzeru specijalizant osvaja znanja sa područja javnog zdravlja dece i omladine. Ovladava znanjima o naučno-razvojnom delu, strategiji promocije javnog zdravlja, zdravstveno-razvojnom delu o komunikaciji, planiranju, izvođenju i ocenjivanju učinjenih preventivnih delatnosti. Ovladava znanjem o delovanju različitih uticaja na zdravlje i zdravstvenu kulturu dece i omladine, kao i o specifičnostima organizacije zdravstvene službe dece i omladine.
Oblasti užeg usavršavanja u Pedijatriji
Posle obavljenog petogodišnjeg staža i položenog specijalističkog ispita, kandidat se može opredeliti i za uža usavršavanja u sledećim oblastima Pedijatrije:
1. Endokrinologija, metabolizam i genetika
2. Gastroenterohepatologija sa ishranom
3. Hematoonkologija
4. Imunologija sa reumatologijom
5. Infektologija u pedijatriji
6. Nefrologija
7. Neonatologija
8. Neurologija
9. Pulmologija sa alergologijom
10. Kardiologija
11. Urgentna i intenzivna terapija
Program specijalizacije Pedijatrije po oblastima i veštinama
Oblast: (AL) Alergologija-klinika/institut
Veština: (116) Alergološka obrada bolesnika
Gleda: 10 Asistira: 10 Izvodi: 10
Veština: (117) Osnovni dijagnostički testovi u alergologiji
Gleda: 15 Asistira: 5
Veština: (118) Izrada kožnih proba
Gleda: 5 Asistira: 5 Izvodi: 5
Oblast: (DH) Dečja hirurgija i rehabilitacija-klinika/institut
Veština: (130) Akutni abdomen
Gleda: 10 Asistira: 5
Veština: (131) Uklještena ingvinalna kila
Gleda: 10
Veština: (132) Obrada rane
Gleda: 10 Asistira: 5
Veština: (133) Antitetanusna zaštita
Gleda: 10 Asistira: 10 Izvodi: 10
Veština: (134) Gastrostomija/indikacije/
Gleda: 3
Veština: (135) Urođene anomalije gastrointestinalnog trakta, dijafragmalna hernija
Gleda: 10
Veština: (136) Torzija testisa
Gleda: 3
Veština: (137) Spina bifida
Gleda: 5
Veština: (138) Hidrocefalus
Gleda: 5
Veština: (139) Kraniostenoze
Gleda: 2
Veština: (140) Povreda lobanje
Gleda: 3
Veština: (141) Epiduralni i subduralni hematom
Gleda: 3
Veština: (142) Invaginacije
Gleda: 5
Veština: (143) Kolostomija
Gleda: 3
Veština: (144) Drenaža torakalne duplje
Gleda: 3
Veština: (145) Rascep usne
Gleda: 3
Veština: (146) Hemangiomi, limfangiomi, nevusi, dermoidne ciste
Gleda: 5
Veština: (147) Tretman opekotina
Gleda: 5
Veština: (148) Punkcija perikarda
Gleda: 3
Veština: (149) Pregled kukova
Gleda: 20 Asistira: 20 Izvodi: 20
Veština: (150) Principi rehabilitacije nacescih kongenitalnih malformacija
Gleda: 5
Veština: (151) Principi rehabilitacije dece sa cerebralnom paralizom
Gleda: 5
Veština: (152) Principi rehabilitacije dece sa poremećajem razvoja
Gleda: 5
Veština: (153) Principi rehabilitacije dece sa reumatskim oboljenjima
Gleda: 5
Veština: (154) Principi rehabilitacije dece nakon različitih povreda
Gleda: 10
Veština: (155) Elektrostimulacija i primena parafina
Gleda: 5
Oblast: (DI) Dispanzer
Veština: (156) Opšti ambulantni pedijatrijski pregled
Gleda: 50 Asistira: 50 Izvodi: 50
Veština: (157) Principi sprovođenja osnovnih preventivnih mera
Gleda: 20 Asistira: 20
Veština: (158) Zdravstveno prosvećivanje
Gleda: 20
Veština: (159) Princip rada u patronažnoj službi
Gleda: 10
Veština: (160) Sprovođenje imunizacije
Gleda: 30
Oblast: (DN) Dvosemestralna nastava (9m 0d)
Veština: (1) Dvosemestralna nastava
Oblast: (DS) Preventivna i dečja stomatologija
Veština: (180) Denticija i poremećaji denticije
Gleda: 10
Veština: (181) Prevencija oboljenja zuba i usne duplje
Gleda: 10 Asistira: 5
Veština: (182) Nega zuba
Gleda: 10 Asistira: 10
Veština: (183) Najčešća oboljenja usne duplje i zuba u dece
Gleda: 10 Asistira: 5
Oblast: (DV) Dermatovenerologija
Veština: (176) Obrada bolesnika sa dermatouom
Gleda: 10 Asistira: 5
Veština: (177) Osnovni laboratorijski testovi u dermatovenerologiji
Gleda: 10 Asistira: 5
Veština: (178) Osnovni terapijski principi dermatoza
Gleda: 10 Asistira: 5
Veština: (179) Uzimanje materijala za pregled
Gleda: 10 Asistira: 5
Oblast: (EN) Endokrinologija-klinika/institut
Veština: (62) Specifičnosti anamneze u dečjoj endokrinologiji
Gleda: 5 Asistira: 5 Izvodi: 20
Veština: (63) Endokrinološka obrada bolesnika
Gleda: 10 Asistira: 20
Veština: (64) Osnovni dijagnostički testovi u endokrinologiji
Gleda: 10 Asistira: 20
Veština: (65) Pregled urina na šećer i aceton
Gleda: 10 Asistira: 5 Izvodi: 10
Veština: (66) Farmakološki testovi određivanja hormona rasta
Gleda: 10 Asistira: 5
Veština: (67) Vođenje bolesnika sa diabetes mellitusom
Gleda: 10 Asistira: 10
Veština: (68) Vođenje bolesnika sa adrenalnom insuficijencijom
Gleda: 10 Asistira: 10
Veština: (69) Urgentna stanja u endokrinologiji/ketoacidoza, hipoglikemija, adrenalna insuficijencija/
Gleda: 10 Asistira: 10
Veština: (70) Određivanju stadijuma puberteta po Tanneru
Gleda: 5 Asistira: 10 Izvodi: 10
Veština: (71) Savetovalište za dijabetičare, dnevna bolnica
Gleda: 20 Asistira: 20
Oblast: (GE) Genetika-klinika/institut
Veština: (126) Upoznavanje sa radom genetskog savetovališta
Gleda: 10 Asistira: 10
Veština: (127) Tehnike za izradu kariotipa/indikacije, principi/
Gleda: 10 Asistira: 10
Veština: (128) Pregled Barovog tela/indikacije, principi/
Gleda: 10 Asistira: 10
Veština: (129) Izrada rodoslovnog stabla
Gleda: 5 Asistira: 5 Izvodi: 5
Oblast: (GH) Gastroenterologija i hepatologija-klinika/institut
Veština: (41) Gastrična tubaza i aspiracija želudačnog sadržaja
Gleda: 5 Asistira: 5 Izvodi: 10
Veština: (42) Plasiranje nazogastrične sonde u stanjima opstrukcije i u cilju ishrane
Gleda: 5 Asistira: 5 Izvodi: 10
Veština: (43) Plasiranje nazogastrične sonde u cilju dobijanja duodenalnog soka/Gardia, enzimi, ishrana/
Gleda: 10
Veština: (44) Biopsija tankog creva
Gleda: 10
Veština: (45) Rektalni tuše, rektoskopija, biopsija sluznice rektuma
Gleda: 10
Veština: (46) Plasiranje rektalnog katetera
Gleda: 10 Asistira: 5 Izvodi: 5
Veština: (47) Određivanje pH stolice
Gleda: 5 Asistira: 5 Izvodi: 10
Veština: (48) Dokazivanje reduktivnih supstanci u stolici /Clini test/
Gleda: 10
Veština: (49) Doziranje lekova u hepatičnoj insuficijenciji
Gleda: 5
Veština: (50) Upoznavanje osnovnih testova za procenu funkcije jetre
Gleda: 5 Asistira: 5 Izvodi: 10
Veština: (51) Ultrazvučna dijagnostika bolesti GITa i jetre
Gleda: 10 Asistira: 10
Veština: (52) Scintigrafija GITa i jetre/indikacije, tumačenje/
Gleda: 10 Asistira: 10
Veština: (53) Biopsija jetre/indikacija, tehnika, tumačenje nalaza/
Gleda: 10
Veština: (54) Endoskopija/ezofagoskopija, gastroduodenoskopija, kolonoskopija/
Gleda: 10
Oblast: (HO) Hematologija i onkologija-klinika/institut
Veština: (55) Hematološka obrada bolesnika
Gleda: 10 Asistira: 10 Izvodi: 20
Veština: (56) Punkcija kostne srži
Gleda: 10
Veština: (57) Citološki pregled likvora
Gleda: 5 Asistira: 5 Izvodi: 10
Veština: (58) Lokalna hemostaza
Gleda: 10 Asistira: 5
Veština: (59) Primena krvi i krvnih derivata
Gleda: 15 Asistira: 10
Veština: (60) Upoznavanje sa protokolima za terapiju malignih bolesti
Gleda: 20
Veština: (61) Intenzivna nega hematoloških bolesnika
Gleda: 10 Asistira: 5 Izvodi: 5
Oblast: (IB) Infektivne bolesti
Veština: (172) Specifičnosti anamneze infektivnih bolesti
Gleda: 10 Asistira: 10 Izvodi: 20
Veština: (173) Pristup i principi nege infektivnog bolesnika
Gleda: 20
Veština: (174) Upoznavanje sa najčešćim infektivnim oboljenjima dece
Gleda: 10 Asistira: 10
Veština: (175) Osipne groznice
Gleda: 10 Asistira: 10
Oblast: (KA) Kardiologija - klinika/institut
Veština: (30) Specifičnosti anamneze u kardiologiji
Izvodi: 30
Veština: (31) Specifičnost pregleda u dečjoj kardiologiji
Gleda: 10 Asistira: 10 Izvodi: 20
Veština: (32) EKG/tehnika izvođenja, tumačenje nalaza/
Gleda: 10 Asistira: 5 Izvodi: 5
Veština: (33) Holter EKG/indikacije, tehnika/
Gleda: 5
Veština: (34) Ultrazvučna dijagnostika srčanih mana
Gleda: 20
Veština: (35) Prenatalna ultrazvučna dijagnostika srčanih mana
Gleda: 10
Veština: (36) RTG srca/tumačenje nalaza/
Gleda: 10 Asistira: 10
Veština: (37) Kateterizacija i angiografija srca i krvnih sudova/indikacije
Veština: (38) Interventna kardiologija
Gleda: 5
Veština: (39) Elektrokonverzija/indikacije, principi/
Gleda: 3
Veština: (40) Ergometrija/indikacije, principi/
Gleda: 3
Oblast: (NE) Neurologija-klinika/institut
Veština: (72) Specifičnosti anamneze u dečjoj neurologiji
Gleda: 5 Asistira: 5 Izvodi: 20
Veština: (73) Neurološki pregled dece
Gleda: 10 Asistira: 5 Izvodi: 20
Veština: (74) EEG i aktivacione tehnike
Gleda: 5 Asistira: 2
Veština: (75) Elektromiografija/indikacije, principi/
Gleda: 5
Veština: (76) Evocirani potencijali/VEP, AVP, SEP/
Gleda: 5
Veština: (77) Prostigminski test
Gleda: 3
Veština: (78) Biopsija mišića i nerava
Gleda: 3
Veština: (79) EHO mozga
Gleda: 10
Veština: (80) RTG glave/indikacije, tumačenje/
Gleda: 5 Asistira: 5
Veština: (81) CT glave/indikacije, tumačenje/
Gleda: 5 Asistira: 5
Veština: (82) NMR/indikacije, tumačenje/
Gleda: 5 Asistira: 5
Veština: (83) Screening urina na metaboličke poremećaje
Gleda: 5 Asistira: 5
Veština: (84) Lumbalna punkcija, pregled sedimenta likvora
Gleda: 5 Asistira: 5 Izvodi: 5
Veština: (85) Tumačenje nivoa antiepileptika u krvi
Gleda: 10
Veština: (86) Procena dubine kome
Gleda: 5 Asistira: 5 Izvodi: 5
Oblast: (NF) Nefrologija-klinika/institut
Veština: (87) Specifičnosti anamneze u dečjoj nefrologiji
Izvodi: 20
Veština: (88) Specifičnosti pregleda u dečjoj nefrologiji
Gleda: 10 Asistira: 5 Izvodi: 20
Veština: (89) Uzimanje urina za bakteriološki pregled
Gleda: 10 Asistira: 5 Izvodi: 10
Veština: (90) Uzimanje brisa sa spoljnih genitalija
Gleda: 10 Asistira: 5 Izvodi: 3
Veština: (91) Pregled urina test trakom
Gleda: 10 Izvodi: 10
Veština: (92) Određivanje pH, specifične težine i belančevina urina
Gleda: 20 Asistira: 5 Izvodi: 20
Veština: (93) Pregled sedimenta urina
Gleda: 20 Izvodi: 20
Veština: (94) Merenje TA kod dece
Gleda: 10 Izvodi: 30
Veština: (95) Ambulantni holter TA/indikacije, principi/
Gleda: 5 Asistira: 5
Veština: (96) Suprapubična punkcija mokraćne bešike
Gleda: 3 Asistira: 1
Veština: (97) Venski kateteri/indikacije, nega/
Gleda: 3
Veština: (98) Procena rasta i razvoja bubrežnih bolesnika
Gleda: 10 Asistira: 5 Izvodi: 20
Veština: (99) Procena koštane starosti kod renalne osteodistrofije
Gleda: 5 Izvodi: 10
Veština: (100) Dijetetski principi ishrane bubrežnih bolesnika
Gleda: 5
Veština: (101) RTG ispitivanja bubrega i urotrakta/indikacije, tumačenje/
Gleda: 20 Asistira: 20
Veština: (102) EHO bubrega i urotrakta/tumačenje/
Gleda: 10 Asistira: 5 Izvodi: 5
Veština: (103) Priprema bolesnika za RTG ispitivanje
Gleda: 5
Veština: (104) Upoznavanje sa indikacijama za nefrostomiju
Gleda: 3
Veština: (105) Scintigrafija bubrega/indikacije, tumačenje/
Gleda: 3
Veština: (106) Urodinamsko ispitivanje/principi/
Gleda: 3
Veština: (107) Upoznavanje sa principima dijalize/peritonealna, CAPD, hemodijaliza/
Gleda: 10
Veština: (108) Upoznavanje sa principima plazmafereze
Gleda: 3
Veština: (109) Doziranje lekova u bubrežnoj insuficijenciji
Gleda: 5
Veština: (110) Testovi opterećenja/kalcijumom, bikarbonatima, amonijum hloridom
Gleda: 3
Veština: (111) Proba koncentracije urina
Gleda: 3
Veština: (112) Kaptoprilski test
Gleda: 2 Izvodi: 2
Veština: (113) Tehnika skupljanja urina
Gleda: 5
Veština: (114) Izračunavanje stepena glomerulske filtracije
Gleda: 2 Asistira: 2 Izvodi: 3
Veština: (115) Formule za procenu tubulskih funkcija
Gleda: 3 Asistira: 5 Izvodi: 5
Oblast: (NN) Neonatologija-klinika/institut
Veština: (119) Specifičnosti neonatološke anamneze
Gleda: 5 Asistira: 10 Izvodi: 20
Veština: (120) Pregled novorođenčeta
Gleda: 5 Asistira: 5 Izvodi: 20
Veština: (121) Primena fototerapije
Gleda: 10 Asistira: 10
Veština: (122) Eksangvinotransfuzija/indikacije, principi/
Gleda: 3 Asistira: 3
Veština: (123) Kardiopulmonalna reanimacija novorođenčeta
Gleda: 5 Asistira: 5
Veština: (124) Obrada pupčane rane
Gleda: 5 Asistira: 5
Veština: (125) Obrada kože sa piogenim lezijama
Gleda: 5 Asistira: 5
Oblast: (OF) Oftalmologija
Veština: (167) Oftalmološka anamneza
Gleda: 10
Veština: (168) Opšti oftalmološki pregled i pregled očnog dna
Gleda: 10 Asistira: 10
Veština: (169) Određivanje oštrine vida, konvergencije
Gleda: 10
Veština: (170) Merenje ugla razrokosti
Gleda: 5
Veština: (171) Propisivanje naočara
Gleda: 10
Oblast: (OR) Otorinolaringologija
Veština: (161) Otoskopija, rinoskopija, laringoskopija
Gleda: 15
Veština: (162) Pregled zvučnom viljuškom
Gleda: 10
Veština: (163) Paracenteza, implantacija cevčica/indikacije, principi/
Gleda: 5
Veština: (164) Hemostaza epistakse
Gleda: 10
Veština: (165) Indikacije za adenoidektomiju i tonzilektomiju
Gleda: 20
Veština: (166) Traheostomija/indikacije, principi/
Gleda: 5
Oblast: (PE) Pedijatrija-klinika/institut
Veština: (1) Uzimanje anamneze
Gleda: 20 Asistira: 20 Izvodi: 150
Veština: (2) Opšti klinički pedijatrijski pregled
Gleda: 20 Asistira: 20 Izvodi: 100
Veština: (3) Priprema deteta za pregled
Gleda: 10 Asistira: 5
Veština: (4) Procena rasta i razvoja dece, grafikon rasta
Gleda: 5 Asistira: 5 Izvodi: 50
Veština: (5) Uzimanje materijala za bakteriološki pregled
Gleda: 5 Asistira: 5 Izvodi: 20
Veština: (6) Uzimanje kapilarne krvi za krvnu sliku i gasne analize
Gleda: 5 Asistira: 5 Izvodi: 20
Veština: (7) Pregled razmaza periferne krvi
Gleda: 10 Asistira: 10 Izvodi: 10
Veština: (8) Intravenska punkcija
Gleda: 5 Asistira: 5 Izvodi: 20
Veština: (9) Priprema i davanje leka
Gleda: 10 Asistira: 10 Izvodi: 20
Veština: (10) Nega usne duplje
Gleda: 5 Asistira: 5 Izvodi: 5
Veština: (11) Analiza i tumačenje osnovnih RTG ispitivanja
Gleda: 50 Izvodi: 20
Veština: (12) Osnovna scintigrafska ispitivanja dece
Gleda: 15 Asistira: 5
Veština: (13) Upoznavanje sa ultrazvučnim ispitivanjima u pedijatriji
Gleda: 50 Asistira: 10
Veština: (14) Tumačenje gasnih analiza
Gleda: 10 Asistira: 10 Izvodi: 10
Oblast: PU) Pulmologija-klinika/institut
Veština: (24) Specifičnosti anamneze u dečjoj pulmologiji
Izvodi: 30
Veština: (25) Specifičnosti pregleda u dečjoj pulmologiji
Gleda: 10 Asistira: 10 Izvodi: 20
Veština: (26) Obrada i praćenje pulmoloških bolesnika
Gleda: 10 Asistira: 20
Veština: (27) Osnovni dijagnostički testovi u pulmologiji
Gleda: 10 Asistira: 10
Veština: (28) Funkcionalno ispitivanje pluća
Gleda: 10 Asistira: 5
Veština: (29) Punkcija pleure
Gleda: 5 Asistira: 2
Oblast: (UP) Urgentna pedijatrija-klinika/institut
Veština: (15) Priprema seta za reanimaciju
Gleda: 10 Asistira: 5 Izvodi: 10
Veština: (16) Intubacija
Gleda: 10 Asistira: 5
Veština: (17) Oksigenoterapija
Gleda: 20 Asistira: 10
Veština: (18) Osnovni principi mehaničke ventilacije
Gleda: 10 Asistira: 5
Veština: (19) Kateterizacija mokraćne bešike
Gleda: 5 Asistira: 5 Izvodi: 5
Veština: (20) Reanimacija komatoznih bolesnika
Gleda: 5
Veština: (21) Zbrinjavanje trovanja
Gleda: 5 Asistira: 5
Veština: (22) Terapija status epilepticusa
Gleda: 5 Asistira: 5
Veština: (23) Terapija status astmaticusa
Gleda: 5 Asistira: 5
četiri godine (48 meseci)
Trajanje specijalizacije
1.1. Trajanje celokupne specijalizacije iz Neurologije: 48 meseci (4 godine).
1.2. Klinička neurologija obuhvata 38 meseci.
Klinička neurologija obuhvata 38 meseci
Ovaj period obuhvata boravak od po 4 meseca i edukaciju na 7 kliničkih odeljenja Instituta za neurologiju i Institutu za neurologiju i psihijatriju razvojnog doba:
a) odeljenju za kognitivne poremećaje i posttraumatska stanja - 4 meseca
b) odeljenju za cerebrovaskularne poremećaje i primarne glavobolje - 4 meseca
c) odeljenju za neuromišićne bolesti - 4 meseca
d) odeljenju za poremećaje pokreta i degenerativne bolesti - 4 meseca
e) odeljenju za demijelinizacione bolesti - 4 meseca
f) odeljenju za epilepsije - 4 meseca
g) odeljenju za urgentnu neurologiju - 4 meseca
h) Institutu za neurologiju i psihijatriju razvojnog doba - 4 meseca
kao i boravak i edukaciju u trajanju od 4 meseca u institutima za adultnu psihijatriju i 2 meseca u klinici za neurologiju i psihijatriju za decu i omladinu u Beogradu.
Preostalih 10 meseci se raspoređuje na sledeći način:
Neurohirurgija - 1 mesec
Infektivne bolesti - 1 mesec
Interna medicine - 2 meseca
Neurooftalmologija - 1 mesec
Neurootologija - 1 mesec
Neurogenetika - 1 mesec
Neurofiziologija - 1 mesec
Neuropatologija - 1 mesec
Neurovizuelizacione metode - 1 mesec
U ovom periodu predviđeno je da kandidati dobiju edukaciju (trening) iz subspecijalističkih oblasti: neurofiziologije, neuropatologije i neurovizuelizacionih dijagnostičkih metoda.
Neobavezna je ali se preporučuje edukacija (trening) iz subspecijalističkih oblasti:
a) neurofiziologije;
b) neurosonologije;
c) neurovizuelizacionih metoda;
d) neurooftalmologije;
e) neurootologije;
f) neurapatologije;
g) upoznavanje sa najčešćim epileptičkim sindromom i neepileptičkim paroksizmalnim poremećajima u detinjstvu, njihovo kliničko prepoznavanje i lečenje.
h) upoznavanje sa progresivnim degenerativnim bolestima dečijeg doba
i) osnovna znanja o najčešćim bihevioralnim poremećajima u detinjstvu: autizmu, hiperaktivnosti, obsesivno-kompulzivnim fenomenima, deficitu pažnje, itd.
j) neurohemije;
k) neurorehabilitacije;
l) neuropsihologije;
lj) neuroimunologije,
m) kao i neuroloških aspekata interne medicine, trudnoće i intenzivne nege.
Posebni edukacioni kursevi iz:
neuroanatomije,
neurohemije,
neurofarmakologije,
neuroimunologije,
neurogenetike,
u trajanju do 200 časova (do 5 nedelja sa punim radnim vremenom od 8 h).
Provera znanja
Posle obavljenog staža iz svakog od pojedinih nastavnih oblasti specijalizanti polažu Kolokvijume. Predviđeno je polaganje 8 kolokvijuma:
1. Kognitivni poremećaji i posttraumatska stanja
2. Cerebrovaskularni poremećaji i primarne glavobolje
3. Neuromišićne bolesti
4. Poremećaji pokreta i degenerativne bolesti
5. Demijelinizacione bolesti
6. Epilepsije
7. Urgentna neurologija
8. Neurologija i psihijatrija razvojnog doba
Redosled specijalizacije
Ne zahteva se obavezni redosled specijalizacije, ali je poželjno da se prioritet da kliničkoj neurologiji.
Ciljevi specijalističke edukacije
Generalni cilj dobro dizajnirane specijalističke edukacije iz neurologije jeste dobar, kompetentan opšti neurolog sa poznavanjem svih neophodnih osobina i sposobnošću da korektno proceni, dijagnostikuje i adekvatno leči pacijenta od širokog spektra neuroloških oboljenja.
Te veštine uključuju:
1) poznavanje anatomije, fiziologije i biohemije nervnog sistema;
2) razumevanje i korektna primena specifičnih neuroradioloških, neurofizioloških i drugih pomoćnih dijagnostičkih neuroloških procedura;
3) savremeno naučno lečenje neuroloških bolesti u skladu sa medicinom zasnovanom na dokazima;
4) primenu ovih veština na nivou neurološkog odeljenja, ambulantnog rada, urgentne neurološke ambulante kao i intenzivne nege.
Najzad, dobro edukovani specijalista neurolog treba da komunicira taktično, simpatetički i u skladu sa etičkim principima kako sa pacijentima njihovom porodicom, tako i kolegama i drugim profesionalnim profilima u zdravstvu.
Specifične veštine i specijalističko znanje iz Neurologije
IV.1 Prepoznavanje glavnih simptoma i velikih sindroma iz oblasti:
glavobolje, bola, kognitivnih funkcija, spavanja, stanja izmenjene svesti i demencije, patologije kranijalnih nerava, oblasti hemisferne, cerebelarne i spinalne patologije likvora i njegovih poremećaja, cerebrovaskularnih bolesti, poremećaja pokreta, autonomnih funkcija, uro-neurologije, neuromišićnih bolesti, demijelinizacionih bolesti, paroksizmalnih poremećaja, neuroendokrinologije, oblasti intoksikacija, sindroma nutricione deficijencije, neuro-infekcija, neuroonkologije neurotraumatologije.
Neophodan stepen poznavanja specifičnih neuroloških veština
Neurofiziologija
a) Osnovni koncept, ograničenja, tehnički problemi, fiziološki nalazi u različitim životnim dobima,
b) EEG snimanje i interpretacija, upoznavanje sa tehnikom video EEG, telemetrijom, polisomnografijom i multiplim latencama spavanja, dubinom registrovanja i kortikalnim mapiranjem,
c) Upoznavanje sa testovima nervne sprovodljivosti,
d) Elektromiografija i drugi testovi za ispitivanje neuromišićnog integriteta,
e) Evocirani potencijali,
f) Magnetna stimulacija,
g) Elektroretingrafija.
Neurovizuelizacione tehnike
a) Osnovni principi, tehničko izvođenje, dometi i ograničenja u neuroradiologiji,
b) Indikacije, rizičnost pojedinih metoda, cena,
c) Radiološka i vaskularna anatomija,
d) CT, MRI, SPECT i PET skeniranje - upoznavanje sa osnovnim postavkama,
e) Digitalna, MR i CT angiografija,
f) Ekstra - i transkranijalni Dopler/ Duplex,
g) Interventna neuroradiologija.
Neuropatologija
a) makroskopska i mikroskopska patologija,
b) principi bojenja i osnovi različitih tehnika, uključujući i imunocitohemiju,
c) principi elektronske mikroskopije,
d) najznačajnije patološke abnormalnosti mozga, kičmene moždine, perifernih nerava i mišića, uključujući inflamatorne, infektivne, prionske, neoplastične, vaskularne i degenerativne bolesti,
e) dometi i ograničenja metode,
f) osnovi forenzičke neuropatologije.
Dečija neurologija
a) Upoznavanje sa osnovnim normalnim i abnormalnim razvojem deteta,
b) Upoznavanje sa širokim spektrom neuroloških bolesti koje počinju u detinjstvu i traju i u adultnom periodu, sa ciljem da se obezbedi što bolja neurološka nega i praćenje ovakvih pacijenata u ranom adultno periodu,
c) Poznavanje iz dečije neurologije mora da obuhvati najčešće oblike cerebralne paralize, kliničku prezentaciju i lečenje.
Psihijatrija
a) Ovladavanje osnovima procene psihijatrijske simptomatologije,
b) Ovladavanje veštinom prepoznavanja najčešćih akutnih i hroničnih psihijatrijskih sindroma, posebno onih povezanih sa prekomernom upotrebom alkohola, demencijom, epilepsijom i konfuznim stanjima,
c) Upoznavanje sa principima primene najčešćih psihoaktivnih lekova, indikacijama, kontraindikacijama i neželjenim efektima.
Neuropsihologija
Kandidati treba da se upoznaju sa osnovama kliničke procene kognitivnih funkcija. Tu spada i sposobnost interpretacije sofisticiranijih neuropsiholoških testova.
Neurohirurgija
Kandidati treba da se osposobe za prepoznavanje neurohirurške lečive patotogije, kao i sa indikacijama, mogućnostima i ograničenjima neurohirurgije.
Potrebno je da budu upoznati sa:
a) glavnim principima akutnog lečenja povreda glave i kičmene moždine, intrakranijalnim hematomima, subarahnoidnom hemoragijom, moždanim apscesima, moždanim tumorima i stanjima akutne intrakranijalne hipertenzije;
b) sa postupcima sa akutnim i hroničnim kompresivnim spinalnim sindromom;
c) indikacijama za biopsiju centralnog i perifernog nervnog sistema.
Neurološke supspecijalističke oblasti
Neurooftalmologija
Primena i interpretacija najčešćih neurooftalmoloških pregleda.
Neurootologija
Upoznavanje sa odgovarajućim testovima za procenu sluha i ravnoteže i dijagnostičko-terapijskim pristupom sa pacijentom koji ima vrtoglavicu.
Neurogenetika
Upoznavanje sa principima neurogenetike, njenim tehnikama i terminologijom. Upoznavanje sa najčešćim naslednim neurološkim oboljenjima uključujući Hantingtonovu horeju, hereditarne ataksije, neuropatije, Parkinsonovu bolest, demencije, neurofibromatozu i druge neurokutane sindrome, mitohondrijalne poremećaje, gensku terapiju i genetsko savetovanje.
Neurofarmakologija
Upoznavanje sa osnovima kliničke neurofarmakologije, farmakokinetikom, interakcijama, neurotransmiterima.
Neuroimunologija
Savladavanje osnova imunologije, bolesti vezivnih tkiva, antifosfolipidnih sindroma, sarkoidoze, primene steroida, imunosupresiva, imunoglobulina, interferona i plazmafereze.
Neurohemija
Savladavanje veštine izvođenja i interpretacije testova za ispitivanje likvora i drugih supstancija relevantnih za nervni sistem.
Neurološka intenzivna nega
Ovladavanje osnovnim veštinama neophodnim za dijagnostikovanje, monitoring i lečenje pacijenata u jedinicama intenzivne nege.
Savladavanje osnovnih znanja iz intenzivne nege i njene primene u neurologiji (održavanje prohodnosti disajnih puteva, respiracije, gutanja, aspiracije i kardiovaskularne potpore).
Upoznavanje sa principima veštačke ishrane i mogućim problemima kao što su sindrom Wernicke ili critical care neurapatije.
Upoznavanje sa osnovnim psihološkim potrebama i problemima pacijenata u jedinici intenzivne nege.
Kandidati moraju naučiti da vešto i empatički rešavaju pitanja moždane smrti, donacije organa, kao i da taktično i strpljivo komuniciraju sa rodbinom mogućeg donatora.
Infektivne bolesti
Kandidati treba da savladaju osnovne principe dijagnostike i lečenja pacijenata sa bolestima centralnog i perifernog nervnog sistema prouzrokovanih infektivnim bolestima. Naročito je važno da steknu iskustva sa akutnim i hroničnim meningitisom, moždanim abscesom i subduralnim enpijemom, encefalitisom, HIV, sifilisom, Lajmskom bolešću, poliomijelitisom i tropskim bolestima.
Interna medicina
Ovladavanje poznavanjem lečenja specifičnih neuroloških komplikacija sistemskih bolesti.
Upoznavanje i lečenje specifičnih neuroloških problema koji mogu nastati kod trudnica ili pacijentkinja koje koriste oralnu kontracepciju, kao i upoznavanje sa uticajem koje trudnoća i primena oralnih kontraceptiva mogu imati na neurološke bolesti i terapiju.
četiri godine
(48 meseci)
Cilj specijalizacije
Specijalizacija Psihijatrije je obrazovni i vaspitni proces tokom kojeg specijalizant stiče ona teorijska i praktična znanja iz oblasti psihijatrije, koja ga osposobljavaju za samostalno zbrinjavanje većine bolesnika sa akutnim i hroničnim psihijatrijskim poremećajima i oboljenjima. Zbrinjavanje podrazumeva dijagnostiku, lečenje, rehabilitaciju i prevenciju bolesti.
Trajanje i struktura specijalizacije
Program specijalizacije iz psihijatrije 4 godine
Specijalizacija iz oblasti psihijatrije uključuje:
a) osnovni program u trajanju od 30 meseci i
b) nakon javne odbrane pismenog specijalističkog rada nastavlja se program specijalizacije u trajanju od 18 meseci.
Određeni deo specijalističkog staža može se obavljati u različitim institucijama koje su, na republičkom nivou, određene od strane Ministarstva za zdravlje. Ove institucije raspolažu potrebnim stručnim, tehničkim i kadrovskim potencijalima i obavezno imaju jedno stručno lice koje vodi brigu o specijalizantima.
Glavni deo specijalističkog staža obavlja se u nastavnim bazama Medicinskog fakulteta.
Provera znanja
Svaki specijalizant ima specijalistički indeks kao identifikacioni dokument i dnevnik rada u koji se upisuju svi izvršeni postupci i drugi rezultati kao i svoji stručni, pedagoški i istraživački doprinosi.
Tekuća provera znanja
1. U okviru pojedinačne obrazovne jedinice - odeljenja, mora biti izveden najmanje jedan prikaz bolesnika.
2. Radi omogućavanja odgovarajućeg kvaliteta specijalizacije, proverava se stečeno znanje i sposobnosti specijalizanata kroz trajni nadzor i kolokvijume.
Kolokvijumi se izvode po završenoj edukaciji na pojedinim odeljenjima.
U toku specijalizacije polaže se do šest kolokvijuma i to:
Obavezni:
1. Psihijatrijska propedevtika - Medicinska psihologija, psihopatologija i fenomenologija,
2. Psihotični poremećaji,
3. Nepsihotični poremećaji,
4. Psihoterapije,
5. Biološke terapijske metode.
Po izboru:
1. Razvojna psihijatrija,
2. Forenzička psihijatrija,
3. Psihogerijatrija,
4. Bolesti zavisnosti,
5. Konsultativna psihijatrija.
Program specijalizacije
Vremenski i sadržajni okvir izvođenja pojedinih delova specijalizacije
a) Osnovni program
Osnovni program |
Trajanje (u mesecima) |
Urgentna psihijatrija |
3 |
|
10 |
Stacionarna psihijatrija |
4 |
|
4 |
Produženo psihijatrijsko lečenje i rehabilitacija |
3 |
Lečenje zavisnosti |
3 |
Krizne intervencije |
3 |
Konsultativna psihijatrija |
|
Gerijatrijska psihijatrija |
|
Ukupno |
30 meseci |
Posle treće godine specijalizacije javno se brani pismeni specijalistički rad pred tročlanom komisijom - glavni mentor kandidata nije član ove komisije.
b) Nastavak programa
Nastavak programa |
Trajanje (u mesecima) |
Forenzička psihijatrija |
1 |
Razvojna psihijatrija |
3 |
Ambulantni psihijatrijski tretman |
3 |
Psihoterapija |
3 |
Neurologija |
4 |
Ambulantna interna medicina |
2 |
Stacionarna interna medicina |
2 |
Ukupno |
18 meseci |
Standardi u edukaciji
1. Najmanje 80 pacijenata obrađenih dijagnostički, etiopatogenetski, prognostički i terapijski
2. 20 slučajeva psihoterapije sa supervizijom
3. 10 slučajeva sa programom psihijatrijske rehabilitacije
4. 20 slučajeva konsultativne psihijatrije
5. 20 dežurstava u urgentnoj ili stacionarnoj psihijatriji
6. 40 slučajeva obrađenih psihometrijski i skalama procene
7. Izrada najmanje jednog stručnog rada / seminarskog rada
8. Upoznavanje sa forenzičkom psihijatrijom
Tokom specijalizacije potrebno je usavršavanje u okviru 3 od navedenih oblasti: psihofarmakoterapija, psihijatrijska rehabilitacija, forenzička psihijatrija, bolesti zavisnosti, konsultativna psihijatrija, psihijatrija u gerijatriji, adolescentna psihijatrija i medicinska psihologija. Usavršavanje se potvrđuje potpisom mentora za datu oblast.
Godišnji odmor je određen zakonom i specijalizant ga može koristiti u dogovoru sa glavnim i neposrednim mentorom.
Obim znanja i veština koje specijalizant mora savladati do kraja specijalizacije
- Specijalizant upoznaje teorijske osnove struke i stiče znanja iz različitih područja psihijatrije: shizofrenija i drugi psihotični poremećaji, afektivni poremećaji, anksiozni poremećaji, somatoformni poremećaji, demencije i drugi kognitivni poremećaji, disocijativna stanja, seksualni poremećaji i poremećaji seksualnog identiteta, poremećaji ishrane, poremećaji spavanja, razvojni poremećaji, poremećaji kontrole impulsa, poremećaji prilagođavanja i reakcije stresa, poremećaji ličnosti, poremećaji povezani sa upotrebom različitih supstanci, kao i zavisnost i zloupotreba supstanci, psihički poremećaji kao posledica opšteg somatskog stanja, urgentna stanja u psihijatriji, epilepsije i granična neurološka stanja, oblast preventive i mentalne higijene;
- Specijalizant ovladava tehnikom psihijatrijskog intervjua i dijagnostičkim tehnikama, diferencijalno-dijagnostičkim postupcima iz oblasti psihijatrije i iz drugih srodnih oblasti (neurologija, oftalmologija, otorinolaringologija, interna medicina, odnosno pedijatrija);
Specijalizant će obaviti najmanje:
130 usmenih psihijatrijskih anamneza
20 neuroloških dijagnostičkih obrada odraslih
20 internističkih dijagnostičkih obrada odraslih
10 psihijatrijskih dijagnostičkih obrada dece i mladih
- Specijalizant se upoznaje sa metodologijom rada kliničkih psihologa, njihovih dijagnostičkih i terapijskih postupaka. Planira se konsultacija sa kliničkim psihologom u vezi najmanje 30 slučajeva;
- Specijalizant ovladava tehnikom korišćenja rezultata određenih neurofizioloških pregleda, neuropsiholoških ispitivanja i testiranja, elektroencefalografije, odgovarajućih rendgenskih, nuklearno-medicinskih i magnetno-rezonantnih pregleda, kao i laboratorijskih analiza;
- Specijalizant obavlja 20 konsultacija sa odgovarajućim specijalistom i u okviru konsultativne psihijatrije;
- Specijalizant se osposobljava da vlada tehnikama biološke terapije;
- Specijalizant se upoznaje sa tehnikama psihoterapije: individualne, porodične i grupne. Pri tome obrađuje 20 slučajeva odabranom psihoterapijskom metodom, uz superviziju;
- Specijalizant se osposobljava da koristi tehnike sociodinamike i socioterapije, osposobljava se za aktivno učestvovanje u radu terapijskih zajednica, grupa u klubovima (npr. lečenih alkoholičara) i sl.;
- Specijalizant se upoznaje sa metodologijom istraživačkog rada u psihijatriji. Izrađuje najmanje jedan stručni/seminarski rad;
- Specijalizant se osposobljava da prenese potrebna psihijatrijska znanja drugim članovima stručne grupe;
- Specijalizant predstavlja i učestvuje u diskusiji najmanje 20 slučajeva na vizitama ili seminarima;
- Specijalizant se osposobljava da integriše i praktično upotrebi usvojena znanja i veštine i da se osposobi za učestvovanje u timskom radu.
- Specijalizant se osposobljava za psihijatrijska veštačenja i upoznaje zakon o duševnom zdravlju.
Detaljniji sadržaj pojedinih delova specijalizacije
Stacionarna psihijatrija
Specijalizant usvaja teorijska i praktična znanja:
- iz osnova psihijatrije (psihopatologija, fenomenologija), sa klasičnim psihijatrijskim intervjuom i sa kreiranjem psihijatrijskog statusa i rezimea,
- iz dijagnostičkih postupaka i kliničkih psiholoških znanja, kao i iz diferencijalno dijagnostičkih postupaka, koji se odnose na granične medicinske oblasti,
- o osnovnoj organizaciji i šemi bolničkog lečenja psihičkih poremećaja, sa uključivanjem u timski rad, saradnjom sa rodbinom i drugim značajnim osobama iz okoline bolesnika, kao i sa seminarima i prikazima slučajeva,
- sa osnovama i specifičnostima psihofarmakoterapije i njenim biološkim osnovama,
- upoznaje se i sa drugim pomoćnim dijagnostičkim ili dodatnim biološkim terapijskim metodama.
Urgentna psihijatrija
Specijalizant usvaja osnovna i specijalna znanja iz urgentne terapije na odeljenjima gde se takva terapija primenjuje:
- iz načela i praktičnog izvođenja hospitalizacije psihijatrijskog bolesnika (kao i sa zakonskim odredbama u vezi hospitalizacije i lečenja protiv volje bolesnika),
- iz dijagnostičkih postupaka i kliničkih veština koja se odnose na urgentna stanja u psihijatriji, kao i iz diferencijalno dijagnostičkih postupaka, koji se odnose na granična stanja sa drugim medicinskim disciplinama,
- sa osnovnom organizacijom i šemom akutnog i intenzivnog bolničkog lečenja psihičkih poremećaja.
Produženo psihijatrijsko lečenje i rehabilitacija
Specijalizant usvaja teorijska i praktična znanja:
- iz produženog bolničkog lečenja, njegovih uzroka, kreira terapijske planove i krizne planove za bolesnike koji imaju česte recidive bolesti,
- za ocenu razlike između intenzivnog i produženog lečenja i specifičnosti indikacija,
- kroz prognostičku procenu bolesnika uz korišćenje kliničko-psihomertijskog znanja,
Osposobljava se za rad u grupi sa radnim terapeutima, za saradnju sa socijalnom službom bolnice i socijalne sredine, upoznaje socijalne intervencije i rešavanje socijalne problematike.
Teorijski i praktično se osposobljava za izvođenje i korišćenje psihoterapijskih metoda i postupaka u produženom lečenju.
Osposobljava se da primenjuje principe medikamentozne terapije održavanja i profilaktične terapije i druge odgovarajuće doktrinarne biološke metode.
Dodatno se upoznaje sa procesom rehabilitacije, sa početkom u bolnici i daljim izvođenjem na terenu, sa mogućnostima celovite rehabilitacije (stambene zajednice, zaštitne radionice, zapošljavanje pod posebnim uslovima).
Gerijatrijska psihijatrija
Specijalizant usvaja teorijska i praktična znanja:
- iz opštih populacionih specifičnosti i karakteristika date grupe
- iz postupaka kao što je psihijatrijski intervju i psihijatrijski status kod gerijatrijskih bolesnika kao i iz karakterističnih psihijatrijskih poremećaja. Osposobljava se da primenjuje i tumači posebne dijagnostičke postupke, koji se primenjuju kod gerijatrijske populacije, kao i za interdisciplinarni pristup (konsultacija stručnjaka iz drugih medicinskih disciplina);
- iz farmakoterapije ovog starosnog doba, kao i za primenu ostalih terapijskih tehnika i postupaka, koji se upotrebljavaju, sa klubovima starijih i ulogom psihijatrije u domovima za starija lica.
Lečenje bolesti zavisnosti
Specijalizant usvaja teorijska i praktična znanja:
- o upotrebi, zloupotrebi i zavisnosti od psihoaktivnih supstanci, o epidemiološkim podacima i istraživanjima iz te oblasti,
- o prvom pregledu, trijaži, postupcima detoksikacije, ambulantnom i bolničkom lečenju, kao i daljim lečenjem različitih tipova zloupotrebe i zavisnosti,
- sa radom u stručnom timu,
- sa radom terapijskih klubova i zajednica,
- sa zdravstveno-preventivnim i vaspitnim radom u toj oblasti.
Krizne intervencije
Specijalizant usvaja teorijska i praktična znanja:
- sa pojmom kriznih intervencija, sa oblicima i sadržajem, kao i organizacijom pomoći u krizi,
- sa medikamentoznim, psihoterapijskim i socioterapijskim metodama koje se primenjuju u stanjima kriznih intervencija, uključujući pojavu i problem samoubistva.
Ambulantno, vanbolničko psihijatrijsko lečenje
Specijalizant usvaja teorijska i praktična znanja:
- iz rada u psihijatrijskoj ambulanti, sa trijažnim postupcima, dijagnostičkim postupcima i njihovom upotrebljivošću u ambulantnoj psihijatrijskoj praksi,
- iz primene i metoda ambulantnog medikamentoznog lečenja (akutnog, produženog, terapije održavanja),
- iz ambulantnih kriznih intervencija i ambulantnog lečenja posebnih populacijskih grupa,
- iz razvojne psihijatrije u ambulantnoj praksi,
- iz praktične primene znanja iz različitih psihoterapijskih tehnika (pod vođstvom supervizora)
- iz socioterapijskih i rehabilitacijskih metoda, koje se koriste u ambulantnom i vanbolničkom lečenju,
- iz problema suicidologije, ambulantnog prijavljivanja pokušaja samoubistva i rada odgovarajućih registara o samoubistvima
- iz problema seksualnih poremećaja i poremećaja psihoseksualnog identiteta.
Forenzička psihijatrija
Specijalizant usvaja teorijska i praktična znanja:
- iz osnova i specifičnosti forenzičke psihijatrije, najčešće patologije povezane sa forenzičkom psihijatrijom,
- sa terapijskim postupcima koji su u upotrebi u forenzičkoj psihijatriji (medikamentozni, psihoterapijski, socioterapijski),
- sa rehabilitacionim postupcima u forenzičkoj psihijatriji,
- sa karakteristikama sudsko-psihijatrijskog stručnog mišljenja i sa ulogom forenzičke psihijatrije u kaznenom, civilnom i upravnom pravu (zakonodavstvu),
- sa karakteristikama psihijatrijski značajnih bezbednosnih mera i sa posebnim odlukama iz zakona o duševnom zdravlju,
- iz psihijatrijske problematike osoba u vaspitnim i kaznenim ustanovama.
Razvojna psihijatrija
Specijalizant usvaja teorijska i praktična znanja:
- iz osnova psihičkog razvoja dece i mladih,
- iz psihijatrijske anamneze i statusa u oblasti dečije i adolescentne psihijatrije,
- iz poznavanja simptoma i znakova bolesti, psihopatologije, dijagnostike i diferencijalne dijagnostike u oblasti dečije i adolescentne psihijatrije, sa dobno-specifičnom problematikom,
- sa karakteristikama bolničkog lečenja,
- sa primenom terapijskih metoda (porodična terapija, druge psihoterapijske i bihejvioralne tehnike, upotrebe medikamentozne terapije u toj dobnoj grupi),
- sa organizacijom i povezanošću ustanova i službi koje se bave tretmanom dece sa psihičkim poremećajima (posebno u oblasti mentalne zaostalosti),
- sa organizacijom i povezanošću ustanova i službi koje se bave tretmanom psihičkih i ponašajnih poremećaja kod adolescenata.
Psihoterapija
Specijalizant usvaja teorijska i praktična znanja:
- iz primene psihoterapijskih metoda u praktičnom radu na odgovarajućim bolničkim odeljenjima ili u odgovarajućim ustanovama psihoterapijske orijentacije.
Neurologija
Specijalizant usvaja teorijska i praktična znanja o:
- neurološkim oboljenjima, njihovom dijagnostikom i lečenjem u smislu repetitorijuma neurologije,
- dijagnostičkim i diferencijalno dijagnostičkim problemima i vezi između psihijatrije i neurologije, posebno sa problemom epilepsije,
- upoznaje se sa terapijskim postupcima koji se upotrebljavaju u lečenju graničnih stanja između psihijatrije i neurologije i njihovom praktičnom primenom,
- upoznaje se sa neurofiziološkim dijagnostičkim postupcima i njihovom primenom u psihijatriji.
Ambulantna i stacionarna interna medicina
Specijalizant usvaja teorijska i praktična znanja:
- iz urgentnih internističkih stanja kod somatskih oboljenja,
- iz reanimacijskih postupaka,
- iz bazičnih dijagnostičkih postupaka koji se upotrebljavaju u internoj medicini,
- iz dijagnostičkih i terapijskih metoda kod bolesnika sa endokrinim i gastrointestinalnim oboljenjima, kao i kod gerijatrijskih bolesnika.
Broj potrebnih obrada tokom specijalizacije i opšti aspekti
Specijalizant mora tokom specijalizacije obraditi (tretirati) bar 340 pacijenata sa duševnim i ponašajnim poremećajima, od toga 140 "de novo" hospitalizovanih bolesnika i 200 ambulantnih pacijenata. Detaljno o minimalnom broju potrebnih obrada videti u poglavlju "Obim znanja i veština kojima mora ovladati specijalizant."
Praktični trening i supervizija
Praktični trening treba razvijati u sklopu kliničkog rada pod supervizijom. Sa napredovanjem specijalizacije treba da raste i nivo odgovornosti. Tokom trajanja specijalizacije obavezna je rotacija na različitim odeljenjima institucije i rotacija između različitih ustanova.
Obavezna je supervizija dnevnog kliničkog rada svakog kandidata. Pored kliničke i psihoterapijske supervizije, individualna supervizija (stav prema tretmanu, napredovanje u profesiji sl.) je obavezna minimalno jedan sat nedeljno, najmanje četrdeset dana godišnje.
Implementacija programa za specijalizaciju
("Dnevnik specijalizanta")
Teorijski i praktično obuku za specijalizante prati usvojeni program koji je odobren od strane Ministarstva za zdravlje i fakulteta i koji je takođe usaglašen sa nacionalnim propisima, legislativom EU i preporukama Evropskog odbora za psihijatriju. Različite faze i aktivnosti tokom specijalizacije i aktivnosti specijalizanta treba da budu uvedene u "Dnevnik specijalizanta".
Specijalizantski dnevnik je lični dokument koji pomaže specijalizantu da usmeri specijalizaciju i on je vlasništvo specijalizanta. Odgovornost da dnevnik bude ažuriran specijalizant deli sa kliničkim supervizorom-mentorom. Glavna svrha dnevnika je da pruži i dokumentovanu podršku edukacionom procesu specijalizanta.
U dnevniku se verifikuje ispunjenje programa specijalizacije od strane specijalizanta, mentora i ustanove gde boravi. Sam dnevnik ne može da se koristi za evaluaciju specijalizanta, već za to postoje drugi obrasci, npr. indeks specijalizanta za poslediplomske studije.
U dnevnik se unose sve aktivnosti predviđene programom specijalizacije i specifični "edukacioni" ciljevi. Napredak u savladavanju utvrđenih edukacionih ciljeva i završni nivo pojedinih aktivnosti treba da budu utvrđeni i uneti u dnevnik u određenim vremenskim intervalima.
Za svaku aktivnost tokom specijalizacije kao i za psihoterapijski trening treba u dnevnik uneti sve relevantne podatke (odeljenje, dužinu boravka, broj obrađenih i vođenih slučajeva, druge stručne aktivnosti, ime mentora, supervizora). Ovde se unose i ciljevi edukacije koji su utvrđeni između mentora i specijalizanta na početku pojedine etape specijalizacije i odgovarajuća evaluacija na kraju te etape specijalizacije.
četiri godine
(48 meseci)
Cilj specijalizacije:
Specijalizacija iz dečje neurologije osposobljava lekara za samostalan specijalistički stručni rad iz dečje neurologije i uči ga da ovlada savremenim dijagnostičkim disciplinama i metodama lečenja dece i omladine obolele od neuroloških bolesti. U toku specijalizacije specijalizant treba u potpunosti da ovlada vođenjem bolesnika sa različitim neurološkim oboljenjima.
Glavne discipline specijalizacije iz Dečje neurologije i njihovo trajanje:
Da bi se specijalizant osposobio za samostalan rad potrebno je da provede:
Dečja neurologija - 24 meseca
Adultna neurologija - 6 meseci
Pedijatrija i neonatologija - 6 meseci
Dečja psihijatrija - 2 meseca
Aktivan rad u dijagnostičkim kabinetima i laboratorijama - 1 mesec
Rad u institucijama od značaja za Dečju neurologiju (molekularna genetika, dečija neurohirurgija, neurooftalmologija, infektivne bolesti, dečija ortopedija, dečija fizijatrija, itd.) - 9 meseci
Ukupno: 48 meseci
Polovinu staža iz bilo koje od pomenutih disciplina specijalizant može da obavi i u svojoj matičnoj kući, ukoliko ima za mentore bar tri specijaliste iz pomenutih oblasti koji su posebno osposobljeni za rad sa decom. Iz ovoga se izuzima samo 24-oromesečni staž koji specijalizant mora da provede na Klinici za neurologiju i psihijatriju za decu i omladinu.
Provera znanja
Posle obavljenog staža iz svakog od pojedinih nastavnih predmeta specijalizanti polažu kolokvijume. Predviđeno je polaganje sledećih kolokvijuma:
Epileptologija
Neuromišićne bolesti
Metaboličke bolesti
Neuropsihologija detinjstva
Ekstrapiramidalne bolesti
Cerebrovaskularne bolesti
Tumori mozga i kičmene moždine, glavobolje
Povrede mozga i kičmene moždine
Detaljan raspored trajanja specijalizacije Dečje neurologije prema ranije navedenim oblastima
Oblasti Dečje neurologije |
Predviđeno vreme |
Propedevtika pregleda |
1 mesec |
Specifičnosti razvojne neurologije |
1 mesec |
Dijagnostičke metode u dečjoj neurologiji |
1 mesec |
Urgentna dečja neurologija |
2 meseca |
Cerebrovaskularne bolesti |
1 mesec |
Tumori mozga, fokalne moždane lezije |
2 meseca |
Epilepsije i srodna stanja |
4 meseca |
Neuromišićne bolesti |
4 meseca |
Ekstrapiramidalna oboljenja dece |
1 mesec |
Demijelinacione i zapaljenske bolesti CNS-a i PNS-a |
3 meseca |
Metabolopatije. Kongenitalne malformacije |
1 mesec |
Oblasti Dečje neurologije |
Predviđeno vreme |
Neuropsihološki poremećaji |
1 mesec |
Neurološke posledice traume CNS-a i PNS-a |
1 mesec |
Genetičko savetovanje i prenatalna dijagnostika u dečjoj neurologiji |
1 mesec |
Ukupno |
24 meseca |
Detaljan raspored trajanja specijalizacije iz Neurologije odraslih u okviru specijalizacije iz Dečje neurologije |
Predviđeno vreme |
Epileptologija odraslih |
1 mesec |
Neuromišićna oboljenja odraslih |
1 mesec |
Ekstrapiramidalna oboljenja odraslih |
1 mesec |
Cerebrovaskularne bolesti odraslih |
1 mesec |
Demencije odraslih. Specifičnosti neuropsihološke procene odraslih |
1 mesec |
Urgentna neurologija odraslih |
1 mesec |
Ukupno |
6 meseci |
Detaljan raspored trajanja specijalizacije iz Pedijatrije i Neonatologije u okviru specijalizacije iz Dečje neurologije Oblasti pedijatrije od značaja za dečjeg neurologa |
Predviđeno vreme |
Neonatologija |
2 meseca |
Urgentna pedijatrija (jedinica intenzivne nege) |
1 mesec |
Imunološka, endokrinološka i metabolička oboljenja dece i omladine |
3 meseca |
Dijagnostičke procedure u svim navedenim oblastima |
1 mesec |
Ukupno |
7 meseci |
Detaljni raspored specijalizacije na Dečjoj psihijatriji u okviru specijalizacije iz Dečje neurologije Oblasti dečje psihijatrije |
Predviđeno vreme |
Specifičnosti neurotičnih oboljenja kod dece i adolescenata, poremećaji ishrane, poremećaja navika i ponašanja |
1 mesec |
Specifičnosti psihotičnih oboljenja kod dece i adolescenata - |
1 mesec |
Ukupno |
2 meseca |
Detaljni raspored rada u dijagnostičkim kabinetima i laboratorijama u okviru specijalizacije iz Dečje neurologije Laboratorija/kabinet za |
Predviđeno vreme |
Elektroencefalografiju |
5 dana |
Elektromioneuronografiju |
5 dana |
Evocirane potencijale |
5 dana |
Histohemiju i imunocitohemiju |
5 dana |
Neuroradiologiju (nativni snimci; neuroslikanje: KT, MR, MR angiografija; kontrasna slikanja) - |
5 dana |
Ultrazvučna dijagnostika (mozak, krvni sudovi, mišići) - |
5 dana |
Ukupno |
1 mesec |
Detaljni raspored rada u institucijama od značaja za Dečju neurologiju |
Predviđeno vreme |
Molekularna genetika neuroloških bolesti razvojnog doba, genetičko savetovanje i prenatalna dijagnostika |
3 meseca |
Dečja neurohirurgija |
2 meseca |
Neurooftalmologija |
1 mesec |
Infektivne bolesti (akcenat na infekcijama CNS-a i PNS-a) |
2 meseca |
Dečja otorinolaringologija |
15 dana |
Dečja fizijatrija |
15 dana |
Ukupno |
9 meseci |
Katalog veština
- ovladavanje tehnikom neurološkog pregleda novoronđenčeta, malog deteta i odraslog deteta,
- ovladavanje tehnikom pregleda funkcije pojedinih podsistema nervnog sistema u okviru određenih patoloških stanja,
- pregled kranijalnih nerava,
- pregled perifernih nerava,
- pregled neuromišićnog sistema,
- pregled piramidalnog sistema, svih fizioloških i patoloških refleksa,
- pregled cerebralnog sistema,
- procena govora, pisanja, čitanja i računanja,
- pregled praksije i gnozije,
- pregled položaja i hoda,
- pregled senzibiliteta,
- procena mentalnih sposobnosti,
- prepoznavanje kvalitativnih i kvantitativnih poremećaja svesti u raznim uzrastima deteta,
- specifičnosti neurološkog nalaza u pojedinim starosnim grupama dece: odojčeta, manje i odraslije dece,
- ovladavanje tehnikom lumbalne punkcije, Kvekenštetov ogled,
- davanje lekova intratekalno,
- ovladavanje tehnikom psihijatrijskog intervjua i tehnikom pregleda deteta i adolescenta - psihijatrijskog bolesnika. Uzimanje anamneze i prikaz psihičkog statusa. Razlikovanje neuroloških bolesti od psihogenih stanja koja ih imitiraju u dece i adolescenata,
- ovladavanje tehnikom testa inteligencije, mini mental skale, neuropsihološke procene kognitivnih funkcija i psihosocijalnog funkcionisanja,
- osposobljavanje za učešće u sudskoj ekspertizi - neurološkoj i psihijatrijskoj (praktično: na određenom bolesniku - detetu ili adolescentu, ili na osnovu medicinske dokumentacije),
- osposobljavanje za primenu farmakoterapije neuroloških bolesnika - dece svih uzrasta, uključujući i adolescente,
- upoznavanje sa praktičnim izvođenjem i specifičnostima neuroradioloških, neurofizioloških, neurohemijskih i neuroimunoloških ispitivanja dece i adolescenata obolelih od neuroloških bolesti,
- upućivanje u interpretaciju neuroradioloških, neurofizioloških, neurohemijskih i neuroimunoloških, histopatoloških (histohemijskih, imunocitohemijskih) nalaza dece i adolescenata obolelih od neuroloških bolesti,
- osposobljavanje za izvođenje tehnika ispitivanja oštrine vida, širine vidnog polja i motiliteta bulbusa u dečjem uzrastu,
- obuka za korišćenje oftalmoskopa i samostalni pregled očnog dna,
- upoznavanje sa elektrodijagnostičkim metodama u oftalmologiji: ERG, elektronistagmografija,
- upoznavanje sa neurofiziološkim tehnikama, indikacijama za njih i tumačenjem rezultata (EEG, EMNG),
- upoznavanje sa tehnikama ispitivanja vestibularisa i audiometrijom,
- upoznavanje sa principima i metodologijom pregleda evociranih potencijala,
- upoznavanje sa opremom za reanimaciju i tehnikom upotrebe. Upoznavanje sa opremom u jedinici intenzivne nege i tehnikom njene upotrebe,
- upoznavanje sa svim postupcima u zaštiti od širenja zaraznih bolesti,
- upoznavanje sa metodama dijagnostike, terapije i rehabilitacije zaraznih bolesnika, sa posebnim akcentom na oboljenja sa neurološkim poremećajima i na urgentnim stanjima.
8. Dečja i adolescentna psihijatrija
četiri godine
(48 meseci)
Specijalizacija iz dečje i adolescentne psihijatrije traje 4 godine i odvija se na klinikama, institutima, bolnicama, odeljenjima za psihijatriju i dečiju psihijatriju zdravstvenih centara i pri dispanzerima za mentalno zdravlje domova zdravlja koje određuje Ministarstvo za zdravlje kao mentorske, odnosno referentne ustanove za ovu vrstu stručne aktivnosti.
U ustanovama van Medicinskog fakulteta kandidat može da obavi deo specijalističkog staža u trajanju do 12 meseci (1 godina) na organizacionim jedinicama i odeljenjima koji ispunjavaju zakonom određene kriterijume i to pre svega stručne, prostorne, kadrovske i druge uslove. Taj deo kruženja se odnosi na psihijatriju odraslih, dečju neurologiju i pedijatriju. Šef takvog odeljenja bi trebalo da bude specijalista psihijatar, pedijatar ili dečji neurolog sa najmanje pet godina specijalističkog staža u praksi i može da vodi istovremeno najviše dva kandidata na specijalizaciji.
Drugi deo specijalizacije u trajanju od 36 meseca (isključivo dečja i adolescentna psihijatrija) obavezno se odvija na nastavnim bazama Medicinskog fakulteta, prema rasporedu koji zajedno pravi kandidat i glavni mentor specijalizanta sa predviđenom obaveznom rotacijom unutar ustanova i rotacijom između ustanova nastavnih baza fakulteta.
Profil specijalizacije dečje i adolescentne psihijatrije
Specijalizacija dečje i adolescentne psihijatrije zahteva posedovanje opsežnih znanja i veština koje su neophodne za prepoznavanje, lečenje, ublažavanje i prevenciju mentalnih bolesti ili poremećaja kod dece i adolescenata. Specijalnost takođe uključuje potrebna znanja koja se odnose na razlikovanje psihopatoloskih simptoma kod mladih u razvoju od simptoma kod odraslih osoba.
Ova se specijalizacija fokusira na bolničku i vanbolničku psihijatrijsku zaštitu dece i adolescenata, kao na i ispitivanje, dijagnostikovanje i lečenje različitih psihijatrijskih stanja kod dece i adolescenata - prema važećim internacionalnim psihijatrijskim klasifikacionim sistemima.
Specijalista dečje i adolescentne psihijatrije
Specijalista dečje i adolescentne psihijatrije mora da ima razvijene sposobnosti komunikacije i etički ispravne stavove. Njegovo najmoćnije dijagnostičko sredstvo u psihijatrijskoj dijagnostici i terapiji je individualan pristup koji podrazumeva sledeće:
- pozitivan, otvoren i iskren odnos prema deci, adolescentima i njihovim roditeljima u različitim situacijama,
- otvorene i pouzdane kontakte sa pacijentima i osobljem (koji se donekle mogu naučiti iz teorije, ali se većinom razvijaju kroz praktični trening koji je superviziran od strane iskusnih stručnjaka),
- dovoljno znanja o svom sopstvenom psihološkom funkcionisanju, što je neophodno u radu sa mladim pacijentima i njihovim porodicama.
Specijalista dečje i adolescentne psihijatrije:
- ispituje, dijagnostikuje i leči različite psihijatrijske poremećaje kod dece i adolescenata,
- učestvuje u tretmanu poremećenih porodičnih odnosa koji još nisu doveli do nastanka ozbiljnih psihijatrijskih simptoma,
- savetuje porodice o odgajanju dece i daje podršku roditeljstvu,
- sprovodi istraživanja koja su neophodna službama socijalne zaštite i pravnog sistema,
- radi na prevenciji i ranom otkrivanju dece sa rizikom - koji je zasnovan na poznavanju normalnog razvoja dece i adolescenata. Preventivne aktivnosti se ostvaruju u saradnji sa drugim službama u društvenoj zajednici koje se brinu o deci.
Unutrašnja i spoljašnja saradnja
Unutrašnja saradnja podrazumeva saradnju sa specijalistima pedijatrije, dečje neurologije i psihijatrije. Spoljašnja saradnja se odnosi na saradnju sa školama, službe socijalne zaštite dece i institucijama pravnog sistema.
Provera znanja
Tekuća provera znanja
Radi omogućavanja odgovarajućeg kvaliteta specijalizacije, proverava se stečeno znanje i sposobnosti specijalizanata kroz trajni nadzor i povremene provere - kolokvijume. Kolokvijumi se izvode po završenoj edukaciji po pojedinim odeljenjima i završnog dela edukacije. Sem kolokvijuma u okviru pojedinačnog rada u organizacionoj jedinici mora biti izveden najmanje jedan prikaz bolesnika. Pisanje članka i njihovo publikovanje je fakultativno.
U toku specijalizacije se polaže pet obaveznih i pet fakultativnih kolokvijuma:
- Medicinska psihologija, psihopatologija i fenomenologija
- Dijagnostičke procedure
- Osnove neuropsihologije
- Biološka sociodinamska i psihodinamska psihijatrija
- Razvojni poremećaji
- Psihotični poremećaji
- Biološke terapijske metode
- Psihoterapija
- Forenzička psihijatrija
Preventivna psihijatrija.
Znanja, veštine i profesionalna usmerenja
Specijalista dečje i adolescentne psihijatrije treba da:
A Poseduje odgovarajuća znanja i veštine:
- na koji način konstitucija, bolesna stanja, socijalno prilagođavanje roditelja i faktori socijalne sredine-utiču na fizički, emocionalni, intelektualni i socijalni razvoj deteta,
- o psihopatologiji dece i adolescenata,
- o psihoterapiji dece, adolescenata i njihovih porodica,
- o strategijama psihofarmakološkog tretmana,
- o strategijama psihosocijalnog i pedagoškog tretmana;
B Poseduje odgovarajuća znanja i iskustvo o:
- uticaju raznih somatskih stanja i neuroloških bolesti na nastanak psihičkih poremećaja u dece,
- najvažnijim opštim psihijatrijskim poremećajima i zloupotrebi supstancija odraslih i njihovom tretmanu,
- metodama psihološkog ispitivanja,
- o organizaciji školskog pravnog i sistema socijalne zaštite;
C Upoznat sa:
- organizacijom i metodama forenzičke psihijatrije,
- organizacijom zdravstvenih službi u društvenoj zajednici koje se odnose na populaciju mladih;
D Tokom specijalizacije dečji psihijatar dalje uči:
- da postavlja nezavisne i etički ispravne odluke,
- u ciljevima opšte zdravstvene politike i njihovim prioritetima,
- o mestu dečjeg psihijatra u timu stručnjaka koji se bave organizacijom, planiranjem i unapređenjem rada,
- da stekne uvid u vodeću ulogu lekara u okviru tima stručnjaka, uz razvoj kritičkog odnosa prema sopstvenom radu i radu tima stručnjaka,
- da stekne dovoljno znanja o različitim preventivnim aktivnostima koje će kao vodeći član tima prenositi i ostalim članovima.
Dodatna edukacija i trening
1. Dodatna edukacija u oblastima pedijatrije i psihijatrije odraslih bi trebalo da dečjem psihijatru omoguće poznavanje najčešćih somatskih bolesti u dece i najčešćih mentalnih poremećaja (i zloupotrebe supstancija) odraslih.
Specifični ciljevi
U dečjoj i adolescentnoj psihijatriji
Specijalista dečje i adolescentne psihijatrije mora biti sposoban da ispituje, dijagnastikuje i leči sledeća stanja:
- odstupanja od normalnog psihomotornog razvoja uključujući i specifične razvojne poremećaje,
- probleme vezivanja i emocionalne probleme odojčadi i male dece,
- poremećaje koji nastaju kao posledica deficita u intelektualnom funkcionisanju,
- pervazivne razvojne poremećaje,
- poremećaje pažnje sa hiperaktivnošću,
- agresivno i impulzivno ponašanje dece i adolescenata,
- Tikove i Gilles de la Tourette sindrom,
- opsesivno kompulzivne poremećaje,
- različite emocionalne poremećaje u detinjstvu i adolescenciji,
- anksiozne poremećaje u detinjstvu,
- depresije i druge afektivne poremećaje u detinjstvu i adolescenciji
- suicidalno ponašanje,
- poremećaje ishrane uključujući anoreksiju i bulimiju,
- psihosomatske poremećaje,
- psihoze u detinjstvu i adolescenciji,
- poremećaje ponašanja,
- psihološke aspekte kriminalnog ponašanja u detinjstvu,
- krizne reakcije u detinjstvu,
- manifestacije PTSP kod dece i omladine uključujući imigraciju i probleme u izbeglištvu,
- zlostavljanje i zanemarivanje dece i omladine,
- antisocijalno ponašanje i zloupotreba PAS,
- poremećaji ličnosti kod starijih tinejdžera.
Specijalista dečje psihijatrije mora da poseduje sledeća znanja o:
- etiologiji mentalnih poremećaja sa analizom značaja bioloških, psiholoških i socijalnih faktora,
- epidemiologiji mentalnih poremećaja dece i adolescenata,
- strukturi, biohemiji, fiziologiji i načinu funkcionisanja CNS-a,
- specifičnosti primene psihofarmaka kod dece i adolescenata,
- primeni zakona u zdravstvenoj zaštiti, socijalnoj zaštiti i kod dece sa posebnim potrebama,
- značaju imigracije i izbeglištva na mentalno zdravlje dece i mladih,
- administrativnim procedurama koje se primenjuju u zdravstvenim ustanovama.
Posebne veštine dečjeg i adolescentnog psihijatra:
- uzimanje razvojne psihijatrijske anamneze,
- savetovanje,
- procena psihomotornog razvoja novorođenčeta, malog deteta i deteta školskog uzrasta,
- procena psihičkog statusa malog deteta, deteta školskog uzrasta i adolescenta,
- procena rizika od suicida,
- korišćenje specifičnih skala i strukturisanih intervjua u dečjoj i adolescentnoj psihijatriji,
- koordinacija rada tima i vođenje tretmana uz saradnju sa svim osobama koje su u kontaktu sa detetom i adolescentom,
- davanje informacija, saveta i podrške pacijentima i porodici,
- psihoterapija (psihodinamska, bihejvior ili kognitivna, individualna-grupna, porodična, itd.),
- psihofarmakoterapija,
- tretman lakših somatskih poremećaja u dece i mladih,
- vođenje specifične medicinske dokumentacije i pisanje izveštaja,
- saradnja sa ostalim medicinskim službama, službama socijalne zaštite, itd.,
- procena vezana za zlostavljanje i zanemarivanje dece,
- davanje ekspertskih mišljenja na zahtev suda.
U psihijatriji odraslih
Tokom specijalizacije dečji psihijatar bi trebalo da učestvuje u dijagnostikovanju i tretmanu sledećih stanja u odrasli-haemećaja, glavobolja...).
- upoznaje se sa terapijskim postupcima koji se upotrebljavaju u lečenju graničnih stanja između dečije psihijatrije i dečije neurologije i njihovom praktičnom primenom,
- upoznaje se sa neurofiziološkim dijagnostičkim postupcima i njihovom primenom u dečjoj psihijatriji.
Opšti aspekti treninga u okviru specijalizacije iz dečje i adolescentne psihijatrije
Selekcija kandidata za ovu specijalizaciju
Posebno formirana komisija od renomiranih stručnjaka će nakon intervjua sa kandidatom zainteresovanim za specijalizaciju iz dečje i adolescentne psihijatrije dati mišljenje o njegovoj podobnosti za ovu specijalističku granu. Ova selekciona procedura mora biti transparentna.
Struktura specijalizacije (trajanje)
Specijalizacija dečje i adolescentne psihijatrije traje ukupno 4 godine (48 meseci). Vreme provedeno na specijalizaciji bi se podelilo na sledeći način
A) OSNOVNI PROGRAM - MODUL 1 (36 meseci)
VANBOLNIČKA PSIHIJATRIJSKA ZAŠTITA dece i omladine - 12 meseci
AMBULANTNI TRETMAN - 6 meseci
DNEVNA BOLNICA ZA DECU - 3 meseca
DNEVNA BOLNICA ZA ADOLESCENTE - 3 meseca
BOLNIČKA PSIHIJATRIJSKA ZAŠTITA dece i omladine - 18 meseci
INTENZIVNI PSIHIJATRIJSKI TRETMAN DECE
INTENZIVNI PSIHIJATRIJSKI TRETMAN ADOLESCENATA INTERVENCIJE U KRIZI
NEUROLOGIJA RAZVOJNOG DOBA - 3 meseca
PEDIJATRIJA - 3 meseca
B) KOMPLEMENTARNI PROGRAM nastavak MODUL 2 (12 meseci)
PSIHOTERAPIJSKI POSTUPCI - 4 meseca
PSIHIJATRIJA ODRASLIH - 4 meseca
FORENZIČKA PSIHIJATRIJA - 2 meseca
LEČENJE BOLESTI ZAVISNOSTI - 2 meseca
Program specijalizacije
Program specijalizacije obuhvata dva dela
A) teorijski trening
B) praktični trening
A) Teorijski trening
Ovaj trening uključuje 720 sati strukturisanog učenja tokom 3,0 godine provedene u institucijama koje se bave isključivo dečjom i adolescentnom psihijatrijom (oko 240 sati godišnje). Ova vrsta treninga se sprovodi kroz:
- redovno kliničko učenje koje je integrisano u svakodnevni klinički rad (npr. prikazi slučajeva, raspravljanje o klasifikaciji); za ovaj vid učenja predviđeno je 120 sati godišnje, tj. 3 sata nedeljno),
- formalne seminare (koji nisu uključeni u normalan klinički rad - približno 60 sati godišnje).
- Ponuđene teme seminara bi bile sledeće:
- razvoj dece i adolescenata (fizički, neurološki i psihosocijalni)
- Klinički sindromi,
- evaluacija (uključujući psihopatologiju, anamnezu, posmatranje ponašanja, tehnike eksploracije),
- razmatranje termina/stanja psihijatrijskih poremećaja u detinjstvu i mladosti uključujući postavljanje plana lečenja,
- tehnike psihološkog ispitivanja i procena dijagnostičkog materijala,
- Patogeneza, patologija i diferencijalna dijagnoza psihosomatskih, psihijatrijskih i neuroloških kliničkih slika,
- indikacije i psihoterapijske tehnike,
- krizne intervencije,
- prevencija, rehabilitacija, savetovanje,
- porodično funkcionisanje,
- psihoterapija za grupe, pojedince ili porodice prema psihoanalitičkim/dinamskim, bihejvioralno/kognitivnim ili sistemskim metodama,
- psihofarmakoterapija,
- interpretacija dijagnostičkih laboratorijskih analiza,
- legalna, etička i profesionalna pitanja u psihijatriji i psihoterapiji (dokumentacija, odnos lekar-pacijent, profesionalna tajna, itd.),
- zdravstvena administracija, menadžment i ekonomija,
- forenzički izveštaj,
- novija dostignuća u granama koje su komplementarne sa dečjom i adolescentnom psihijatrijom (pedijatrija, psihijatrija odraslih, psihologija).
B) Praktični trening
Trening mora da uključi, uz redovan klinički rad i sledeće:
- kliničku superviziju koja je integralni deo celokupnog praktičnog treninga i
- kliničku saradnju sa relevantnim institucijama i stručnjacima (liaison psihijatrija),
- 60 superviziranih i dokumentovanih evaluacija koje uzimaju u obzir biološko-somatske, psihološke i psihodinamske faktore, dijagnostičku klasifikaciju, porodične, epidemiološke i socio-kulturne faktore,
- individualnih (220 sati) ili grupnih (70 dvočasovnih) samo-iskustvenih sesija,
- 3 dokumentovana i dovršena psihoterapijska tretmana (svaki po 60 sati) malog deteta (uzrast do 6 godina), školskog deteta i adolescenta. Kontinuirana supervizija se obavlja nakon svakog sata,
- supervizirano iskustvo u porodičnoj terapiji (10 sati), kriznim intervencijama (10 sati) i suportivnoj terapiji (8 sati),
- 10 superviziranih forenzičkih izveštaja,
- najmanje 100 pacijenata obrađenih dijagnostički, etopatogenetski, prognostički i terapijski,
- 50 dežurstava u dečjoj psihijatriji.
OBIM ZNANJA I VEŠTINA KOJE SPECIJALIZANT MORA SAVLADATI DO KRAJA SPECIJALIZACIJE
U okviru nacionalnog programa za specijalizaciju iz dečje i adolescentne psihijatrije koji je prezentovan u odgovarajućem zakonu i pravilniku o specijalizacijama postoji zajednička osnova bazičnih znanja i veština koja se zahtevaju za sve kandidate na specijalizaciji iz dečje psihijatrije. Zajedničke osnove su obavezne i uključuju specijalistički staž u bolničkim ustanovama koje provode kratke, srednje i dugotrajne hospitalizacije, zatim u vanbolničkim ustanovama (poliklinike, dnevni centri, dispanzeri za mentalno zdravlje i dr.), liaison i konsultativnoj psihijatriji.
Edukacija iz dečije i adolescentne psihijatrije takođe je deo zajedničkih osnova. Specijalistički staž treba da obuhvati opštu dečiju i adolescentnu psihijatriju, psihijatrijske aspekte bolesti zavisnosti, intervencije u kriznim stanjima, psihijatriju odraslog doba, forenzičku psihijatriju.
- Mora se upoznati sa teoretskim osnovama i znanjima struke i ovladati potrebnim znanjima iz različitih područja dečije i adolescentne psihijatrije: mentalne retardacije, poremećaji psihičkog razvoja, poremećaji ponašanja i emocija sa početkom obično u detinjstvu i adolescenciji, shizofrenija i drugi psihotični poremećaji, afektivni poremećaji, anksiozni poremećaji, somatoformni poremećaji, disocijativna stanja, seksualni poremećaji i poremećaji seksualnog identiteta, poremećaji ishrane, poremećaji spavanja, poremećaji kontrole impulsa, poremećaji prilagođavanja i reakcije stresa, poremećaji ličnosti, poremećaji povezani sa upotrebom različitih supstanci, kao i zavisnost i zloupotreba supstanci, psihički poremećaji kao posledica opšteg somatskog stanja, urgentna stanja u dečijoj psihijatriji, epilepsije i granična neurološka stanja, oblast preventive i mentalne higijene;
- mora naučiti i ovladati tehnikom psihijatrijskog intervjua i dijagnostičkim tehnikama, diferencijalno dijagnostičkim postupcima iz oblasti psihijatrije i iz drugih graničnih oblasti (neurologija, oftalmologija, otorinolaringologija, interna medicina, odnosno pedijatrija);
- mora obaviti:
- 60 usmenih psihijatrijskih anamneza dece i omladine,
- 30 psihijatrijskih dijagnostičkih obrada odraslih,
- 10 neuroloških dijagnostičkih obrada dece i mladih,
- najmanje po 3 slučaja celokupne obrade osoba sa mentalnom retardacijom, razvojnim poremećajima dece i omladine, emocionalnim poremećajima specifičnim za detinjstvo, shizofrenom ili afektivnom psihozom, anksioznošću ili kriznim stanjem, depresijom, poremećajima ishrane, bolestima zavisnosti - ukupno 40 slučajeva celovite obrade,
- mora se osposobiti za primenu znanja i rezultata rada kliničkih psihologa, njihovih dijagnostičkih i terapijskih postupaka,
- mora obaviti 30 konsultacija sa kliničkim psihologom,
- mora se osposobiti za razumevanje i korišćenje rezultata određenih, neurofizioloških pregleda, neuropsiholoških ispitivanja i testiranja, elektroencefalografije, odgovarajućih rendgenskih, nuklearno medicinskih i magnetno rezonantnih pregleda, kao i laboratorijskih analiza,
- mora obaviti 30 konsultacija sa odgovarajućim specijalistom u okviru konsultativne psihijatrije,
- mora ovladati posebnim znanjima i veštinama iz oblasti bioloških (medikamentozne, neuropsihološke) terapijskih metoda u psihijatriji,
- mora obaviti 60 psihofarmakoterapijskih obrada,
- mora ovladati posebnim znanjima i veštinama iz psihoterapijskih metoda - individualne, porodične i grupne (psihodinamska, bihejvioralna, kognitivna, suportivna, kratka dinamska psihoterapija, osnove dubinske psihoterapije, relaksacijske tehnike),
- mora obaviti:
- 20 slučajeva suportativne terapije,
- 10 slučajeva kognitivne terapije,
- 6 slučajeva bihejvioralne terapije,
- vođenje 3 grupe,
- učestvovanje u timu kod 3 porodične terapije,
- 100 sati supervizije psihoterapijskog rada,
- mora ovladati posebnim znanjima iz oblasti sociodinamike i socioterapije, osposobiti se za aktivno učestvovanje u radu terapijskih zajednica, grupa u klubovima i službi zajednice,
- mora učestvovati u 3 različite terapijske zajednice,
- mora se upoznati sa osnovama i metodama istraživačkog rada u psihijatriji,
- mora učestvovati u 2 naučna istraživanja ili u kontrolisanim istraživačkim kliničkim studijama,
- mora se osposobiti za prenošenje potrebnih psihijatrijskih znanja drugim članovima stručne grupe,
- mora se naučiti da integriše i praktično upotrebi usvojena znanja i veštine i da se osposobi za učestvovanje u terapijskoj radnoj grupi.
DETALJAN SADRŽAJ POJEDINIH DELOVA IZ PSIHIJATRIJE
Dečja i adolescentna psihijatrija (bolničko lečenje)
Specijalizant usvaja teoretska i praktična znanja:
- normalni razvoj dece i adolescenata (fizički, neurološki, psihosocijalni razvoj, psihosomatska medicina),
- kliničkih sindroma sa osvrtom na termine/stanja psihijatrijskih bolesti i poremećaja u ranom detinjstvu, školskom dobu i mladosti uključujući i terapijski plan za iste,
- evaluacije (psihopatologije, anamneze, opservacije ponašanja, tehnike eksploracije),
- iz osnova dečije psihijatrije (psihopatologija, fenomenologija), sa orijentacionim i klasičnim psihijatrijskim intervjuom i sa kreiranjem psihijatrijskog statusa,
- iz načela i praktičnog izvođenja hospitalizacije dece i omladine sa psihijatrijskim poremećajima (kao i sa zakonskim odredbama u vezi hospitalizacije i lečenja protiv volje bolesnika),
- iz dijagnostičkih postupaka i kliničkih psiholoških znanja, koja se odnose na urgentna i druga stanja u dečijoj psihijatriji, kao i iz diferencijalno dijagnostičkih postupaka, koji se odnose na granična stanja sa drugim medicinskim naukama,
- sa osnovnom organizacijom i šemom akutnog i intenzivnog bolničkog lečenja psihičkih poremećaja, sa radom u psihijatrijskom stručnom radnom timu, sa saradnjom sa roditeljima/starateljima, rodbinom i drugim značajnim osobama iz okoline bolesnika, kao i sa konferencijama i prikazima slučajeva bolesnika,
- sa osnovama i specifičnostima istorijske i savremene psihofarmakoterapije, njenim biološkim osnovama, da se osposobi za njenu primenu i planiranje. Upoznaje se i sa drugim pomoćnim ili dodatnim biološkim terapijskim metodama (neuropsihološke),
- sa osnovama procene, razvrstavanja i zbrinjavanja dece ometene u razvoju i dece sa posebnim potrebama,
- sa prognostičkom procenom bolesnika uz korišćenje kliničko-psihološkog znanja,
- osposobljava se za rad u grupi sa radnim terapeutima, za saradnju sa socijalnom službom bolnice i socijalne sredine, upoznaje socijalne intervencije i rešavanje socijalne problematike,
- osposobljava se da primenjuje principe medikamentne terapije održavanja i profilaktične terapije i druge odgovarajuće doktrinarne biološke metode.
Specijalizant usvaja osnovna i specijalna znanja iz urgentne i intenzivne bolničke terapije na odeljenjima gde se takva terapija primenjuje.
Lečenje bolesti zavisnosti
Specijalizant usvaja teoretska i praktična znanja:
- o upotrebi, zloupotrebi i zavisnosti od psihoaktivnih supstanci, o epidemiološkim podacima i istraživanjima iz te oblasti,
- sa prvim pregledom, trijažiranjem, detoksikacijom, ambulantnim i bolničkim lečenjem, kao i daljim lečenjem različitih oblika i vrsta zloupotrebe i zavisnosti,
- sa radom u stručnom radnom timu i sa saradnjom sa različitim terapijskim saradnicima iz te oblasti,
- sa radom terapijskih klubova i zajednica,
- sa zdravstveno preventivnim i vaspitnim radom u toj oblasti.
Specijalizant usvaja osnovna i specijalna znanja iz lečenja bolesti zavisnosti na odgovarajućim odeljenjima za te aktivnosti.
Intervencije u krizi
Specijalizant usvaja teorijska i praktična znanja:
- sa pojmom kriznih intervencija, sa oblicima i sadržajem, kao i organizacijom pomoći u krizi,
- sa medikamentoznim, psihoterapijskim i socioterapijskim metodama koje se primenjuju u stanjima kriznih intervencija, uključujući pojavu i problem samoubistva,
- specijalizant usvaja osnovna i specijalna znanja iz kriznih intervencija na specijalnom odeljenju za krizne intervencije.
Vanbolničko psihijatrijsko lečenje dece i omladine
Specijalizant usvaja teoretska i praktična znanja:
- iz rada u psihijatrijskoj ambulanti dece i omladine, sa trijažnim postupcima, dijagnostičkim postupcima i njihovom upotrebljivošću u ambulantnoj psihijatrijskoj praksi,
- iz primene i metoda ambulantnog medikamentoznog lečenja (akutnog, produženog, terapije održavanja),
- iz ambulantnih kriznih intervencija i ambulantnog lečenja posebnih populacijskih grupa,
- iz praktične primene teoretskih znanja iz različitih psihoterapijskih tehnika (pod vođstvom supervizora),
- iz socioterapijskih i rehabilitacijskih metoda, koje se koriste u ambulantnom i vanbolničkom lečenju,
- iz problema suicidologije, ambulantnog prijavljivanja pokušaja samoubistva i rada odgovarajućih registra o samoubistvima,
- iz problema seksualnih poremećaja i poremećaja psihoseksualnog identiteta.
Specijalizant usvaja osnovna i specijalna znanja iz vanbolničkog, odnosno ambulantnog psihijatrijskog lečenja u psihijatrijskim ambulantama dece i omladine i u posebnim, odnosno usmerenim (specifičnim) specijalističkim ambulantama.
Forenzička psihijatrija
Specijalizant usvaja teorijska i praktična znanja:
- iz osnova i specifičnosti forenzičke psihijatrije, najčešće patologije povezane sa forenzičkom psihijatrijom,
- sa terapijskim postupcima koji su u upotrebi u forenzičkoj psihijatriji (medikamentozni, psihoterapijski, socioterapijski),
- sa rehabilitacionim postupcima u forenzičkoj psihijatriji,
- sa karakteristikama sudsko-psihijatrijskog stručnog mišljenja i sa ulogom forenzičke psihijatrije u kaznenom, civilnom i upravnom pravu (zakonodavstvu),
- iz psihijatrijske problematike osoba u vaspitnim i kaznenim ustanovama.
Specijalizanti usvajaju osnovna i specijalna znanja iz oblasti forenzičke psihijatrije na odeljenju za forenzičku psihijatriju i na odeljenjima koja se bave i sa forenzičkom problematikom.
Psihoterapija
Specijalizant usvaja teorijska i praktična znanja:
- iz primene psihoterapijskih metoda u praktičnom radu na odgovarajućim bolničkim odeljenjima i u drugim odgovarajućim oblicima psihijatrijske prakse.
Specijalizanti usvajaju osnovna i specijalna znanja iz praktične primene psihoterapijskih metoda na odeljenjima i u drugim oblicima psihijatrijske prakse.
Opši aspekti specijalizacije iz Dečje i adolescentne psihijatrije
Na početku specijalizacije kandidat u Dekanatu fakulteta podiže odgovarajući broj uputa i to za svaku oblast posebno prema navodima iz detaljnog sadržaja specijalizacije. Svi uputi sadrže ime i prezime mentora, naziv ustanove, organizacione jedinice, spisak obaveznih veština prema standardima specijalizacije koje mentor na kraju obavljenog staža mora overiti u dnevniku rada kandidata.
U dogovoru sa glavnim mentorom pravi plan i raspored kruženja po organizacionim jedinicama, odeljenjima, zatim vreme rotacije po odeljenjima i rotacije između pojedinih ustanova u kojima se obavlja specijalizacija.
Po preuzimanju uputa na fakultetu i sa rasporedom kruženja koji je urađen zajedno sa glavnim mentorom, kandidat se javlja Katedri za poslediplomske studije iz psihijatrije (u okviru koje dečija psihijatrija) gde će dobiti detaljne informacije o početku specijalizacije, spisak institucija i odeljenja gde se izvodi programom kruženja.
Dnevnik rada specijalizanata
Dnevnik specijalizanta je lični dokument koji pomaže kandidatu da usmeri specijalizaciju i dobije maksimalnu korist od nje. Odgovornost za redovno ažuriranje dnevnika specijalizant deli sa kliničkim supervizorom, mentorom i glavnim mentorom. Sam dnevnik pruža dokumentovanu podršku edukacionom procesu i u njemu se verifikuje ispunjenje programa specijalizacije. Specijalizantski dnevnik ne može da se koristi za evaluaciju specijalizanta. Za ove ciljeve postoje drugi obrasci i dokumenti (indeks specijalizanta, karton specijalizanta na katedri, zapisnik sa specijalističkog ispita i slično).
Dnevnik obavezno sadrži: 1) Opis aktivnosti na specijalizaciji koji obuhvata sve obaveze iz programa specijalizacije i sticanja potrebnih veština. Sa završetkom svake etape, faze specijalizacije treba da bude uveden u dnevnik: datum, naziv odeljenja, ime mentora, izvršeni zadaci iz programa, potpisan od strane mentora i kandidata, 2) U dnevnik se obavezno unose i "specifični edukacioni ciljevi" dogovoreni između kandidata i mentora na početku svake pojedine faze specijalizacije. Napredovanje u savlađivanju utvrđenih ciljeva edukacije i završni nivo pojedinih aktivnosti takođe se upisuje u dnevnik u određenim intervalima.
Sadržaj dnevnika: Za svaki sadržaj ili aktivnost tokom specijalizacije potrebno je u dnevniku obavezno navesti odeljenje, dužinu boravka, broj obrađenih slučajeva, druge aktivnosti i zadatke, ime mentora, supervizora, zatim edukacione ciljeve koji su definisani na početku i kraju svake faze specijalizacije. Osnovna poglavlja i rubrike u dnevniku su:
- seting-klinički rad u bolničkim i vanbolničkim jedinicama, odeljenjima, liaizon i konsultativnoj dečijoj psihijatriji, psihijatriji odraslog doba, forenzičkoj i administrativnoj dečijoj psihijatriji, psihološkom testiranju primena laboratorijskih procedura i dr. Zavisno od definisanog programa kruženja;
- supervizija i to klinički menadžment - usmeren ka pacijentu i edukativni - usmeren ka specijalizantu;
- psihoterapijski trening sa teorijskom edukacijom i supervizijom;
- opšta teorijska edukacija;
- kursevi, radionice, prezentacije;
- istraživačka praksa i aktivnosti;
- posteri, usmene prezentacije i publikacije;
- međunarodna razmena;
- drugi oblici treninga i edukativna iskustva.
četiri godine
(48 meseci)
Cilj specijalizacije
Specijalizacija iz ginekologije i akušerstva služi za sticanje teorijskih i praktičnih znanja iz oblasti ginekologije i akušerstva, kao i usavršavanja određenih praktičnih veština koje su neophodne za samostalni rad u ovoj oblasti.
Trajanje specijalizacije
Planira se da specijalizacija iz ginekologije i akušerstva traje 4 godine. Prva godina obuhvata "basic" studije, dok su ostale 3 predviđene za klinički rad u primarnim, sekundarnim i tercijernim ustanovama koje se bave ginekologijom i akušerstvom.
Provera znanja
Posle obavljenog staža iz svakog od pojedinih nastavnih predmeta specijalizanti polažu Kolokvijume. Predviđeno je polaganje 11 kolokvijuma:
1. Visokorizične trudnoće
- bolesti majke: dijabetes melitus i endokrinološke bolesti, hipertenzija u trudnoći, imunološke bolesti majke, kardiovaskularne bolesti
- stanja fetusa: intrauterini zastoj u rastu, višeplodna trudnoća, prevremeni porođaj, postterminska trudnoća, prevremena ruptura ovojaka
2. Hitna stanja u perinatalnoj medicini: vanmaterična trudnoća, trofoblastne gestacijske bolesti, placenta previa, abruptio placentae, preeklampsija/eklampsija, fetus mortus in utero
3. Dijagnostika u perinatalnoj medicini: perinatalna dijagnostika i genetika, ultrazvučna dijagnostika u perinatologiji, antepertalni monitoring fetusa
4. Kontracepcija i arteficijalni prekid trudnoće
5. Ginekološka endokrinologija: poremećaji menstrualnog ciklusa, heperandrogenemije, anovulacija, krvarenja u toku adolescencije, reproduktivnog doba i perimenopauze, klimakterijum
6. Dijagnostički i terapijski postupci u infertilitetu
7. Metode asistiranih reproduktivnih tehnika
8. Operacije u ginekologiji
9. Benigni i maligni tumori vulve, vagine, grlića materice, materice, jajovoda i jajnika
10. Porođaj
11. Puerperijum
Mesto obavljanja specijalizacije
Prve 2 godine kliničkog staža mogu se obaviti u regionalnim medicinskim centrima. Poslednje 2 godine u okviru kojih je i dvosemestralna nastava, obavezno se moraju obaviti u ustanovama od tercijarnog značaja, a to su one ustanove koje imaju više od 1000 porođaja godišnje i više od 1000 operacije godišnje.
PROGRAM SPECIJALIZACIJE
BASIC PROGRAM: (12 meseci)
1. abdominalna hirurgija (4 meseca)
2. urologija (1 mesec)
3. neonatologija (1 mesec)
4. patologija (1 mesec)
5. onkologija (1 mesec)
6. anestezija (1 mesec)
7. humana genetika (0.5 meseci)
8. ultrazvuk (2 meseca)
9. transfuziologija (0.5 meseci)
Ginekologija (15 meseci)
1. opšta ginekologija (5 meseci)
2. ginekološka onkologija (4 meseca)
3. ginekološka urologija (2 meseca)
4. urgentna ginekologija (3 meseca)
5. adolescentna ginekologija (1 mesec)
Akušerstvo (12 meseci)
1. porodilište (9 meseci)
2. perinatologija (3 meseca)
Fertilitet i ginekološka endokrinologija (9 meseci)
1. ginekološka endokrinologija (2 meseca)
2. IVF program (2 meseca)
3. kontracepcija (2 meseca)
Dispanzer za žene (2 meseca)
Psihosomatika u ginekologiji i akušerstvu (1 mesec)
VEŠTINE
Osnovne veštine
1. uzimanje akušerske istorije bolesti
2. uzimanje ginekološke istorije bolesti
3. komunikacija sa kolegama i saradnicima
4. fizikalni pregled abdomena i dojki
5. bimanuelni ginekološki i akušerski pregled
6. uzimanje briseva za citološki i bakteriološki pregled
Osnovne preoperativne i operativne tehnike
1. interpretacija preoperativnih analiza i rezultata
2. odgovarajuća preoperativna priprema pacijenta
3. dobijanje pismene saglasnosti za operaciju
4. odabir odgovarajuće operativne procedure
5. donošenje adekvatnih odluka tokom operacije
Postoperativna nega
1. intenzivna postoperativna terapija tečnostima
2. drenaža
3. komplikacija rana
4. tretman ostalih ginekoloških i akušerskih postoperativnih komplikacija
5. komunikacija sa kolegama i rodbinom pacijenta
Hirurške procedure
1. evakuacija stranog tela
2. incizija abscesa Bartolnijeve žlezde
3. laparotomija zbog ekstrauterinog graviditeta
4. tretman krvarenja
5. cistektomija
6. abdominalna histerektomija
7. miomektomija
8. eksplorativna laparotomija
9. laparoskopija (dijagnostička i terapijska)
10. histeroskopija
11. prednja i zadnja vaginalna plastika
12. vaginalna histerektomija
13. aplikacija serklaža
14. ekscizija lezija na vagini, vulvi i perineumu.
Antenatalna zaštita
1. prenatalni skrining
2. genetske bolesti
3. fetalne anomalije
4. hemolitička bolest
5. infekcija u trudnoći
6. multiple trudnoće
7. terapija krvarenja tokom trudnoće
8. tretman PROM a
9. tretman IUGR
10. terapija malprezentacija ploda
11. CTG interpretacija
Akušerski ultrazvuk
1. prvi trimestar: vitalnost, broj embriona i merenje CRL
2. drugi trimestar: BPD, HC, AC, FL
3. treći trimestar: vitalnost, prezentacija i lokalizacija posteljice.
Patologija trudnoće
1. diabetes mellitus
2. arterijska hipertenzija
3. oboljenja bubrega majke
4. oboljenja jetre majke
5. tromboembolije
6. poremećaji koagulacije
7. bronhijalna astma
8. abdominalni bol u trudnoći
9. bolesti digestivnog trakta majke
10. infektivne bolesti
11. epilepsija
12. endokrine bolesti
13. psihijatrijske bolesti
14. neurološke bolesti
15. maligne bolesti
16. missed ab
17. molla hydatodisa
18. spontani pobačaji (preteći i započeti)
Porođaj
1. indukcija porođaja
2. analgezija u porođaju
3. interpretacija CTG
4. uzimanje lab. analiza
5. vođenje preterminskog porođaja
6. vođenje porođaja nakon prethodnog carskog reza
7. porođaj kod preeklampsije i eklampsije
8. tretman intrauterusnih infekcija
9. vođenje porođaja kod intrauterusne smrti ploda
10. normalan porođaj
11. primena vakuuma
12. primena forcepsa
13. unutrašnji okret ploda
14. prolaps pupčanika
15. carski rez
16. ponovni carski rez
17. rezidua posteljičnog tkiva ili ne odljubljivanje posteljice
18. karlični porođaj
19. porođaj kod blizanačke trudnoće
20. ruptura uterusa tokom porođaja
21. distocija u porođaju
Postpartalni nadzor
1. tretman postpartalnih krvarenja
2. tretman porođajnih povreda mekih tkiva porođajnog puta, kao i povrede mokraćne bešike i rektuma
3. reanimacija novorođenčeta
Ginekološki problemi
1. poremećaji menstrualnog ciklusa
2. premenstrualni sindrom
3. amenorea
4. dismenorea
5. endometrioza
6. pelvična inflamatorna bolest
7. perimenopauzalna krvarenja
8. hormonska supstituciona terapija
9. terapija infekcija vagine i vulve
10. hirzutizam
11. urođene anomalije genitalnog trakta
12. adolescentna ginekologija
Infertilitet i sterilitet
1. ispitivanje muškog steriliteta
2. ispitivanje ženskog steriliteta
3. savetovanje para
4. rešavanje psihoseksualnih problema
5. tehnike asistirane reprodukcije: IVF, inseminacija
Kontracepcija
1. vrste kontraceptiva
2. operativna sterilizacija
3. medikamentozni i arteficijalni prekid male trudnoće
4. insercija i ekstrakcija spirale
5. prekid odmakle trudnoće
6. postkoitalna kontracepcija
7. eksplorativne kiretaže i biopsije
Onkologija
1. kolposkopija
2. tretman premalignih lezija grlića, vagine i vulve
3. dijagnoza i terapija malignih bolesti spoljašnjih i unutrašnjih genitalnih organa
pet godina
(60 meseci)
Cilj i namena specijalizacije
Cilj i namena specijalizacije iz Opšte hirurgije jeste teorijska i praktična edukacija u smislu formiranje profila opšteg hirurga, koji će, u skladu sa klasičnim i tradicionalnim načelima, biti u stanju da u praksi zbrinjava sva akutna stanja iz domena opšte hirurške reanimatologije, kao i sva ona hronična stanja opšteg hirurškog karaktera, čije rešavanje po svojoj specifičnosti ne zadire u domen usko specijalizovane hirurške problematike.
Specijalizacija opšte hirurgije traje 5 godina. Pri tome specijalizant prvo savladava OPŠTI DEO, u trajanju 2 godine, a zatim i POSEBNI DEO (u trajanju od 3 godine).
POČETNI (OPŠTI) DEO SPECIJALIZACIJA (obavezan je za sve hirurške specijalnosti u trajanju od 2 godine, a može se obaviti u regionalnoj zdravstvenoj ustanovi ili u specijalizovanoj univerzitetskoj klinici odn. institutu).
(LEGENDA: a - asistira; o - operiše)
1.1. HIRURŠKE INFEKCIJE 2 meseca
Kandidat je obavezan da savlada bazična teorijska, kao i temeljna praktična znanja o mehanizmima biološke odbrane organizma od infekcije, o patogenim mikroorganizmima, kao prouzrokovačima infekcije uopšte, o prevenciji i lečenju hemoterapeuticima, antibioticima i o imunizaciji. Posebnu pažnju treba obratiti na pojedine grupe i sojeve kao što su: stafilokokne infekcije, streptokokne infekcije, erizipel, antraks, infekcije izazvane gram-negativnim bacilima, klostridijalne i dr. anaerobne infekcije, aktinomikotične infekcije, infekcije izazvane gram-negativnom florom, gljivične i virusne infekcije.
Tokom praktične edukacije, specijalizant je dužan da uradi sledeće:
- obrada inficiranih mekih tkiva (o) 10
- obrada panaricijuma (o) 6
- obrada dijabetične gangrene (o) 2
1.2. ABDOMINALNA HIRURGIJA 7 meseci
Tokom ovog dela specijalizacije, specijalizant treba da savlada i usvoji temeljna teoretska i praktična znanja iz dijagnostike, diferencijalne dijagnostike i lečenja svih akutnih abdominalnih stanja (sindrom peritonitisa, sindrom ileusa i sindrom intrabdominalnog krvarenja).
Tokom ovog dela specijalizacije specijalizant je dužan da uradi sledeće:
- apendektomije (o) 5
- uklještene kile 5 (a); 5 (o)
- dehiscencija laparotomijske rane (o) 2
- sutura perforativnog ulkusa (o) 2
- anastomoza tankog creva (o) 6
1.3. TRAUMATOLOGIJA 9 meseci
Tokom ovog dela specijalizacije, specijalizant treba da savlada sledeća teorijska znanja:
- funkcionalna anatomija lokomotornog aparata
- osnovni pojmovi o etiopatogenezi povreda (mehanizmi nastanka, klasifikacije)
- reanimacija i terapija šoka kod traumatizovanih i politraumatizovanih
- dijagnostički postupci u traumatologiji (grudni koš, duge kosti)
- savladavanje osnova ultrazvučne dijagnostike povreda trbuha
- konzervativno lečenje preloma kostiju
- traumatski i hemoragijski šok
- druge vitalne sistemske komplikacije traume (tromboembolija, masna embolija, respiratorne komplikacije, digestivni poremećaji, hidro-elektrolitski disbalans, posttraumatske psihoze i dr. delirantna stanja)
- priprema bolesnika za operativno lečenje
- postoperativna nega bolesnika
- operativni zahvati na koštano-zglobnom sistemu
- indikacije za urgentnim operativnim zahvatima u traumi i politraumi
- komplikacije preloma kostiju
- infekcije na kostima
Specijalizant je takođe dužan da uradi sledeće hir. procedure:
- ekstenzija preloma dugih kostiju ekstremiteta (o) 15
- repozicija preloma (o) 15
- punkcija zglobnog izliva (o) 10
- punkcija velikih telesnih šupljina (o) 10
- dijagnostička artroskopija (o) 5
- obrada velikih defekata mekih tkiva (o) 20
- torakalna drenaža (o) 5
- jednostavna osteosinteza sa odstranjivanjem osteosintetskog materijala (o) 10
1.4. ANESTEZIOLOGIJA SA REANIMATOLOGIJOM 2 meseca
Specijalizant usvaja teorijska i praktična znanja iz regionalne, opšte i kombinovane anestezije. Izučava osnove procene i pripreme bolesnika za planirani hirurški zahvat. Savladava osnove kardio-pulmonalne reanimacije.
Specijalizant je takođe dužan da uradi sledeće:
- uzimanje učešća u 50 opštih anestezija
- procena i priprema 15 pacijenata za planirani hir. zahvat
- sudelovanje u 5 kardio-pulmonalnih reanimacija
- učestvuje u izvođenju 25 regionalnih anestezija
- plasiranje 1o centralnih venskih katetera (CVK)
1.5. HIRURŠKA INTENZIVNA TERAPIJA 2 meseca
Specijalizant usvaja teorijska i praktična znanja iz oblasti intenzivne nege hirurških bolesnika.
1.6. OPEKOTINE 1 mesec
Specijalizant usvaja znanja iz sledećih oblasti:
- pružanje prve pomoći kod opekotina
- transport opečenih
- primarna obrada svežih opekotina
- ocena i procena težine i stepena opečene površine
- patofiziologija opekotina
- mehanizam zarastanja opekotina
- terapija opkotinskog šoka
- urgentne hirurške procedure kod opekotina
- ekscizija opekotinske rane
- uzimanje i konzerviranje slobodnih kožnih transplantata
- indikacije za upotrebu slobodnih kožnih transplantata
- teoretske osnove formiranja slobodnih kožnih transplantata iz kulture tkiva
- akutna tubulska nekroza kao indikacija za akutnu hemodijalizu
- opekotine disajnih puteva
- negativni energetski bilans kod opečenih bolesnika
- imunološki aspekt kod opečenih
- hemijske opekotine i antidoti
- masovne opekotine, opekotine u politraumi, opekotine u ratu
Specijalizant odrađuje sledeće operativne procedure i zahvate:
- primarna obrada veće opekotine (o) 1
- nekrektomija sa primarnom tangencijalnom ekscizijom (o) 5
- nekrektomija sa ekscizijom do fascije (o) 2
- uzimanje auotransplantata kože Watson-ovim nožem ili električnim dermatomom (o) 10
- esharotomija (o) 1
- fasciotomija (o) 1
1.7. PATOLOGIJA 1 mesec
Specijalizant savladava osnovna teorijska znanja iz oblasti kliničke patologije i uzima učešće u kliničkim autopsijama. Takođe savladava osnove pojedinih histopatoloških tehnika kao i tumačenje histopatoloških preparata iz oblasti koju specijalizira.
Nakon završenog opšteg dela, specijalizant, kako je već navedeno, pred 3-članom komisijom (mentor i dva člana), polaže glavni kolokvijum (ocena se upisuje u specijalistički indeks), i on predstavlja uslov za dalji nastavak specijalizacije iz opšte hirurgije.
POSEBNI DEO SPECIJALIZACIJE traje 3 godine i može se obaviti isključivo u za to određenim specijalističkim ustanovama (univerzitetske klinike ili instituti). Tokom ovog dela specijalizacije, obavezna je jednogodišnja (DVOSEMESTRALNA) nastava, koju je specijalizant dužan da obavi po planu i programu za dvosemestralnu nastavu.
1.1. PLASTIČNA, REKONSTRUKTIVNA I ESTETSKA HIRURGIJA 2 meseca
Tokom ovog dela specijalizacije, specijalizant savladava osnovna teorijska i praktična znanja iz:
- hirurške tehnike na području plastične, rekonstruktivne i estetske hirurgije
- upoznavanje sa osnovnim principima mikrohirurgije
- transplantacija tkiva
- osnovi reparatorne hirurgije (rekonstrukcija mekih tkiva, krvnih sudova, nerava, tetiva, rekonstrukcija preloma kostiju šake, replantacija amputiranih prstiju)
- operativno lečenje Dupuytren-ove kontrakture
- osnovi hirurškog lečenja reumatizma šake
- osnovi hirurškog lečenja limfedema noge
- lečenje tumora kože
- lečenje keloida i hipertrofičnih ožiljaka
Specijalizant takođe treba da uradi sledeće procedure
- Z-plastika (o) 3
- intradermalni šav rane (o) 10
- osteosinteza kostiju šake (o) 3
- šav tetive na šaci (o) 3
- šav perifernog nerva (o) 1
- rotacioni režanj (o) 1
- transpozicioni režanj (o) 1
- transplantacija kože (o) 3
1.2 KARDIOVASKULARNA HIRURGIJA 3 meseca
Specijalizant stiče teorijska i praktična znanja iz fiziologije i patofiziologije kardiovaskularnog sistema, o metodama i postupcima u cilju postavljanja dijagnoze oboljenja srca i krvnih sudova, kao i o indikacijama za operacije na srcu i krvnim sudovima.
Specijalizant je takođe dužan da tokom ovog dela kruženja uradi sledeće:
- embolektomija (a) 2; (o) 1
- šav velike arterije (a) 3; (o) 2
- anastomoza velike arterije (a) 3; (o) 1
- stripping v.saphenae (a) 3; (o) 3
- kreiranje A-V fistule u cilju hemodijalize (a) 3; (o) 2
- sternotomija i šav sternotomije (a) 3; (o) 3
- preparisanje velikog krvnog suda (a) 3; (o) 2
- amputacija ekstremiteta (a) 2; (o) 2
- operacija rupturirane aneurizme abdominalne aorte (a) 3; (o) 1
1.3. TORAKALNA HIRURGIJA 3 meseca
Specijalizant usvaja teorijska i praktična znanja koja se odnose na dijagnostičke postupke i terapijske principe patoloških stanja vezanih za grudnu hirurgiju. Pri tome mora ovladati praktičnim veštinama torakotomije, resekcije rebra, kao i torakalne punkcije i torakalne drenaže.
Specijalizant takođe treba da uradi sledeće:
- torakotomija (a) 5; (o) 5
- zatvaranje torakotomije (a) 5; (o) 5
- torakalna punkcija 5
- torakalna drenaža 10
- lobektomija (a) 4; (o) 1
- operacija strume (a) 5; (o) 2
1.4. UROLOGIJA 3 meseca
Specijalizant usvaja sledeća znanja i savladava sledeće veštine:
- dijagnostika i očitavanje RTG snimaka urotrakta
- difrencijalna dijagnoza oboljenja urotrakta
- akutni skrotum (akutni orhiepididimitis, torzija testisa)
- diferencijalna dijagnoza hematurije
- rešavanje akutne retencije urina (kateterizacije, suprapubična cistostomija)
- operacije kod nespuštenog testisa (orhidopeksija), kod hidrokele, spermatokele, varikokele i fimoze
- operacije kod kalkuloze urotrakta
- cistoskopija
- transuretralna prostatektomija
- ispitivanje urodinamike i neurogena bešika
Specijalizant je dužan da uradi sledeće:
- kateterizacija mokraćne bešike 30
- cistoskopija (a) 3; (o) 3
- orhidopeksija (a) 3; (o) 5
- operacija hidrokele (a) 3; (o) 2
- operacija fimoze (cirkumcizija) (a) 3; (o) 5
- perkutana cistostoma (a) 3; (o) 3
- sutura mokraćne bešike (a) 2; (o) 2
- nefrektomija (a) 3; (o) 2
1.5. NEUROHIRURGIJA 2 meseca
Specijalizant dobija teorijska i praktična znanja iz sledeće neurohirurške problematike:
- urgentna stanja u neurohirurgiji
- patofiziologija i lečenje intrakranijalne hipertenzije
- hidrocefalus
- znaci spontanog subarahnoidnog krvarenja i indikacije za operativno lečenje
- klinički znaci i klinička slika kompresivnih procesa u kičmenom kanalu, dijagnostika i indikacije za operativno lečenje
- indikacije za operativno lečenje impresivnih fraktura kostiju lobanje, traumatske intracerebralne hemoragije kao i sklopetarnih povreda glave
Specijalizant je takođe dužan da izvrši sledeće procedure:
- obrada rane na licu 2
- obrada rane na poglavini 2
- obrada preloma kostiju lobanje (a) 3; (o) 1
- operativno zbrinjavanje epiduralnog hematoma (a) 4; (o) 1
- operacija akutnog subduralnog hematoma (a) 4; (o) 1
- operacija hroničnog subduralnog hematoma (a) 4; (o) 1
- eksterna ventrikularna drenaža (a) 4; (o) 1
- osteoplastična trepanacija (a) 3; (o) 2
1.6. ORTOPEDIJA 2 meseca
Specijalizant usvaja teorijska i praktična znanja iz fiziologije, patofiziologije, dijagnostike i lečenja oboljenja i povreda lokomotornog aparata, kao i komplikacijama. Timski učestvuje u ambulantnom zbrinjavanju povreda lokomotornog sistema, kao i u operativnim zahvatima na istom. Takođe treba da savlada osnove upotrebe Rtg skopije u ortopedskoj ambulanti.
Specijalizant je takođe dužan da uradi sledeće dijagnostičke i terapijske procedure:
- punkcija zgloba kod izliva (o) 10
- artroskopija zgloba kolena (a) 5; (o) 5
- postavljanje funkcionalnog gipsa kod preloma dugih kostiju 3
- postavljanje skeletne ekstenzije 2
- meniscektomija (a) 3; (o) 2
- repozicija luksacije humerusa 3
- repozicija frakture radijusa na tipičnom mestu 5
- repozicija preloma femura (o) 2
- osteosinteza preloma femura (a) 2; (o) 2
1.7. HIRURŠKA ONKOLOGIJA 1 mesec
Specijalizant se upoznaje sa principima hirurške onkologije:
- etiopatogeneza malignih tumora, patofiziologija i imunologija malignih tumora
- dijagnostičke metode i postupci u lečenju malignoma (Rtg, endoskopija, aspiraciona biopsija, scintigrafija, limfoscintigrafija, CT, NMR)
- TNM i dr. klasifikacije malignih tumora
- hirurgija malignih tumora (operativni lečenje i komplikacije)
- interdisciplinarni pristup u lečenju malignih tumora (radioterapija, hemoterapija, endokrina terapija, imunoterapija, genska terapija)
- osnovni principi intraarterijske hemioterapije
- rehabilitacija bolesnika lečenih od malignoma
- registracija i statistička obrada malignih bolesnika
Specijalizant je dužan da uradi sledeće operativne zahvate:
- operacija malignog melanoma kože (a) 1; (o) 1
- tumorektomija ili kvadrantektomija tumora dojke (a) 1; (o) 1
- radikalna operacija tumora dojke sa disekcijom aksile (a) 1; (o) 1
- operacija kod malignog tumora štitaste žlezde (a) 1; (o) 1
- radikalna disekcija vrata (a) 2
1.8. ABDOMINALNA HIRURGIJA 12 meseci
Specijalizant usvaja sledeća teorijska i praktična znanja:
- hirurška (topografska) anatomija trbušnog zida i intra-abdominalnih organa
- fiziologija i patofiziologija digestivnog trakta
- dijagnostičke metode i postupci u kliničkoj patologiji abdomena
- Rtg, ultrazvuk i endoskopija (gastroskopija, anoskopija, rektosigmoidoskopija) u dijagnostici oboljenja digestivnog trakta
- hirurško lečenje akutnih i hroničnih patoloških stanja digestivnog trakta
- postoperativne komplikacije u hirurgiji abdomena
Specijalizant treba da uradi sledeće hirurške procedure:
- abdominocenteza (abdominalna punkcija) (o) 20
- operacija preponske kile (a) 20; (o) 20
- apendektomija (a) 30; (o) 30
- proktološke operacije (hemoroidektomija, perianalna fistula) (a) 5; (o) 5
- operacija pilonidalnog sinusa (a) 5; (o) 5
- plastika prednjeg trbušnog zida (a) 3; (o) 3
- konvencionalna (klasična) holecistektomija (a) 10; (o) 10
- laparoskopska holecistektomija (a) 3; (o) 1
- holedohotomija sa T-drenažom (a) 3; (o) 2
- sutura perforativnog ulkusa (a) 7; (o) 3
- gastrostomija (a) 3; (o) 2
- feeding jejunostomija (a) 4; (o) 1
- ileostomija (a) 3; (o) 2
- kolostomija (a) 3; (o) 2
- operacija po Hartmann-u (a) 1; (o) 1
- resekcija tankog creva sa anastomozom (a) 6; (o) 4
- šav debelog creva (a) 3; (o) 2
- splenektomija (a) 3; (o) 1
- gastroenteroanastomoza (a) 2; (o) 1
- rezekcija želuca (a) 2; (o) 2
- operacija hijatalne hernije po Nissen-u (a) 1
- trunkalna vagotomija (a) 1; (o) 1
- selektivna vagotomija (a) 1; (o) 1
- biliodigestivna anastomoza po Roux-u (a) 2; (o) 2
- operacija ehinokokne ciste jetre (a) 1
- transduodenalna sfinkteroplastika (a) 3; (o) 1
- biopsija jetre (a) 3; (o) 2
- šav jetre kod povreda (a) 3; (o) 2
- anatomska resekcija jetre (a) 1
- desna hemikolektomija (a) 3; (o) 2
- leva hemikolektomija (a) 3; (o) 2
- prednja resekcija rektuma po Dixon-u (a) 4; (o) 1
- abdominoperinealna amputacija rektuma po Miles-u (a) 4; (o) 1
- totalna kolektomija (a) 3
- cervikalna ezofagostomija (a) 3; (o) 1
- sutura torakalnog jednjaka kod povreda (a) 1; (o) 1
- totalna gastrektomija sa limfadenektomijom (a) 4; (o) 1
- ezofagektomija kroz torakotomiju (a) 2
- transhijatalna ezofagektomija (a) 2
- mukozni stripping jednjaka (a) 2
- cefalična duodenopankreatektomija (Whiple) (a) 3
- distalna pankreatektomija (a) 2; (o) 1
- Wirsung-jejunostomija (Puestow) (a) 1
1.9. TRAUMATOLOGIJA 5 meseci
Specijalizant savladava sledeća teorijska i praktična znanja:
- patofiziološki mehanizmi u traumi politraumi
- principi repozicije peloma
- opšti principi operativnih tehnika u traumi mekih tkiva
- opšti principi operativnog zbrinjavanja koštano-zglobnog sistema
- opšti principi zbrinjavanja i reanimacioni postupci u politraumi
- dijagnostički postupci u traumatologiji (Rtg, ultrazvuk, CT, NMR, kontrastne metode)
- osnovni principi reanimacije i reanimacioni postupci (abdominocenteza, plasiranje centralnog venskog katetera (CVK); torakalna punkcija i torakalna drenaža
- skoring-sistemi u traumatologji
- principi konzervativnog zbrinjavanja preloma kostiju
- principi operativnog zbrinjavanja preloma kostiju
- rehabilitacija nakon traume
Osim toga, specijalizant savladava i sledeće dijagnostičke i terapijske postupke:
- dijagnostička i operativna artroskopija (a) 5; (o) 5
- skeletna trakcija (o) 5
- osteosinteza kod preloma radijusa na tipičnom mestu (o) 5
- osteosinteza kod preloma kostiju ruke i stopala (a) 5; (o) 5
- amputacije ekstremiteta na svim nivoima (o) 5
- osteosinteza preloma u predelu trohanternog masiva (a) 5; (o) 5
- intramedularna osteosinteza dugih kostiju (a) 3; (o) 3
- uklanjanje osteosintetskog materijala (a) 15; (o) 15
1.10. GINEKOLOGIJA 2 meseca
Specijalizant savladava teorijska i praktična znanja iz:
- hirurške anatomije organa male karlice i poda male karlice
- fiziologije i patofiziologije ženskih genitalnih organa
- akutnih ginekoloških stanja
- akutnih stanja u akušerstvu
Osim toga, specijalizant je dužan da uradi sledeće:
- dijagnostička laparoskopija (o) 2
- laparoskopska operacija na adneksama (a) 2; (o) 1
- totalna histerektomija sa obostranom adneksektomijom (kroz laparotomiju) (o) 2
- carski rez (a) 2; (o) 1
- šav epiziotomijske rane (o) 3
1.11. MAKSILOFACIJALNA HIRURGIJA 1 mesec
Specijalizant usvaja teorijska i praktična znanja iz sledećih oblasti:
- hirurška anatomija viscerokranijuma
- Rtg dijagnostika patoloških stanja maksilofacijalnog masiva
- povrede maksilofacijalne regije, pružanje prve pomoći i inicijalno zbrinjavanje
- malignomi maksilofcijalne regije
- urođene anomalije maksilofacijalne regije
- bolesti pljuvačnih žlezda
Osim toga, specijalizant treba da savlada sledeće praktične veštine:
- ekstrakcija zuba (o) 10
- antrotomija (o) 3
- ekstraoralna incizija (o) 2
- intraoralna incizija (o) 5
Provera znanja
Tokom specijalizacije, mentor ima obavezu da u odgovarajućim vremenskim intervalima zakazuje kandidatu konsultacije, seminarske radove i kolokvijume, čime se vrši provera novostečenog znanje. Obavezne provere znanja specijalizanta se tokom specijalizacije vrše i izlaganjem prikaza pojedinih interesantnih slučajeva iz prakse, (klinička kazuistika) na kliničkim seminarima.
Glavni kolokvijum se zakazuje nakon prvog (opšteg 2-godišnjeg) dela specijalizacije, i to pred 3-članom komisijom, koju sačinjavaju mentor i dva člana. Glavni kolokvijum je uslov za nastavak specijalizacije.
Takođe, tokom "kruženja", a nakon svake "otkružene" oblasti, specijalizant je dužan da polaže obavezan kolokvijum iz iste oblasti. Navedena provera znanja se može vršiti usmenim razgovorom, ili u obliku testa. Ocene svih kolokvijuma (od 6 do 10) upisuju se u indeks. Sve uočene nepravilnosti bilo koje vrste, a koje mentor uoči tokom specijalizacije, dužan je da signalizira šefu katedre.
pet godina
(60 meseci)
Cilj i namena
Specijalizacije iz abdominalne hirurgije jeste teorijska i praktična edukacija u smislu formiranje profila abdominalnog hirurga, koji će biti u stanju da u praksi zbrinjava sva stanja, kako iz domena hirurške reanimatologije, tako i sva hronična hirurška oboljenja, čije rešavanje po svojoj specifičnosti zadire u domen usko specijalizovane problematike abdominalne hirurgije.
Specijalizacija abdominalne hirurgije traje 5 godina! Pri tome specijalizant prvo savladava OPŠTI DEO, u trajanju 2 godine, a zatim i POSEBNI DEO (u trajanju od 3 godine)
POČETNI (OPŠTI) DEO SPECIJALIZACIJA (obavezan za sve hirurške specijalnosti u trajanju od 2 godine i može se obaviti u regionalnoj zdravstvenoj ustanovi, ili u specijalizovanoj univerzitetskoj klinici odn. institutu).
(LEGENDA: a - asistira; o - operiše)
1.1. HIRURŠKE INFEKCIJE 2 meseca
Kandidat je obavezan da savlada bazična teorijska, kao i temeljna praktična znanja o mehanizmima biološke odbrane organizma od infekcije, o patogenim mikroorganizmima, kao prouzrokovačima infekcije uopšte, o prevenciji i lečenju hemoterapeuticima, antibioticima i o imunizaciji. Posebnu pažnju treba obratiti na pojedine grupe i sojeve kao što su: stafilokokne infekcije, streptokokne infekcije, erizipel, antraks, infekcije izazvane gram-negativnim bacilima, klostridijalne i dr. anaerobne infekcije, aktinomikotične infekcije, infekcije izazvane gram-negativnom florom, gljivične i virusne infekcije.
Tokom praktične edukacije, specijalizant je dužan da uradi sledeće:
- obrada inficiranih mekih tkiva (o) |
10 |
- obrada panaricijuma (o) |
6 |
- obrada dijabetične gangrene (o) |
2 |
1.2. ABDOMINALNA HIRURGIJA 7 meseci
Tokom ovog dela specijalizacije, specijalizant treba da savlada i usvoji temeljna teoretska i praktična znanja iz dijagnostike, diferencijalne dijagnostike i lečenja svih akutnih abdominalnih stanja (sindrom peritonitisa, sindrom ileusa i sindrom intraabdominalnog krvarenja).
Tokom ovog dela specijalizacije specijalizant je dužan da uradi sledeće:
- apendektomije (o) |
5 |
- uklještene kile |
5 (a); 5 (o) |
- dehiscencija laparotomijske rane (o) |
2 |
- sutura perforativnog ulkusa (o) |
2 |
- anastomoza tankog creva (o) |
6 |
1.3. TRAUMATOLOGIJA 9 meseci
Tokom ovog dela specijalizacije, specijalizant treba da savlada sledeća teorijska znanja:
- funkcionalna anatomija lokomotornog aparata
- osnovni pojmovi o etiopatogenezi povreda (mehanizmi nastanka, klasifikacije)
- reanimacija i terapija šoka kod traumatizovanih i politraumatizovanih
- dijagnostički postupci u traumatologiji (grudni koš, duge kosti)
- savladavanje osnova ultrazvučne dijagnostike povreda trbuha
- konzervativno lečenje preloma kostiju
- traumatski i hemoragijski šok
- druge vitalne sistemske komplikacije traume (tromboembolija, masna embolija, respiratorne komplikacije, digestivni poremećaji, hidro-elektrolitski disbalans, posttraumatske psihoze i dr. delirantna stanja)
- priprema bolesnika za operativno lečenje
- postoperativna nega bolesnika
- operativni zahvati na koštano-zglobnom sistemu
- indikacije za urgentnim operativnim zahvatima u traumi i politraumi
- komplikacije preloma kostiju
- infekcije na kostima
Specijalizant je takođe dužan da uradi sledeće hir. procedure:
- ekstenzija preloma dugih kostiju ekstremiteta (o) |
15 |
- repozicija preloma (o) |
15 |
- punkcija zglobnog izliva. (o) |
10 |
- punkcija velikih telesnih šupljina (o) |
10 |
- dijagnostička artroskopija (o) |
5 |
- obrada velikih defekata mekih tkiva (o) |
20 |
- torakalna drenaža (o) |
5 |
- jednostavna osteosinteza sa odstranjivanjem osteosintetskog materijala (o) |
10 |
1.4. ANESTEZIOLOGIJA SA REANIMATOLOGIJOM 2 meseca
Specijalizant usvaja teorijska i praktična znanja iz regionalne, opšte i kombinovane anestezije. Izučava osnove procene i pripreme bolesnika za planirani hirurški zahvat. Savladava osnove kardio-plumonalne reanimacije.
Specijalizant je takođe dužan da uradi sledeće:
- uzimanje učešća u 50 opštih anestezija
- procena i priprema 15 pacijenata za planirani hir. zahvat
- sudelovanje u 5 kardio-pulmonalnih reanimacija
- učestvuje u izvođenju 25 regionalnih anestezija
- plasiranje 10 centralnih venskih katetera (CVK)
1.5. HIRURŠKA INTENZIVNA TERAPIJA 2 meseca
Specijalizant usvaja teorijska i praktična znanja iz oblasti intenzivne nege hirurških bolesnika.
1.6. OPEKOTINE 1 mesec
Specijalizant usvaja znanja iz sledećih oblasti:
- pružanje prve pomoći kod opekotina
- transport opečenih
- primarna obrada svežih opekotina
- ocena i procena težine i stepena opečene površine
- patofiziologija opekotina
- mehanizam zarastanja opekotina
- terapija opekotinskog šoka
- urgentne hirurške procedure kod opekotina
- ekscizija opekotinske rane
- uzimanje i konzerviranje slobodnih kožnih transplantata
- indikacije za upotrebu slobodnih kožnih transplantata
- teoretske osnove formiranja slobodnih kožnih transplantata iz kulture tkiva
- akutna tubulska nekroza kao indikacija za akutnu hemodijalizu
- opekotine disajnih puteva
- negativni energetski bilans kod opečenih bolesnika
- imunološki aspekt kod opečenih
- hemijske opekotine i antidoti
- masovne opekotine, opekotine u politraumi, opekotine u ratu
Specijalizant odrađuje sledeće operativne procedure i zahvate:
- primarna obrada veće opekotine (o) |
1 |
- nekrektomija sa primarnom tangencijalnom ekscizijom (o) |
5 |
- nekrektomija sa ekscizijom do fascije (o) |
2 |
- uzimanje auotransplantata kože Watson-ovim nožem ili električnim dermatomom (o) |
10 |
- esharotomija (o) |
1 |
- fasciotomija (o) |
1 |
1.7. PATOLOGIJA 1 mesec
Specijalizant savladava osnovna teorijska znanja iz oblasti kliničke patologije i uzima učešće u kliničkim autopsijama. Takođe savladava osnove pojedinih histopatoloških tehnika kao i tumačenje histopatoloških preparata iz oblasti koju specijalizira.
Nakon završenog opšteg dela, specijalizant, kako je već navedeno, pred 3-članom komisijom (mentor i dva člana), polaže glavni kolokvijum (ocena se upisuje u specijalistički indeks), i on predstavlja uslov za dalji nastavak specijalizacije iz opšte hirurgije.
POSEBNI DEO SPECIJALIZACIJE (traje 3 godine i može se obaviti isključivo u za to određenoj specijalizovanoj ustanovi - univerzitetskoj klinici ili institutu). Tokom ovog dela specijalizacije, specijalizant je dužan da obavi i obaveznu, zakonom propisanu, DVOSEMESTRALNU nastavu.
1.1. UROLOGIJA 2 meseca
Specijalizant usvaja sledeća znanja i savladava sledeće veštine:
- dijagnostika i očitavanje RTG snimaka urotrakta
- difrencijalna dijagnoza oboljenja urotrakta
- akutni skrotum (akutni orhiepididimitis, torzija testisa)
- diferencijalna dijagnoza hematurije
- rešavanje akutne retencije urina (kateterizacije, suprapubična cistostomija)
- operacije kod nespuštenog testisa (orhidopeksija), kod hidrokele, spermatokele, varikokele i fimoze
- operacije kod kalkuloze urotrakta
- cistoskopija
- transuretralna prostatektomija
- ispitivanje urodinamike i neurogena bešika
Specijalizant je dužan da uradi sledeće:
- kateterizacija mokraćne bešike |
30 |
- cistoskopija |
(a)3; (o)3 |
- orhidopeksija |
(a)3; (o)5 |
- operacija hidrokele |
(a)3; (o)2 |
- operacija fimoze (cirkumcizija) |
(a)3; (o)5 |
- perkutana cistostoma |
(o)1 |
- sutura mokraćne bešike |
(a)2; (o)2 |
- nefrektomija |
(a)3; (o)2 |
1.2. TORAKALNA HIRURGIJA 2 meseca
Specijalizant usvaja teorijska i praktična znanja koja se odnose na dijagnostičke postupke i terapijske principe patoloških stanja vezanih za grudnu hirurgiju. Pri tome mora ovladati praktičnim veštinama torakalne punkcije, torakalne drenaže, elektivne i urgentne torakotomije, kao i hemostaze kod povreda plućnog parenhima.
Specijalizant takođe treba da uradi sledeće:
- torakalna punkcija |
5 |
- torakalna drenaža |
10 |
- torakotomija |
(a)5; (o)5 |
- zatvaranje torakotomije |
(a)5; (o)5 |
- operacija strume |
(a)5; (o)2 |
1.3. VASKULARNA HIRURGIJA 2 meseca
Specijalizant stiče teorijska i praktična znanja iz fiziologije i patofiziologije kardiovaskularnog sistema, indikacijama za dijagnostičke postupke i hirurške zahvate na arterijama, kao i šavne tehnike na arterijama i venskom sistemu.
Specijalizant je takođe dužan da tokom ovog dela kruženja uradi sledeće:
- embolektomija |
(a)2; (o)3 |
- šav arterije |
(a)3; (o)2 |
- preparisanje abdominalne aorte |
(a)3; (o)4 |
- preparacija femoralnih krvnih sudova |
(a)3; (o)4 |
1.4. HIRURŠKA INTENZIVNA TERAPIJA 2 meseca
Specijalizant usvaja teorijska i praktična znanja iz oblasti intenzivne nege hirurških bolesnika:
- endotrahealna intubacija
- upotreba aparata za asistiranu ventilaciju
- indikacije za priključivanje hirurškog bolesnika na respirator
- indikacije i načini prevođenja hirurškog bolesnika sa asistirane ventilacije na spontano disanje
- interpretacija (tumačenje) gasnih analiza krvi i dr. laboratorijskih analiza
- ovladavanje osnovima parenteralne ishrane
Specijalizant savladava sledeće veštine:
- plasiranje centralnog venskog katetera |
20 |
- arterijska punkcija |
20 |
- zamena endotrahealne kanile |
5 |
1.5. GASTROENTEROLOGIJA SA OSNOVAMA HIRURŠKE ENDOSKOPIJE I ULTRAZVUKA 2 MESECA
Savladavanje sledećih teorijskih i praktičnih znanja:
- dijagnostika i terapija gastroenteroloških oboljenja
- indikacije za konzervativnim lečenjem organa digestivnog trakta
- multidisciplinarni pristup u lečenju oboljenja digestivnog tubusa, jetre i pankreasa
- osnovni principi primene ultrasonografije u gastroenterologiji
- osnovni principi hirurške endoskopije
Specijalizant savladava i sledeće dijagnostičke procedure:
- ezofagogastroduodenoskopija |
10 |
- injekciona skleroterapija u lečenju krvarenja iz gornjih partija digestivnog trakta |
5 |
- rektoskopija |
20 |
- kolonoskopija |
20 |
1.6. ONKOLOGIJA 2 meseca
Specijalizant se upoznaje sa sledećim teorijskim i praktičnim znanjima:
- etiopatogeneza i imunologija malignih tumora digestivnog trakta, patofiziologija malignoma digestivnog trakta
- dijagnostičke metode i postupci u lečenju malignoma digestivnog trakta (Rtg, endoskopija, aspiraciona biopsija, ultrasonografija, scintigrafija, limfoscintigrafija, CT., NMR)
- histološka verifikacija i tipizacija (diferenciranje) tumora digestivnog trakta
- TNM i dr. klasifikacije malignih tumora
- hirurgija malignih tumora (operativni lečenje i komplikacije)
- interdisciplinarni (konzilijarni) pristup u lečenju malignih tumora (radioterapija, hemoterapija, endokrina terapija, imunoterapija, genska terapija
- osnovni principi intraarterijske hemioterapije
- rehabilitacija bolesnika lečenih od malignoma
- registracija i statistička obrada malignih bolesnika
1.7. ABDOMINALNA HIRURGIJA 24 meseca
Specijalizant usvaja sledeća teorijska i praktična znanja:
- hirurška (topografska) anatomija trbušnog zida i intraabdominalnih organa
- fiziologija i patofiziologija digestivnog trakta
- dijagnostičke metode i postupci u kliničkoj patologiji abdomena
- hirurško lečenje akutnih i hroničnih patoloških stanja digestivnog trakta
- minimalno invazivne i laparoskopske procedure u abdominalnoj hirurgiji
- postoperativne komplikacije u hirurgiji abdomena i njihovo rešavanje
Specijalizant treba da uradi sledeće hirurške procedure:
- abdominocenteza (abdominalna punkcija) |
(o)20 |
- operacija preponske kile |
(a)20; (o)20 |
- apendektomija |
(a)30; (o)30 |
- postoperativna kila |
(o)6 |
- hemoroidektomija |
(a)10; (o)10 |
- perianalna fistula |
(o)5 |
- operacija pilonidalnog sinusa |
(a)5; (o)5 |
- plastika (postoperativna kila) prednjeg trbušnog zida |
(a)3; (o)3 |
- konvencionalna (klasična) holecistektomija |
(a)10; (o)10 |
- laparoskopska holecistektomija |
(a)3; (o)15 |
- holedohotomija sa T-drenažom |
(a)3; (o)5 |
- sutura perforativng ulkusa |
(a)5; (o)10 |
- gastrostomija |
(a)3; (o)2 |
- nutritivna jejunostomija |
(a)4; (o)5 |
- ileostomija |
(a)3; (o)2 |
- bipolarna kolostomija |
(a)3; (o)3 |
- operacija po Hartman-u |
(a)1; (o)1 |
- rezekcija tankog creva sa anastomozom |
(a)6; (o)4 |
- šav debelog creva |
(a)3; (o)2 |
- splenektomija |
(a)3; (o)3 |
- gastroenteroanastomoza |
(a)2; (o)1 |
- rezekcija želuca (BI; BII) |
(a)3; (o)6 |
- operacija hijatusne hernije po Nissen-u |
(a)1 |
- trunkalna vagotomija |
(a)1; (o)1 |
- selektivna vagotomija |
(a)1; (o)1 |
- biliodigestivna anastomoza po Roux-u |
(a)4; (o)5 |
- operacija ehinokokne ciste jetre |
(a)3; (o)3 |
- transduodenalna sfinkteroplastika |
(a)3; (o)1 |
- biopsija jetre |
(a)3; (o)2 |
- šav jetre kod povreda |
(a)3; (o)3 |
- leva lobektomija jetre |
(a)3; (o)3 |
- desna hemikolektomija |
(a)3; (o)5 |
- leva hemikolektomija |
(a)3; (o)5 |
- prednja rezekcija rektuma po Dixon-u |
(a)4; (o)5 |
- abdominoperinealna amputacija rektuma po Milles-u |
(a)4; (o)1 |
- totalna kolektomija |
(a)3 |
- cervikalna ezofagostomija |
(a)3; (o)1 |
- sutura torakalnog jednjaka kod povreda |
(a)1; (o)1 |
- totalna gastrektomija sa limfadenektomijom |
(a)4; (o)5 |
- ezofagektomija kroz torakotomiju |
(a)2; (o)1 |
- transhijatalna ezofagektomija |
(a)2; (o)1 |
- rekonstrukcija jednjaka (koloplastika; gastroplastika) |
(a)2 |
- cefalična duodenopankreatektomija (Whipple) |
(a)3; (o)1 |
- distalna pankreatektomija |
(a)2; (o)1 |
- Wirsungo-jejunostomija (Puestow) |
(a)1 |
- nekrosektomija kod nekrotičnog pankreatitisa |
(a)2; (o)2 |
Provera znanja
Tokom specijalizacije, mentor ima obavezu da u odgovarajućim vremenskim intervalima zakazuje kandidatu konsultacije, seminarske radove i kolokvijume, čime se vrši provera novostečenog znanje. Obavezne provere znanja specijalizanta se tokom specijalizacije vrše i izlaganjem prikaza pojedinih interesantnih slučajeva iz prakse, (klinička kazuistika) na kliničkim seminarima.
Glavni kolokvijum se zakazuje nakon prvog (opšteg 2-godišnjeg) dela specijalizacije, i to pred 3-članom komisijom, koju sačinjavaju mentor i dva člana. Glavni kolokvijum je uslov za nastavak specijalizacije.
Takođe, tokom "kruženja", a nakon svake "otkružene" oblasti, specijalizant je dužan da polaže obavezan kolokvijum iz iste oblasti. Navedena provera znanja se može vršiti usmenim razgovorom, ili u obliku testa. Ocene svih kolokvijuma (od 6 do 10) upisuje se u indeks. Sve uočene nepravilnosti bilo koje vrste, a koje mentor uoči tokom specijalizacije, dužan je da signalizira šefu katedre.
pet godina
(60 meseci)
Specijalizacija vaskularne hirurgije traje pet godina. Sastoji iz OPŠTEG i POSEBNOG DELA.
I OPŠTI DEO deo traje dve godine i sastoji se iz sledećih oblasti: hirurške infekcije; abdominalna hirurgija; urgentna hirurgija - traumatologija; anesteziologija sa reanimatologijom i intenzivnom terapijom; plastična i rekonstruktivna hirurgija; grudna hirurgija, urologija, endokrina hirurgija i onkološka hirurgija.
I. 1. Hirurške infekcije (1 mesec)
Kandidat je obavezan da savlada bazna teorijska kao i praktična znanja o: mehanizmima biološke odbrane organizma od infekcije; prouzrokovačima infekcije; prevenciji i lečenju hemo-terapeuticima, antibioticima; i o imunizaciji. Posebnu pažnju treba obratiti na: stafilokokne i streptokokne infekcije; erizipel; infekcije izazvane gram-negativnim agensima; klostridijalne i druge anaerobne infekcije; i gljivične infekcije. Kandidat je obavezan da savlada bazična teorijska, kao i temeljna praktična znanja o hirurškoj profilaksi, asepsi i antisepsi, sterilizaciji i dezinfekciji.
Mentor svojim potpisom potvrđuje da je specijalizant obavio minimum praktične edukacije iz procedura prikazanih u tabeli 1.
Tabela 1. Hirurške infekcije
Procedura Predviđena aktivnost specijalizanta
Posmatra Asistira Operiše
Obrada inficiranih mekih tkiva - - 10 slučajeva
Obrada panaricijuma - - 6 slučajeva
Obrada dijabetesnog stopala - - 3 slučaja
I. 2. Abdominalna hirurgija (8 meseci)
Specijalizant treba da savlada i usvoji temeljna teoretska i praktična znanja vezano za hirurške pristupe, zatvaranje abdomominalnih incizija, drenaže i osnovne abdominalne operativne zahvate (gastroduodenum, žučna kesa i putevi, tanko i debelo crevo) kao i osnovne postupke u lečenju akutnih abdominalnih stanja (sindrom peritonitisa, ileusa i intraabdominalnog krvarenja).
Mentor svojim potpisom potvrđuje da je specijalizant obavio minimum praktične edukacije iz procedura prikazanih u tabeli 2.
Tabela 2. Abdominalna hirurgija
Procedura Predviđena aktivnost specijalizanta
Posmatra Asistira Operiše
Ingvinalna hernija 5 10 slučajeva 5 slučajeva
Laparotomija i zatvaranje laparot. Rane 5 20 slučajeva 10 slučajeva
Dehiscenija laprotomne rane - 5 slučajeva 2 slučaja
Ventralna hernija 3 3 slučajeva 2 slučaja
Anastomoza tankog creva - 7 slučajeva 5 slučajeva
Resekcija želuca 3 5 slučajeva -
Holecistektomija 5 10 slučajeva 2 slučaja
Hartmanova procedura 5 5 slučajeva 2 slučaja
Hemikolektomija 5 3 slučajeva -
Sutura perforativnog ulkusa 3 3 slučaja 1 slučaj
Apendektomija - 5 2
Punkcija abdomena 5 - 2
Splenektomija 3 3 slučajeva 2 slučaja
Sutura jetre - 3 slučaja -
Resekcije jednjaka 3 2 -
I. 3. Urgentna hirurgija - traumatologija (6 meseci)
Specijalizant treba da savlada teorijska i praktična znanja koja se odnose na: etiopatogenezu i klasifikaciju povreda; reanimaciju i terapiju traumatizovanih i politraumatizovanih bolesnika, odnosno drugih sistemskih komplikacija traume (tromboembolija, masna embolija, respiratorne komplikacije, digestivni poremećaji, hidroelektrolitski disbalans, posttraumatske psihoze i druga delirantna stanja); dijagnostičke postupke nakon traume abdomena, grudnog koša i lokomotornog sistema; konzervativno lečenje preloma kostiju i povreda kičmenog stuba; dijagnozu, diferencijalnu dijagnoza i terapiju različitih šoknih stanja (traumatski, hemoragijski, septični, kardiogeni, MOD, MOF); operativne zahvate na koštano-zglobnom sistemu nakon traume.
Mentor svojim potpisom potvrđuje da je specijalizant obavio minimum praktične edukacije iz procedura prikazanih u tabeli 3.
Tabela 3. Urgentna hirurgija
Procedura Predviđena aktivnost specijalizanta
Posmatra Asistira Operiše
Ekstenzija kostiju ekstremiteta kod preloma 5 slučajeva 5 slučajeva 1
Repozicija preloma, osteosinteza 5 slučajeva 10 slučajeva 1
Punkcija zglobnog izliva 3 3 slučajeva 2 slučaja
Aplikacija spoljašnjeg fiksatora 2 slučaja 5 slučajeva -
Obrada velikih defekata mekih tkiva - 5 slučaja 10 slučajeva
Traheostomija (*) 2 slučaja 3 slučaja 3 slučaja
I. 4. Anesteziologija sa reanimatologijom i intenzivnom terapijom (2 meseca)
Specijalizant usvaja teorijska i praktična znanja iz regionalne, opšte i kombinovane anestezije. Izučava osnove procene i pripreme bolesnika za planirani hirurški zahvat. Savladava osnove kardio-pulmonalne reanimacije. Usvaja znanja iz oblasti intenzivne nege hirurških bolesnika.
Mentor svojim potpisom potvrđuje da je specijalizant obavio minimum praktične edukacije iz procedura prikazanih u tabeli 4.
Tabela 4. Anesteziologija sa reanimatologijom i intenzivnom terapijom
Procedura Predviđena aktivnost specijalizanta
Posmatra Asistira Izvodi
Učešće u 20 opštih anestezija 10 10 -
Endotrahealna intubacija 5 5 5
Sudelovanje u 10 kardiopulm. Reanimacija 4 4 2
Učestvuje u 10 regionalnih anestezija 4 4 2
Kardiopulmonalna reanimacija 4 4 2
Regionalna anestezija - 5 slučajeva 5 slučajeva
Plasiranje centralnog venskog katetera - 5 slučajeva 5 slučajeva
I. 5. Plastična i rekonstruktivna hirurgija - opekotine (1 mesec)
Specijalizant usvaja teorijska i praktična znanja koja se odnose na primenu slobodnih kožnih transplantata, odnosno kožno-mišićnih režnjeva sa mikrovaskularnim anastomozama. Usvaja znanja iz oblasti tretmana opekotina.
Mentor svojim potpisom potvrđuje da je specijalizant obavio minimum praktične edukacije iz procedura prikazanih u tabeli 5.
Tabela 5. Plastična i rekonstruktivna hirurgija
Procedura Predviđena aktivnost specijalizanta
Posmatra Asistira Operiše
Primarna obrada veće opekotine 5 3 1
Nekrektomija sa tangencijalnom incizijom 3 2 -
Nekrektomija sa ekscizijom 3 2 -
Autotransplatant kože Njatson-ovim nožem - 5 slučajeva
Autotransplatant kože elektr. Dermatomom - 5 slučajeva
Prekrivanje defekta kožno-mišićnim režnjem uz kreiranje mikrovaskularnih anastomoza - 5 slučajeva
I. 6. Grudna hirurgija (3 meseca)
Specijalizant se obučava za otvaranje, zatvaranje i drenažu grudne duplje, i upoznaje se osnovnim operativnim zahvatima.
Mentor svojim potpisom potvrđuje da je specijalizant obavio minimum praktične edukacije iz procedura prikazanih u tabeli 7.
Tabela 7. Grudna hirurgija
Procedura Predviđena aktivnost specijalizanta
Posmatra Asistira Operiše
Torakotomija i zatvaranje torakotomne rane 5 10 slučajeva 5 slučaja
Torakalne drenaže 5 10 slučajeva 5 slučajeva
Torakalna punkcija 5 5 5
Rendgenoskopija 10 - 5
Resekcije pluća 5 5 slučajeva -
I. 7. Urologija (1 mesec)
Specijalizant savladava osnovna teorijska i praktična znanja koja se odnose na: plasiranje cistofiksa; suturu mokraćne bešike; suturu i rekonstrukciju uretera, ureterocistoneostomu i nefrektomiju.
Tabela 7. Urologija
Procedura Predviđena aktivnost specijalizanta
Posmatra Asistira Operiše
Plasiranje cistofiksa 3 3 slučaja 3 slučaja
Sutura mokraćne bešike 3 3 slučaja 2 slučaja
Sutura i rekonstrukcija uretera 3 5 slučajeva 2 slučaja
Ureteroneocistostoma 3 5 slučajeva -
Nefrektomija 3 5 slučajeva 1 slučaj
I. 8. Endokrina hirurgija (1 mesec)
Specijalizant savladava osnovna teorijska i praktična znanja koja se odnose na oboljenja tireoidne i nadbubrežne žlezde (hipertireoza, tireotoksična kriza, hipotireoza, adrenalna insuficijencija Cushingov sy, feohromocitom).
Tabela 8. Endokrina hirurgija
Procedura Predviđena aktivnost specijalizanta
Posmatra Asistira Operiše
Tireoidektomija - 15 slučaja 2 slučaja
Adrenalektomija - 5 slučajeva -
I.9. Hirurška onkologija - (1 mesec)
Specijalizant se upoznaje sa osnovama hirurškog lečenja malignih bolesti. Usvaja bazične onkološko hirurške postulate u dijagnostici i indikacijama za operativno lečenje (maligni melanom, karcinom dojke, tumori mekih tkiva).
Procedura Predviđena aktivnost specijalizanta
Posmatra Asistira Operiše
Maligni melanom - ekscizija 5 5 slučajeva -
Mastektomija 10 5 -
Tumori mekih tkiva 5 5
Napomena:
Teorijska i praktična nastava će se za specijalizante Klinike za vaskularnu hirurgiju Instituta za KVB KCS i Instituta za KVB "Dedinje" obavljati u nastavnim bazama Medicinskog fakulteta u Beogradu. Za specijalizante iz drugih ustanova deo nastave se može obaviti i u matičnim kućama.
Nakon završenog OPŠTEG DELA, specijalizant pred 3-članom komisijom (mentor i dva člana), polaže glavni kolokvijum (ocena se upisuje u specijalistički indeks), i on predstavlja uslov za dalji nastavak specijalizacije u okviru POSEBNOG DELA.
II. POSEBAN DEO - VASKULARNA HIRURGIJA
Posebni deo traje tri godine i sastoji se od sledećih oblasti: hirurgija supraaortnih grana; hirurgija torakalne i torakoabdominalne aorte; hirurgija abdominalne aorte; hirurgija perifernih arterija; hirurgija venskog i limfnog sistema; transplantaciona hirurgija; endovaskularne procedure; dijagnostika vaskularnih oboljenja; urgentna vaskularna hirurgija; palijativna vaskularna hirurgija; kardiohirurgija.
II. 1. Hirurgija supraaortnih grana (6 meseci)
Specijalizant savladava teorijska i praktična znanja koja se odnose na: stenozantno-okluzivnu bolest supraaortnih grana; "kinking i kojling" karotidnih arterija; aneurizme supraaortnih grana; tumor karotidnog tela; anatomske i ekstraanatomske procedure na supraaortnim granama i sindrom gornjeg toraklanog otvora.
Mentor svojim potpisom potvrđuje da je specijalizant obavio minimum praktične edukacije iz procedura prikazanih u tabeli 1.
Tabela 1. Hirurgija supraaortnih grana.
Procedura Predviđena aktivnost specijalizanta
Posmatra Asistira Operiše
Konvencionalna karotidna endarterektomija 5 5 slučajeva 3 slučaja
Everziona karotidna endarterektomija 5 20 slučajeva 7 slučajeva
Kinking i kojling karotidnih arterija 3 7 slučajeva 2 slučaja
Aneurizma karotidne arterije 3 2 slučaja -
Ekstraanatomske rekonstrukcije 5 5 slučajeva 2 slučaja
Anatomske rekonstrukcije 5 2 slučaja -
Rekonstrukcija vertebralnih arterija 3 1 slučaj -
Tretman sindroma gornjeg torakalnog otvora 5 3 slučaja -
Tumor karotidnog tela 3 3 slučaja -
II. 2. Hirurgija torakalne i torakoabdominalne aorte (2 meseca)
Specijalizant savladava teorijsko i praktično znanje koje se odnosi na oboljenja torakalne i torakoabdominalne aorte (aneurizme, koarktacija, artritisi)
Mentor svojim potpisom potvrđuje da je specijalizant obavio minimum praktične edukacije iz procedura prikazanih na tabeli 2.
Tabela 2. Hirurgija torakalne i torakoabdominalne aorte
Procedura Predviđena aktivnost specijalizanta
Posmatra Asistira Operiše
Aneurizma torakalne aorte 5 slučajeva 5 slučaja -
Aneurizma torakoabdominalne aorte 5 5 slučajeva -
II. 3. Hirurgija abdominalne aorte (6 meseci)
Specijalizant savladava teorijsko i praktično znanje koje se odnosi na stenozantno-okluzivnu i aneurzimatsku bolest abdominalen aorte i njenih grana.
Mentor svojim potpisom potvrđuje da je specijalizant obavio minimum praktične edukacije iz procedura prikazanih na tabeli 3.
Tabela 3. Hirurgija abdominalne aorte
Procedura Predviđena aktivnost specijalizanta
Posmatra Asistira Operiše
Resekcija AAA i interpozicija grafta 5 15 slučajeva 2 slučaja
Resekcija AAA i aortobiilijakalna ili aortobifemoralna rekonstrukcija 5 15 slučajeva 3 slučaja
M. Lerish, AFF rekonstrukcija 5 10 slučajeva 3 slučaja
Rekonstrukcija visceralnih grana 3 3 slučaja -
Renovaskularna hipertenzija 2 2 slučaja -
Ekstraanatomske procedure (AdžFF, Cross Over, Transobturatorna) 5 10 slučajeva 5 slučajeva
Implantacija kadaveričnog homografta - 2 slučaja -
Tretman abdominalnih tumora 5 3 slučaja -
II. 4. Hirurgija perifernih arterija (6 meseci)
Specijalizant savladava teorijsko i praktično znanje koje se odnosi na stenozantno-okluzivne i aneurizmatske bolesti perifernih arterija. Specijalizant posebno treba da ovlada problemom akutne i "kritične ishemije donjih ekstremiteta", specifičnim oboljenjima poplitealne arterije (sindrom uklještenja, cistična adventicijelna bolest), kao i bazičnim hirurškim principima (sutura krvnog suda, endarterektomija, "patch" plastika, interpozicija grafta, "bypass").
Mentor svojim potpisom potvrđuje da je specijalizant obavio minimum praktične edukacije iz procedura prikazanih na tabeli 4.
Tabela 4. Hirurgija perifernih arterija.
Procedura Predviđena aktivnost specijalizanta
Posmatra Asistira Operiše
Profundoplastika 5 5 slučajeva 3 slučaja
Natkoleni F-P bypass sintetskim graftom 5 15 slučajeva 5 slučajeva
Reverzni F-P/Cr bypass 5 10 slučajeva 3 slučaja
"In situ" F-P/Cr bypass 5 10 slučajeva 3 slučaja
Aneurizma perifernih arterija 5 5 slučajeva 2 slučaja
"Specifična" oboljenja poplitealne arterije - 2 slučaja -
II. 5. Hirurgija venskog i limfnog sistema (2 meseca)
Specijalizant savladava teorijsko i praktično znanje koje se odnosi na tromboflebitis, flebotrombozu, hroničnoi venski zastoj, venske ulkuse, limfni zastoj, arteriovenske malformacije, oboljenja gornje i donje šuplje vene i portnu hipertenziju.
Mentor svojim potpisom potvrđuje da je specijalizant obavio minimum praktične edukacije iz procedura prikazanih na tabeli 5.
Tabela 5. Hirurgija venskog i limfnog sistema
Procedura Predviđena aktivnost specijalizanta
Posmatra Asistira Operiše
Tretman primarnih venskih variksa 3 10 slučajeva 5 slučajeva
Oboljenja perforantnih vena - 10 slučajeva -
Rekonstrukcija VCI 3 3 slučaja -
Rekonstrukcija VCS 2 1 -
Portna hipertenzija 3 3 slučaja -
II. 6. Transplantaciona hirurgija (1 mesec)
Specijalizant savladava teorijsko i praktično znanje koje se se odnosi na transplantaciju organa.
Mentor svojim potpisom potvrđuje da je specijalizant obavio minimum praktične edukacije iz procedura prikazanih na tabeli 6.
Tabela 6. Transplantaciona hirurgija
Procedura Predviđena aktivnost specijalizanta
Posmatra Asistira Operiše
Transplantacija bubrega - 3 slučaja -
Transplantacija jetre 1 - -
II. 7. Endovaskularne procedure (2 meseca)
Specijalizant savladava teorijsko i praktično znanje koje se odnosi na PTA, plasiranja stentova, ekudnovaskularnih graftova i kava filtera.
Mentor svojim potpisom potvrđuje da je specijalizant obavio minimum praktične edukacije iz procedura prikazanih na tabeli 7.
Tabela 7. Endovaskularne procedure
Procedura Predviđena aktivnost specijalizanta
Posmatra Asistira Operiše
PTA i stent perifernih arterija 5 5 slučajeva 2 slučaja
PTA i stent karotidnih arterija 5 5 slučajeva -
Implantacija aortnog endografta 5 slučajeva 5 slučajeva -
Implantacija kava filtera 2 slučaja - -
II. 8. Dijagnostika vaskularnih oboljenja (1 mesec)
Specijalizant savladava teorijsko i praktično znanje neinvazivne (Doppler, EHO dijagnostike: kotinualni i CDS, CT, MR, MSCT) i invazivne dijagnostike (angiografija) vaskularnih bolesti.
Mentor svojim potpisom potvrđuje da je specijalizant obavio minimum praktične edukacije iz procedura prikazanih na tabeli 8.
Tabela 8. Dijagnostika vaskularnih oboljenja
Procedura Predviđena aktivnost specijalizanta
Posmatra Asistira Izvodi
Doppler indeksi, segmentni pritisci, spektralna analiza 5 slučajeva 5 10 slučajeva
Kolor dopler (karotidne arterija, trbušna aorta, periferne arterije) 30 slučajeva - 5 slučajeva
Transfemoralna angiografija 5 5 slučajeva 5 slučajeva
Transaksilarna angiografija 5 5 slučajeva -
Translumbalna aortografija 5 5 slučajeva 2 slučaja
Selektivna angiografija 5 slučajeva - -
MR 5 slučajeva -
Multislajsni CT 5 slučajeva - -
II. 9. Urgentna vaskularna hirurgija (5 meseci)
Specijalizant savladava teorijsko - praktična znanja koja se odnose na urgentna vaskularna stanja (embolije, tromboze, izolovane i kombinovane povrede krvnih sudova, principe zbrinjavanja politraume, TDV, rupturirane aneurizme abdominalne aorte).
Mentor svojim potpisom potvrđuje da je specijalizant obavio minimum praktične edukacije iz procedura prikazanih na tabeli 9.
Tabela 9. Urgentna vaskularna hirurgija
Procedura Predviđena aktivnost specijalizanta
Posmatra Asistira Operiše
Transbrahijalna embolektomija 3 5 slučajeva 10 slučajeva
Transfemoralna emebolektomija 3 10 slučajeva 10 slučajeva
Transpoplitealna embolektomija 3 10 slučajeva 10 slučajeva
Izolovana povreda perifernih arterija i vena 3 10 slučajeva 5 slučajeva
Udružena povreda perifernih arterija i vena - 5 slučajeva -
Proksimalni tromboflebitis VSM 5 5 slučajeva 10 slučajeva
Venska trombektomija 3 3 slučaja 1 slučaj
Rupturirana aneurizma abdominalne aorte 5 slučajeva 10 slučajeva 1 slučaj
II. 10. Mikrohirurgija (1 mesec)
Specijalizant usvaja teoretska i praktična znanja vezana za replantaciju prstiju i esktremiteta.
Mentor svojim potpisom potvrđuje da je specijalizant obavio minimum praktične edukacije iz procedura prikazanih u tabeli 6.
Tabela 10. Mikrohirurgija
Procedura Predviđena aktivnost specijalizanta
Posmatra Asistira Operiše
Replantacija prstiju - 5 slučajeva
Replantacija ekstremiteta - 1 slučaj
Rekonstrukcija perifernih nerava - 5 slučajeva
II. 11. Palijativna vaskularna hirurgija (1 mesec)
Specijalizant savladava teorijsko i praktično znanje koje se odnosi na "nerekonstruktivne" i "ostale" vaskularne procedure.
Mentor svojim potpisom potvrđuje da je specijalizant obavio minimum praktične edukacije iz procedura prikazanih na tabeli 10.
Tabela 11. Palijativna vaskularna hirurgija
Procedura Predviđena aktivnost specijalizanta
Posmatra Asistira Operiše
Lumbalna simpatektomija - 2 slučaja 1 slučaj
Torakalna simpatektomija - 2 slučaja -
Natkolena amputacija - 10 slučajeva 10 slučajeva
Potkolena amputacija - 10 slučajeva 10 slučajeva
Amputacija prstiju - 5 slučajeva 5 slučajeva
Hemodijalizne AV fistule - 10 slučajeva 5 slučajeva
Implantacija grafta za hemodijalizu - 5 slučajeva 2 slučaja
II. 12. Kardiohirurgija (2 meseca)
Specijalizant savladava teorijske i praktične osnove elementarnih kardiohirurških procedura (aortokoronarni bajpas, valvularna hirurgija, akutna disekcija ascedentne aorte, principi EKK, perikarditisi).
Mentor svojim potpisom potvrđuje da je specijalizant obavio minimum praktične edukacije iz procedura prikazanih na tabeli 11.
Tabela 12. Kardiohirurgija
Procedura Predviđena aktivnost specijalizanta
Posmatra Asistira Operiše
Sternotomija 5 10 slučajeva 5 slučajeva
Kanulacija 5 5 slučaja 2 slučajeva
Punkcija perikarda 10 5 slučajeva 5 slučajeva
Aortokoronarni bajpas 5 10 slučajeva -
Valvularna hirurgija 5 3 slučajeva -
Disekcija ascedentne aorte 2 5 slučajeva -
II 13. OSTALO (granične oblasti) - (1 mesec)
Ugradnja i zamena pejsmejkera, hiperbarična oksigenacija, fizikalna rehabilitacija.
Značajnije smanjenje trajanja kardiohirurgije (sa 6 na 2 meseca), kao i broja pojedinih procedura je odraz naglašene specifičnosti ove oblasti, kao i činjenice da se vaskularni hirurg ne treba osposobljavati za izvođenje operacija koje nikako ne spadaju u opseg njegovog rada.