PRAVILNIK O ENERGETSKOJ EFIKASNOSTI ZGRADA

I UVODNE ODREDBE

Član 1

Ovim pravilnikom bliže se propisuju energetska svojstva i način izračunavanja toplotnih svojstava objekata visokogradnje, kao i energetski zahtevi za nove i postojeće objekte.

Odredbe ovog pravilnika ne primenjuju se na: zgrade za koje se ne izdaje građevinska dozvola; zgrade koje se grade na osnovu privremene građevinske dozvole, kao i zgrade koje se grade na osnovu građevinske dozvole za pripremne radove; radionice, proizvodne hale, industrijske zgrade koje se ne greju i ne klimatizuju; zgrade koje se povremeno koriste tokom zimske i letnje sezone (manje od 25% vremena trajanja zimske odnosno letnje sezone).

Član 2

Pojedini izrazi upotrebljeni u ovom pravilniku imaju sledeće značenje:

1) automatika i kontrola sistema zgrade je skup opreme, softvera i inženjerskih servisa za automatsku kontrolu, nadzor, optimizaciju, intervencije i menadžment tehničkih sistema u zgradi, a u cilju obezbeđivanja energetski efikasnog, ekonomičnog i sigurnog upravljanja instalacijama zgrade;

2) broj izmena vazduha, n [h-1] je časovni broj izmena unutrašnjeg vazduha spoljnim vazduhom, obračunat za zapreminu zgrade unutar termičkog omotača V [m3];

3) bruto razvijena građevinska površina jeste zbir površina svih nadzemnih etaža zgrade, merenih u nivou podova svih delova objekta - spoljne mere obodnih zidova (sa oblogama, parapetima i ogradama). U bruto građevinsku površinu ne računaju se površine u okviru sistema dvostrukih fasada, staklenika, površine koje čine termički omotač zgrade u bruto razvijenu građevinsku površinu ne obračunava se kod heterogenih zidova debljina termoizolacije preko 5 cm, a kod homogenih zidova debljina zida veća od 30 cm uz postizanje, ovim pravilnikom propisanih uslova energetske efikasnosti zgrada;

4) vazdušni komfor predstavlja uslove kojima se obezbeđuje potrebna količina čistog vazduha u zgradi odnosno kojima se obezbeđuje kvalitet vazduha koji je bez rizika po zdravlje korisnika;

5) godišnja emisija ugljen dioksida, CO2 [kg/a] je masa emitovanog ugljen dioksida u spoljnu sredinu tokom jedne godine, koja nastaje kao posledica energetskih potreba zgrade;

6) godišnja isporučena energija Ean,del [kWh/a] je energija dovedena tehničkim sistemima zgrade tokom jedne godine za pokrivanje energetskih potreba za grejanje, hlađenje, ventilaciju, potrošnu toplu vodu, rasvetu i pogon pomoćnih sistema;

7) godišnja potrebna energija za ventilaciju, Qan,V [kWh/a] je računski određena potrebna energija za pripremu vazduha sistemom mehaničke (prinudne) ventilacije, delimične klimatizacije ili klimatizacije tokom jedne godine za održavanje uslova komfora u zgradi;

8) godišnja potrebna energija za zagrevanje sanitarne tople vode, Qan,W [kWh/a] je računski određena količina energije koju je potrebno obezbediti sistemu za pripremu STV tokom jedne godine;

9) godišnja potrebna energija za hlađenje zgrade, Qan,C [kWh/a] je računski određena potrebna količina toplote koju rashladnim sistemom treba odvesti iz zgrade tokom godine da bi se obezbedilo održavanje unutrašnjih projektnih temperatura;

10) godišnja potrebna energija za osvetljenje, EL [kWh/a] je računski određena količina energije koju treba obezbediti tokom jedne godine za osvetljenje u zgradi;

11) godišnja potrebna primarna energija koja se koristi u zgradi, Qan,PR [kWh/a] jeste zbir primarnih energija potrebnih za rad svih ugrađenih tehničkih sistema za KGH i pripremu STV u periodu jedne godine;

12) godišnja potrebna toplotna energija, Qan,tot [kWh/a] je zbir godišnje potrebne toplotne energije i godišnjih toplotnih gubitaka sistema za grejanje i pripremu potrošne tople vode u zgradi;

13) godišnja potrebna toplota za grejanje zgrade, Qan,H [kWh/a] je računski određena količina toplote koju grejnim sistemom treba dovesti u zgradu tokom godine da bi se obezbedilo održavanje unutrašnjih projektnih temperatura;

14) godišnji gubici sistema hlađenja, Qan,Cls [kWh/a] su gubici energije sistema hlađenja tokom jedne godine koji se ne mogu iskoristiti za održavanje unutrašnje temperature u zgradi;

15) godišnji toplotni gubici sistema grejanja, Qan,Hls [kWh/a] su gubici energije sistema grejanja tokom jedne godine koji se ne mogu iskoristiti za održavanje unutrašnje temperature u zgradi;

16) godišnji toplotni gubici sistema za pripremu sanitarne tople vode, Qan,Wls [kWh/a] su gubici energije sistema za pripremu potrošne tople vode tokom jedne godine koji se ne mogu iskoristiti za zagrevanje vode;

17) granična površina A [m2] jeste površina termičkog omotača (spoljne mere) preko koga se vrši razmena toplote;

18) grejana zapremina zgrade Ve [m3] je zapremina obuhvaćena termičkim omotačem zgrade;

19) dvostruka fasada predstavlja sistem (u funkciji tehničke instalacije) koji se sastoji od dve nezavisne termičke opne između kojih struji vazduh;

20) elaborat energetske efikasnosti (u daljem tekstu: elaborat EE) je elaborat koji obuhvata proračune, tekst i crteže, izrađen u skladu sa ovim pravilnikom i sastavni je deo tehničke dokumentacije koja se prilaže uz zahtev za izdavanje građevinske dozvole;

21) električna snaga uređaja KGH, Pel [kW] je zbir nazivnih (priključnih) električnih snaga uređaja za grejanje, hlađenje, ventilaciju i klimatizaciju u zgradi (pumpe, ventilatori, kompresori, regulatori i sl.) u zimskom režimu rada, sa indeksom (H - eng. heating), ili letnjem režimu rada, sa indeksom (C - eng. cooling);

22) element zgrade jeste tehnički sistem zgrade ili deo omotača zgrade;

23) energetska sanacija zgrade jeste izvođenje građevinskih i drugih radova na postojećoj zgradi, kao i popravka ili zamena uređaja, postrojenja, opreme i instalacija istog ili manjeg kapaciteta, a kojima se ne utiče na stabilnost i sigurnost objekta, ne menjaju konstruktivni elementi, ne utiče na bezbednost susednih objekata, saobraćaja, ne utiče na zaštitu od požara i zaštitu životne sredine, ali kojima može da se menja spoljni izgled uz potrebne saglasnosti, u cilju povećanja energetske efikasnosti zgrade;

24) energetska svojstva zgrade podrazumevaju proračunatu ili izmerenu količinu energije koja je potrebna kako bi bile zadovoljene energetske potrebe koje odgovaraju uobičajenom načinu korišćenja zgrade i koje uključuju pre svega energiju za grejanje, hlađenje, ventilaciju, pripremu STV i osvetljenje;

25) energetski efikasna zgrada je zgrada koja troši minimalnu količinu energije uz obezbeđenje potrebnih uslova komfora u skladu sa ovim pravilnikom;

26) energetski pasoš zgrade je dokument koji prikazuje energetska svojstva zgrade i koji ima propisani sadržaj i izgled prema Pravilniku o energetskoj sertifikaciji zgrada, a izdaje ga ovlašćena organizacija koja ispunjava propisane uslove za izdavanje a o energetskim svojstvima objekata;

27) energija iz obnovljivih izvora predstavlja energiju iz obnovljivih nefosilnih izvora, kao što su energija vetra, Sunčevog zračenja, geotermalna energija, energija podzemnih i površinskih voda, biomasa i ostalo;

28) zapreminski gubici toplote, qV [W/m3] su zbir transmisionih i ventilacionih gubitaka po jedinici zapremine grejanog prostora zgrade i jednaki su specifičnom toplotnom protoku po jedinici zapremine, koji pri projektnim uslovima odaju uređaji za grejanje u prostorijama;

29) zvučni komfor predstavlja uslove u kojima je nivo buke u prostoriji takav da ne izaziva osećaj neprijatnosti;

30) zgrada je građevina s krovom i zidovima u kojoj se koristi energija radi ostvarivanja određenih termičkih parametara sredine, namenjena boravku ljudi, odnosno smeštaju životinja, biljaka i stvari, obavljanju neke delatnosti, a sastoji se od građevinskih elemenata, tehničkih sistema i uređaja i ugrađene opreme; zgradama se smatraju i delovi zgrade koji su projektovani ili namenjeni za zasebno korišćenje i odvojeni termičkim omotačem od ostalih delova zgade;

31) zgrada sa više energetskih zona je zgrada koja ima više posebnih delova za koje je, shodno ovom pravilniku, potrebno izraditi posebne energetske sertifikate (u daljem tekstu: energetske pasoše) i to:

(1) koja se sastoji od delova koji čine tehničko-tehnološke i funkcionalne celine, koje imaju različitu namenu pa shodno tome imaju mogućnost odvojenih sistema grejanja i hlađenja ili se razlikuju po unutrašnjoj projektnoj temperaturi za više od 4°C,

(2) kod koje je više od 10% neto površine zgrade u kojoj se održava kontrolisana temperatura druge namene,

(3) kod koje delovi zgrade, koji su tehničko-tehnološke i funkcionalne celine, imaju različite termotehničke sisteme i/ili bitno različite režime korišćenja termotehničkih sistema;

32) indeks izgrađenosti parcele jeste odnos (količnik) bruto građevinske površine izgrađene ili planirane zgrade i ukupne površine građevinske parcele. U indeks izgrađenosti parcele se ne računaju površine pod staklenicima, duplim fasadama, slojevima termoizolacije debljim od 5 cm pod uslovom da se proračunom dokumentuje poboljšanje energetskih karakteristika postojeće zgrade primenom mera iz ovog pravilnika;

33) indeks zauzetosti parcele jeste odnos gabarita horizontalne projekcije izgrađene ili planirane zgrade i ukupne površine građevinske parcele izražene u procentima. U indeks zauzetosti parcele se ne računaju površine pod staklenicima, duplim fasadama i slojevima termoizolacije debljim od 5 cm pod uslovom da se proračunom dokaže poboljšanje energetskih karakteristika postojeće zgrade primenom ovih mera;

34) koeficijent ventilacionih gubitaka toplote, HV [W/K] su ventilacioni gubici toplote kroz omotač zgrade podeljeni razlikom temperatura unutrašnje i spoljne sredine, određene prema SRPS EN ISO 13790;

35) koeficijent grejanja εH, (COP - eng. coefficient of performance), predstavlja odnos između dobijene toplotne energije i uložene energije (utrošene električne energije) ((kWh)H/(kWh)E), kada rashladne mašine ili generatori hlađenja rade kao toplotne pumpe (obrnut proces);

36) koeficijent hlađenja εC je odnos odnos između energije hlađenja i uložene pogonske energije;

37) koeficijent transmisionih gubitaka toplote, HT [W/K] su transmisioni gubici toplote kroz omotač zgrade podeljeni razlikom temperatura unutrašnje i spoljne sredine, određene prema SRPS EN ISO 13790;

38) kratkotrajno korišćenje zgrade podrazumeva korišćenje zgrade kraće od 25% projektovanog perioda korišćenja za grejanje ili hlađenje;

39) nova zgrada je zgrada projektovana u skladu sa ovim pravilnikom;

40) obimnija obnova jeste izvođenje građevinskih i drugih radova na adaptaciji ili sanaciji na postojećoj zgradi kada je: ukupna predračunska vrednost radova na obnovi veća od 25% vrednosti zgrade, isključujući vrednost zemljišta na kojoj se zgrada nalazi; više od 25% površine omotača zgrade podrvgnuto energetskoj sanaciji uz poštovanje oblikovne i funkcionalne celovitosti delova zgrade;

41) omotač zgrade čine svi elementi zgrade koji razdvajaju unutrašnji od spoljašnjeg prostora;

42) pasivna zgrada je zgrada u kojoj godišnja potrošnja energije za grejanje po jedinici korisne površine ne prelazi 15 kWh/m2;

43) period grejanja, HD (eng. heating days) je broj dana od početka do kraja grejanja zgrade. Početak i kraj grejanja za svaku lokaciju određen je temperaturom granice grejanja, koja je obuhvaćena pri određivanju broja Stepen dana HDD ("Heating degree days");

44) pomoćni sistem jeste skup tehničke opreme i uređaja koje koriste termotehnički sistemi zgrade (KGH i STV), a kojima je potrebno napajanje električnom energijom;

45) postojeća zgrada je zgrada izgrađena na osnovu građevinske dozvole ili drugog odgovarajućeg akta, kao i svaka druga zgrada koja se koristi u skladu sa Zakonom o planiranju i izgradnji;

46) primarna energija predstavlja energiju iz obnovljivih i neobnovljivih izvora koja nije pretrpela bilo kakvu konverziju ili proces transformacije;

47) referentne vrednosti date ovim pravilnikom su vrednosti u odnosu na koje se vrši poređenje izračunatih vrednosti energetskih svojstava zgrada;

48) referentni klimatski podaci jesu skup odabranih klimatskih parametara koji su karakteristični za neko geografsko područje;

49) sanitarna topla voda je topla voda dobijena grejanjem vode iz vodovodne mreže;

50) svetlosni komfor predstavlja uslove koji omogućavaju dobro viđenje, tačno i brzo opažanje uz minimalno naprezanje očiju;

51) spoljna projektna temperatura, θe [°C] je proračunska temperatura spoljnog vazduha za izračunavanje toplotnih gubitaka i toplotnog opterećenja sa indeksima: zimska (H) i letnja (C);

52) staklenik je zastakljeni korisni deo zgrade koji predstavlja pasivni prijemnik sunčeve energije;

53) stvarni klimatski podaci jesu klimatski podaci dobijeni statističkom obradom prema meteorološkoj stanici najbližoj lokaciji zgrade;

54) termička masa predstavlja delove termičkog omotača i strukture zgrade od materijala i u debljini koji omogućavaju akumulaciju toplote;

55) termički omotač zgrade čine svi elementi zgrade koji razdvajaju grejani od negrejanog dela zgrade, odnosno, celine zgrade sa različitim uslovima komfora ili delova zgrade kod kojih dolazi do prekida grejanja usled privremenog nekorišćenja nekog prostora;

56) termotehnički sistem zgrade obuhvata sve potrebne instalacije, postrojenja i opremu za klimatizaciju, grejanje i hlađenje (u daljem tekstu: KGH sistemi), kao i sistem za pripremu STV;

57) termičko zoniranje zgrade obuhvata grupisanje pojedinih delova zgrade u skladu sa njihovim potrebama za održavanjem određenih termičkih uslova;

58) tehnički sistem zgrade čine sve potrebne instalacije, postrojenja i oprema koja se ugrađuje u zgradu ili samostalno izvodi i namenjeni su za grejanje, hlađenje, ventilaciju, klimatizaciju, pripremu sanitarne tople vode (u daljem tekstu: STV), osvetljenje i proizvodnju električne energije (kogeneracija i fotonaponski sistemi);

59) tehničko-tehnološka i funkcionalna celina zgrade predstavlja poseban deo zgrade koji je projektovan tako da se koristi nezavisno od ostalih posebnih delova zgrade;

60) toplotni komfor predstavlja psihološko stanje koje odgovara ugodnom osećaju toplotnih uslova u prostoru, odnosno, kojima je postignuta toplotna ravnoteža organizma. Objektivni parametri toplotnog komfora su: temperatura vazduha, srednja temperatura zračenja površina, brzina kretanja vazduha i vlažnost vazduha;

61) unutrašnja projektna temperatura, θi [°C] je zadata temperatura unutrašnjeg vazduha za izračunavanje toplotnih gubitaka i toplotnog opterećenja sa indeksima: zimska zimska (H) i letnja (C);

62) uslovi komfora su svi oni uslovi u zgradi (termički, vazdušni, vizuelni i zvučni) u kojima se neka osoba oseća ugodno;

63) faktor oblika ƒo = A/Ve, (m-1), je odnos između površine termičkog omotača zgrade (spoljne mere) i njime obuhvaćene bruto zapremine zgrade;

64) faktor dnevne svetlosti (eng. daylight factor) je odnos osvetljenosti prirodnim svetlom u prostoriji i nivoa osvetljenosti spolja, izražen u procentima.

Član 3

Ovaj pravilnik primenjuje se na:

1) izgradnju novih zgrada;

2) rekonstrukciju, dogradnju, obnovu, adaptaciju, sanaciju i energetsku sanaciju postojećih zgrada;

3) rekonstrukciju, adaptaciju, sanaciju, obnovu i revitalizaciju kulturnih dobara i zgrada u njihovoj zaštićenoj okolini sa jasno određenim granicama katastarskih parcela i kulturnih dobara, upisanih u Listu svetske kulturne baštine i objekata u zaštićenim područjima, u skladu sa aktom o zaštiti kulturnih dobara i sa uslovima organa, odnosno organizacije nadležne za poslove zaštite kulturnih dobara;

4) zgrade ili delove zgrada koje čine tehničko-tehnološku ili funkcionalnu celinu, a koje se prodaju ili daju u zakup.

II ENERGETSKA SVOJSTVA ZGRADA

Član 4

Energetska svojstva i načini izračunavanja toplotnih svojstava utvrđuju se za sledeće kategorije zgrada:

1) stambene zgrade sa jednim stanom;

2) stambene zgrade sa dva ili više stanova;

3) upravne i poslovne zgrade;

4) zgrade namenjene obrazovanju i kulturi;

5) grade namenjene zdravstvu i socijalnoj zaštiti;

6) zgrade namenjene turizmu i ugostiteljstvu;

7) zgrade namenjene sportu i rekreaciji;

8) zgrade namenjene trgovini i uslužnim delatnostima;

9) zgrade mešovite namene;

10) zgrade za druge namene koje koriste energiju.

Član 5

Energetska efikasnost zgrade je ostvarena ako su ispunjena sledeća svojstva zgrade:

1) obezbeđeni minimalni uslovi komfora sadržani u Prilogu 5 - Uslovi komfora, koji je odštampan uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni deo;

2) potrošnja energije za grejanje, hlađenje, pripremu tople sanitarne vode, ventilaciju i osvetljenje zgrade ne prelazi dozvoljene maksimalne vrednosti po m2 sadržane u Prilogu 6 - Metodologija određivanja energetskih performansi zgrada: određivanje godišnje potrebne toplote za grejanje, ukupne godišnje finalne i primarne energije, godišnje emisije CO2, referentni klimatski podaci i preporučene vrednosti ulaznih parametara za proračun, koji je odštampan uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni deo.

Član 6

Kod obezbeđivanja efikasnog korišćenja energije u zgradama uzima se u obzir vek trajanja zgrade, klimatski uslovi lokacije, položaj i orijentacija zgrade, njena namena, uslovi komfora, materijali i elementi strukture zgrade i omotača, ugrađeni tehnički sistemi i uređaji, kao i izvori energije i kogeneracija i mogućnost za korišćenje obnovljivih izvora energije.

Član 7

Za postizanje energetske efikasnosti zgrada definiše se:

1) orijentacija i funkcionalni koncept zgrade;

2) oblik i kompaktnost zgrade (faktor oblika);

3) toplotno zoniranje zgrade;

4) način korišćenja prirodnog osvetljenja i osunčanja;

5) optimizacija sistema prirodne ventilacije;

6) optimizacija strukture zgrade;

7) uslovi za korišćenje pasivnih i aktivnih sistema;

8) uslovi za korišćenje voda;

9) parametri za postizanje energetske efikasnosti postojećih i novoprojektovanih zgrada.

Parametri iz stava 1. ovog člana sadržani su u Prilogu 4 - Tehnički zahtevi za postizanje energetske efikasnosti zgrada, koji je odštampan uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni deo.

Član 8

Uz ispunjenje energetske efikasnosti zgrade potrebno je zadovoljiti i sve uslove komfora:

1) vazdušni komfor;

2) toplotni komfor;

3) svetlosni komfor;

4) zvučni komfor.

Uslovi iz stava 1. ovog člana sadržani su u Prilogu 5.

Član 9

Higrotermička svojstva građevinskih materijala sadržana su u Tabeli 3.4.1.2 - Higrotermičke osobine građevinskih materijala i proizvoda Priloga 3 - Toplotna zaštita i difuzija vodene pare, koji je odštampan uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni deo.

Za potrebe proračuna difuzije vodene pare može da se koristi i srpski standard SRPS EN ISO 10456.

Član 10

Toplotna, parodifuzijska i svojstva nepropustljivosti za vazduh građevinskih elemenata sadržana su u Prilogu 3.

Najveće dopuštene vrednosti koeficijenata prolaza toplote, Umax [W/(m2xK)], elemenata termičkog omotača zgrade, odnosno elemenata između dve susedne termičke zone, sadržane su u Tabeli 3.4.1.3 - Najveće dozvoljene vrednosti koeficijenta prolaza toplote, Umax [W/(m2xK)], za elemente termičkog omotača zgrade Priloga 3.

Ove vrednosti se primenjuju i na unutrašnje građevinske konstrukcije koje se graniče sa prostorijama u kojima je temperatura vazduha pri projektnoj temperaturi spoljašnjeg vazduha (period grejanja) niža od 12 °C.

Način provere toplotne akumulativnosti sadržan je u Tački 3.2 - Toplotna akumulativnost Priloga 3.

Način provere difuzije vodene pare kroz građevinske elemente sadržan je u Tačka 3.3 - Difuzija vodene pare Priloga 3.

Član 11

Toplotna svojstva i svojstva nepropustljivosti za vazduh zgrade ili dela zgrade koja se proveravaju su:

1) koeficijent transmisionog gubitka toplote, HT [W/K];

2) koeficijent ventilacionog gubitka toplote, HV [W/K];

3) specifični transmisioni toplotni gubitak, H'T [W/(m2xK)];

4) ukupni zapreminski gubici toplote, qV [W/m3];

5) efektivna toplotna akumulativnost zgrade, C [Wh/K];

6) broj izmena vazduha zgrade, ili dela zgrade, n [1/h].

Član 12

Pri projektovanju termotehničkih sistema potrebno je predvideti elemente sistema grejanja, klimatizacije i ventilacije sa visokim stepenom korisnosti datim u Prilogu 6 i Prilogu 7 - Energetski pokazatelji za rashladne agregate koji se koriste za potrebe hlađenja u zgradama, koji je odštampan uz ovaj pravilnik i čine njegov sastavni deo.

Član 13

Sisteme centralnog grejanja potrebno je projektovati i izvoditi tako da bude omogućena centralna i lokalna regulacija i merenje potrošnje energije za grejanje.

Kotlove i cevnu mrežu sistema centralnog grejanja je potrebno projektovati i izvoditi tako da stepen korisnosti odgovara vrednostima sadržanim u Prilogu 6.

Cirkulacione pumpe razgranatih sistema, kod kojih se primenjuje kvantitativna regulacija potrebno je opremiti kontrolerom broja obrtaja povezanim sa sistemom kontrole prema stvarnim zahtevima prostora.

Član 14

Sistem mehaničke pripreme vazduha potrebno je projektovati i izvoditi tako da bude omogućeno korišćenje toplote otpadnog vazduha.

Sistem veštačkog dovoda vazduha potrebno je projektovati i izvoditi sa mogućnošću promene količine svežeg vazduha prema stvarnim zahtevima prostora, sa ograničenjem minimuma potrebnog za ventilaciju u skladu sa namenom prostorije.

Za centralnu ventilaciju zgrada mogu se koristiti reverzibilne toplotne pumpe za grejanje prostora zimi i za delimično hlađenje leti.

Kanale za usis svežeg vazduha potrebno je projektovati i izvoditi sa izolacijom od usisa do ulaska u klima komoru, u svrhu otklanjanja efekta toplotnog mosta i toplotnih gubitaka.

Kanale za distribuciju pripremljenog vazduha potrebno je projektovati i izvoditi sa izolacijom u delu zgrade koji nije klimatizovan, kao i sve delove kanalske mreže gde može doći do kondenzacije vlage iz okolnog vazduha.

Dozvoljena je ugradnja rashladnih agregata sa efikasnošću jednakom ili većom od vrednosti sadržanih u Prilogu 7.

Vazdušne klimatizacione uređaje projektovati i izvoditi tako da mogu da koriste prirodno hlađenje, sa adijabatskom kontrolom.

Član 15

U zgrade se ugrađuju toplotno izolovani rezervoari u grejnim sistemima ili sistemima za toplu vodu koji ispunjavaju zahteve utvrđene srpskim standardom SRPS EN 15332.

Razvodna mreža tople vode mora biti ugrađena unutar termičkog omotača zgrade, po pravilu smeštena u instalacionom kanalu i izolovana u skladu zahtevima datim u Prilogu 6.

Član 16

Energetski efikasni tehnički sistemi za osvetljenje koji se ugrađuju u zgradu moraju da ispune i zahteve utvrđene srpskim standardom SRPS EN 15193 - Energetske performanse zgrada - Energetski zahtevi za osvetljenje.

Efikasno korišćenje energije za rasvetu obezbeđuje se prvenstveno korišćenjem dnevnog svetla, a ako to nije moguće, onda treba koristiti energetski efikasne svetiljke i pripadajuće elemente. U nestambenim zgradama pored toga treba obezbediti regulaciju osvetljenosti u zavisnosti od inteziteta dnevne svetlosti i prisustva korisnika u prostoriji.

III NAČIN IZRAČUNAVANJA TOPLOTNIH SVOJSTAVA ZGRADA

Član 17

Utvrđivanje ispunjenosti uslova energetske efikasnosti zgrade vrši se izradom elaborata EE, koji je sastavni deo tehničke dokumentacije koja se prilaže uz zahtev za izdavanje građevinske dozvole ili uz zahtev za izdavanje rešenja kojim se odobrava izvođenje radova na adaptaciji ili sanaciji objekta, kao i energetskoj sanaciji.

Član 18

Proračun energetskih svojstava zgrade vrši se za sledeće kategorije:

1) godišnja potrebna energija za grejanje;

2) godišnja potrebna energija hlađenja;

3) godišnja potrebna energija za ventilaciju;

4) godišnja potrebna energija za pripremu sanitarne tople vode;

5) godišnja potrebna energija za osvetljenje;

6) godišnji gubici tehničkih sistema;

7) godišnja isporučena energija;

8) godišnja potrebna primarna energija;

9) godišnja emisija CO2.

Član 19

Tehnički i drugi zahtevi za proračune energetskih svojstava zgrade utvrđeni srpskim standardima sadržani su u Prilogu 2 - Metodologija proračuna potrebne energije za grejanje i hlađenje u zgradama, iskazivanje energetskih performansi zgrada i monitoring i verifikacija energetskih performansi zgrada, koji je odštampan uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni deo, a fizičke veličine, oznake, jedinice i indeksi koji se koriste u proračunu potrebne energije za grejanje i hlađenje u zgradama sadržani i su u Prilogu 1 - Fizičke veličine, oznake, jedinice i indeksi, koji je odštampan uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni deo.

Godišnja potrošnja energije za grejanje i hlađenje, pripremu sanitarne tople vode, ventilaciju i osvetljenje računa se u skladu sa srpskim standardima SRPS EN ISO 13790, SRPS EN 15316, SRPS EN 15241, SRPS EN 15243, SRPS EN 15316-3, SRPS EN 15193, kao i nacionalnim specifičnostima datim u Prilogu 6.

Godišnja potrošnja energije za grejanje, hlađenje, pripremu sanitarne tople vode, ventilaciju i osvetljenje zgrade određuje se proračunom uz korišćenje propisanog softverskog paketa za datu lokaciju.

Godišnja potrebna energija koja je osnov za utvrđivanje usklađenosti karakteristika zgrade sa propisanim zahtevima izračunava se za projektovane uslove korišćenja zgrade.

Član 20

Emisija CO2, koja nastaje prilikom rada tehničkih sistema određuje se na osnovu podataka za specifične emisije CO2 za pojedine energente, tako što se godišnja potrebna primarna energija za rad tehničkih sistema, izračunata za određeni energent, preračunava prema faktorima konverzije za specifične emisije CO2, sadržanim u Prilogu 6.

Pokazatelji emisije CO2, proizašli kao posledica rada tehničkih sistema tretiranih u ovom pravilniku, iskazuju se u obliku godišnjih emisija CO2 (kg), ili godišnjih emisija CO2 po jedinici neto površine unutar termičkog omotača zgrade, AN (kg/ m2a).

Član 21

Elaborat EE se izrađuje primenom Nacionalnog softvera za izračunavanje pokazatelja energetske efikasnosti zgrade, a na osnovu metodologije sadržane Prilogu 6.

Član 22

Elaborat EE izrađuje se na osnovu:

1) klimatskih karakteristika lokacije

(1) spoljnih projektovanih temperatura gradova u Republici Srbiji sadržanih u Tabela 3.3.4.1 - Spoljne projektne temperature, θH'e [°C], za mesta u Republici Srbiji Priloga 3;

(2) broja stepen dana i srednje temperature grejnog perioda za gradove u Republici Srbiji sadržanih u Tabela 6.3 - Broj stepen dana za grejanje HDD i srednja temperatura grejnog perioda θH,mn za mesta u Republici Srbiji Priloga 6;

(3) srednje mesečne sume zračenja i srednja mesečna temperatura sadržanih u Tabela 6.9 - Srednje sume Sunčevog zračenja i srednja mesečna temperatura spoljnog vazduha Priloga 6;

2) podataka o lokaciji - situacioni plan zgrade sa položajem zgrada u neposrednom okruženju i prikazom vrsta obrada površina;

3) podataka o građevinskim materijalima, elementima i sistemima potrebnim za proračune sadržanim su u Prilogu 3;

4) podataka o mašinskoj i elektro opremi, uređajima i instalacijama.

Član 23

Elaborat EE sadrži:

1) podatke navedene u članu 22. ovog pravilnika;

2) tehnički opis primenjenih tehničkih mera i rešenja u projektu usklađenih sa ovim pravilnikom i to:

(1) funkcionalne i geometrijske karakteristike zgrade,

(2) primenjene materijale,

(3) ugrađene sisteme,

(4) vrste izvora energije za grejanje, hlađenje i ventilaciju,

(5) termotehničke instalacije,

(6) sisteme rasvete,

(7) upotrebu i učešće obnovljivih izvora energije;

3) proračune sadržane u Prilogu 3 i Prilogu 6, kojima se potvrđuje da projektovani građevinski elementi i zgrada, ili deo zgrade kao celina, sa pripadajućim tehničkim sistemima, ispunjavaju zahteve ovog pravilnika;

4) potrebnu godišnju potrošnju energije za rad tehničkih sistema u zgradi (finalna energija) sadržanu u Tabeli 6.1.a - Metodologija za određivanje ukupne godišnje potrebne energije Priloga 6;

5) godišnju vrednost korišćenja ukupne primarne energije sadržane u Tabeli 6.12 - Faktori pretvaranja za proračunavanje godišnje primarne energije za pojedine vrste izvora toplote Priloga 6;

6) vrednosti emisije CO2, proračunate preko faktora datih u Tabeli 6.13 - Specifične emisije CO2 za pojedine vrste energenata Priloga 6.

Navedene računske vrednosti se dobijaju korišćenjem nacionalnog softverskog paketa propisanog za tu namenu, a rezultati se iskazuju na standardnom izlaznom formatu propisanog softverskog paketa.

IV PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE

Član 24

Do dana izbora programskog paketa iz člana 23. stav 2. ovog pravilnika, proračun i izražavanje energetskog razreda zgrade vrši se na osnovu potrebne energije za grejanje QH,nd [kWh/(m2a)].

Od dana izbora programskog paketa iz stava 1. ovog člana, vršiće se proračun potrošnje energije za grejanje, hlađenje, pripremu sanitarne tople vode, ventilaciju i osvetljenje.

Do dana izbora programskog paketa iz stava 1. ovog člana za proračun energetskih svojstava zgrade, odnosno godišnje potrošnje energije, elaborat EE sadrži:

1) karakteristike omotača objekta usklađene sa vrednostima koeficijenata prolaza toplote i vrednostima specifičnog transmisionog gubitka, sadržane u Prilogu 3 i Prilogu 6, kao i svim ostalim tehničkim uslovima sadržanim u ovom pravilniku;

2) potrošnju energije za grejanje objekta usklađenu sa vrednostima datim u Tabela 6.11a i Tabela 6.11b i proračunatu prema uputstvima datim u Prilogu 6.

Član 25

Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije", a primenjuje se od 30. septembra 2012. godine.

Prilog 1

FIZIČKE VELIČINE, OZNAKE, JEDINICE I INDEKSI

Tabela 1.1 - Fizičke veličine, oznake i jedinice

Tabela 1.2 - Indeksi

Prilog 2

METODOLOGIJA PRORAČUNA POTREBNE ENERGIJE ZA GREJANJE I HLAĐENJE U ZGRADAMA, ISKAZIVANJE ENERGETSKIH PERFORMANSI ZGRADA I MONITORING I VERIFIKACIJA ENERGETSKIH PERFORMANSI ZGRADA

Tabela 2.1 - Definicije i terminologija

Uslovi toplotnog komfora i kvalitet unutrašnjeg vazduha određeni su standardom SRPS EN ISO 7730 i dokumentom CR 1752 (Tehnički izveštaj), kao i standardom SRPS EN 15251.

Tabela 2.2 - Ključni standardi

Tabela 2.3 - Standardi podrške ključnim standardima

Prilog 3

TOPLOTNA ZAŠTITA I DIFUZIJA VODENE PARE

U ovom prilogu definisani su osnovni - opšti principi fizike zgrade u delu koji se odnosi na toplotnu zaštitu, toplotnu akumulativnost i difuziju vodene pare, koje treba slediti pri projektovanju, izgradnji i rekonstrukciji (revitalizaciji) zgrada ili delova zgrada.

3.1 Toplotna zaštita i gubici toplote - metodologija

Metodologija koja se primenjuje za određivanje parametara toplotne zaštite zgrade ili dela zgrade zasnovana je na sledećim osnovnim svojstvima: koeficijenti prolaza toplote građevinskih elemenata; koeficijenti transmisionog gubitka toplote; ventilacioni gubici toplote (infiltracija vazduha); specifični transmisioni gubici toplote; ukupni zapreminski gubici toplote. U primeni propisane metodologije neophodno je poznavanje opštih principa fizike zgrade, koji se pre svega odnose na: kontrolu unutrašnjih površinskih temperatura; proračun difuzije vodene pare; proračun toplotne akumulativnosti.

Tabela 3.1.1 - Metodologija za određivanje parametara toplotne zaštite zgrade ili dela zgrade

Proračuni fizičkih veličina navedenih u Tabeli 3.1.1 sastavni su deo elaborata EE, koji predstavlja deo projektne dokumentacije i izrađuje se u skladu sa važećim standardima i propisima.

3.2 Toplotna akumulativnost

Proračun toplotne akumulativnosti netransparentnih spoljnih građevinskih elemenata zgrada (spoljni zidovi, krovovi) za letnji period vrši se u skladu sa standardom SRPS U.J5.530, korišćenjem sledećih veličina: faktor prigušenja amplitude oscilacije temperature, η [-]; kašnjenje oscilacije temperature, ν [h]. Ove veličine ograničene su najmanjim dozvoljenim vrednostima, datim u tabeli 3.2.1 i tabeli 3.2.2.

Tabela 3.2.1 - Najmanje dozvoljene vrednosti faktora prigušenja amplitude oscilacije temperature, νmin [-]

Tabela 3.2.2 - Najmanje dozvoljene vrednosti kašnjenja oscilacije temperature, ηmin [h]

Ukoliko je za krovove ν > 45, ne postavljaju se zahtevi za vrednost η [h]. Ukoliko je za zidove ν > 35, ne postavljaju se zahtevi za vrednost η [h].

Za spoljne netransparentne ventilisane građevinske elemente (osim za slabo ventilisane) ne postavljaju se zahtevi za vrednost ν [-] ukoliko je površinska masa elementa bez obloge veća (ili jednaka) 100 kg/m2. Ukoliko je površinska masa elementa bez obloge manja od 100 kg/m2, koeficijent prolaza toplote elementa mora da bude manji od 0,35 W/(m2xK).

Sve transparentne (i polutransparentne) površine u boravišnim prostorijama, osim one koje su na severu, severoistoku i severozapadu (pri azimutu: 0 - 45° i 315 - 360°), moraju da imaju netransparentnu zaštitu od direktnog Sunčevog zračenja u letnjem periodu. Orijentacija, j (azimut i nagib), zastakljene površine se, pojednostavljeno, određuje prema tabeli 6.10.

Detaljni postupci za proračun toplotne akumulativnosti građevinskih elemenata sadržani su u standardu SRPS EN ISO 13786.

Proračuni fizičkih veličina i parametara kojima se proverava toplotna akumulativnost građevinskog elementa sastavni su deo elaborata EE, koji predstavlja deo projektne dokumentacije i izrađuje se u skladu sa važećim standardima i propisima.

3.3 Difuzija vodene pare

Difuzija vodene pare izračunava se za spoljne građevinske konstrukcije i konstrukcije koje se graniče sa negrejanim prostorijama, osim za konstrukcije koje se neposredno graniče sa terenom (pod na tlu, ukopani zidovi, ukopane tavanice). Sve građevinske konstrukcije zgrade moraju biti projektovane i izgrađene na način da se vodena para u projektnim uslovima na njihovim površinama ne kondenzuje.

Zgrada mora biti projektovana i izgrađena na način da se kod namenskog korišćenja vodena para koja zbog difuzije prodire u građevinsku konstrukciju, ne kondenzuje. U slučaju da dođe do kondenzacije vodene pare u konstrukciji, ona se nakon računskog perioda isušivanja mora sasvim osloboditi iz građevinske konstrukcije. Vlaga koja se kondenzuje u konstrukciji ne sme dovesti do oštećenja građevinskih materijala (na primer korozija, pojava buđi).

Za izračunavanje higrotermičkih karakteristika građevinskih elemenata i konstrukcija, difuzije vodene pare, kondenzacije i isušenja, kao i opasnosti od površinske kondenzacije (orošavanje), primenjuje se standard SRPS EN ISO 13788, u opcijama: 1) složeni godišnji kumulativni proračun; 2) Glaser-ov postupak. Ukoliko se proračun vrši na osnovu Glaser-ovog postupka, koristi se metod proračuna prema SRPS U.J5.520.

Higrotermičke karakteristike materijala usvajaju se prema Tabeli 3.4.1.2 ovog pravilnika. U tabeli 3.4.1.2 dat je pregled osnovnih higrotermičkih osobina građevinskih materijala. Uporedo se mogu koristiti i podaci prema tabelama standarda SRPS EN ISO 10456, za srednju temperaturu za primenu u građevinarstvu jednaku 23°C i pri praktičnom sadržaju vlage koji odgovara korišćenju građevinskog materijala. Ovo su proračunske - projektne vrednosti, navedene kao prosečne vrednosti za primenu u građevinarstvu. Niže vrednosti koeficijenata toplotne provodljivosti i higrotermičke osobine novih materijala dokazuju se ispitivanjima. Ispitivanja se vrše u skladu sa važećim standardima i propisima. Procedure za izdavanje dokaza o usaglašenosti na osnovu stranih isprava i znakova usaglašenosti regulisane su važećim domaćim propisima.

Proračuni fizičkih veličina i parametara kojima se proverava difuzija vodene pare građevinskog elementa sastavni su deo elaborata EE, koji predstavlja deo projektne dokumentacije i izrađuje se u skladu sa važećim standardima i propisima.

3.3.1 Dozvoljena temperatura unutrašnje površine

Dozvoljena temperatura unutrašnje površine spoljne građevinske konstrukcije na bilo kom mestu (i na mestima toplotnih mostova) mora da bude veća od temperature tačke rose, θs [°C], za date projektne uslove (temperatura i relativna vlažnost vazduha u prostoriji).

Minimalna toplotna otpornost za sprečavanje orošavanja unutrašnje površine, Rmin [m2K/W], građevinske konstrukcije izvan zone toplotnog mosta (osnovni deo građevinskog elementa) izračunava se za uslove perioda grejanja (zimski period), na sledeći način:

Pri čemu je Rse = 0,04 m2K/W, a vrednost Rsi se, zbog mogućnosti pojave sprečenog strujanja vazduha (nameštaj, zakloni i sl.) usvaja sa (najmanje) Rsi = 0,25 m2K/W. Za transparentne građevinske elemente primenjuje se uobičajena vrednost: Rsi = 0,17 m2K/W.

Na mestima toplotnih mostova za ocenu opasnosti od orošavanja merodavna je temperature tačke rose, θs [°C], određena prema tabeli 3.3.1.1 pri vrednosti θsi,crit = θs.

Tabela 3.3.1.1 - Temperature tačke rose, θs [°C], u zavisnosti od relativne vlažnosti vazduha, φi [%], i temperature vazduha θi [°C]

3.3.2 Dozvoljene vrednosti upijanja vlage - spoljni završni slojevi

Dozvoljene vrednosti upijanja vlage spoljašnjeg završnog sloja građevinske konstrukcije - zaštitno-dekorativnih nanosa debljine manje od 0,005 m, određene preko vrednosti ekvivalentne debljine, r [m], iznose: r = d x µ £ 2, gde je d [m] debljina, a µ [-] relativni koeficijent difuzije vodene pare zaštitno-dekorativnog nanosa.

3.3.3 Dozvoljene vrednosti vlage usled difuzije i kondenzacije

Ukupna količina kondenzovane vlage ne sme preći da bude veća od: 1 kg/m2 u opštem slučaju; 0,5 kg/m2 ukoliko se kondenzacija dešava u slojevima - materijalima koji nemaju svojstvo kapilarnog upijanja odnosno oslobađanja vlage; u slučaju kondenzacije u sloju drveta, najveći dopušteni porast sadržaja vlage za 5% u odnosu na početni maseni sadržaj vlage; u slučaju kondenzacije u materijalima na bazi drveta, najveći dopušteni porast sadržaja vlage iznosi 3% u odnosu na početni maseni sadržaj vlage.

Ukupna masena vlažnost materijala u građevinskom elementu na kraju perioda kondenzacije, X'uk [%]:

X'uk = X'r + X'dif

X'r [%] - prosečna računska vlažnost materijala, prema tabeli 3.3.3.1

X'dif [%] - masena vlažnost nastala usled kondenzacije.

Mora da bude ispunjen uslov:

X'uk á X'max

gde je najveća dozvoljena masena vlažnost za sloj materijala u kome se dešava kondenzacija

X'max = X'r + X'dif, max

ρ0 [kg/m3] je zapreminska masa materijala, u suvom stanju, prema tabeli 3.3.3.1, ili 3.4.1.2

Računska debljina, dr [m], sloja građevinskog elementa u kome se dešava kondenzacija, za slučaj kondenzne površine ima sledeće vrednosti: za sloj poroćelijastog betona ili betona sa lakim agregatom, dr = 0,02 m; za opeku, dr = 0,05 m; za ostale materijale usvaja se da je dr = d (d je debljina sloja), ali ne veće od 0,07 m.

Za slučaj kondenzne zone, dr je jednako širini kondenzne zone.

Vrednost qmax [kg/m2] predstavlja najveću dozvoljenu količinu kondenzovane vodene pare u građevinskom elementu na završetku razdoblja difuzije vodene pare, koja ima sledeće vrednosti: u opštem slučaju, qmax = 1,0 kg/m2; ukoliko kondenzacija nastaje na dodirnim površinama slojeva od kojih jedan sloj nema mogućnost preuzimanja vlage (npr.: slučaj dodirnih površina vlaknastih toplotnoizolacionih materijala (ili vazdušnih slojeva) i slojeva parne brane (ili betonskih slojeva), qmax = 0,5 kg/m2; za drvene konstrukcije, qmax = 0,05 x dr x ρ0 (kg/m2); za materijale na bazi drveta (lake građevinske ploče na bazi drvene vune i višeslojne lake građevinske ploče od penastih sintetičkih izolatora i drvene vune se izuzimaju), qmax = 0,03 x dr x ρ0 (kg/m2).

Tabela 3.3.3.1 - Vrednosti ρ0 [kg/m3] i X'r [%]

3.3.4 Proračun difuzije vodene pare i proračun isušenja

Za potrebe pojednostavljenog proračuna (Glaser-ov postupak) usvajaju se sledeće vrednosti:

Za period kondenzacije:

Zona A - obuhvata mesta za koja je spoljna projektna temperatura (period grejanja) iznosi do θH'e = -15 °C, temperatura spoljnjeg vazduha za proračun kondenzacije iznosi θe = -5 °C, relativna vlažnost spoljnjeg vazduha iznosi φe = 90%, relativna vlažnost i temperatura unutrašnjeg vazduha usvaja se prema projektnim uslovima s obzirom na namenu objekta / prostorije, ili sa vrednošću φi = 55%, trajanje perioda kondenzacije iznosi 60 dana;

Zona B - obuhvata mesta za koja je spoljna projektna temperatura (period grejanja) niža od θH'e = -15 °C, temperatura spoljnjeg vazduha iznosi θe = -10 °C, relativna vlažnost spoljnjeg iznosi φe = 90%, relativna vlažnost i temperatura unutrašnjeg vazduha usvaja se prema projektnim uslovima s obzirom na namenu objekta / prostorije, ili sa vrednošću φi = 55%, trajanje perioda kondenzacije iznosi 60 dana.

Spoljne projektne temperature za period grejanja određene su tabelom 3.3.4.1. Za mesta koja nisu obuhvaćena Tabelom 3.3.4.1, usvajaju se podaci koji su navedeni za najbližu lokaciju.

Za period isušenja: dozvoljeno trajanje isušenja iznosi 90 dana za mesta koja pripadaju Zoni A, a 60 dana za mesta koja pripadaju Zoni B. Temperature i relativne vlažnosti vazduha iznose θi = θe = 18 °C, φi = φe = 65%.

Tabela 3.3.4.1 - Spoljne projektne temperature, θH'e [°C], za mesta u Republici Srbiji

Za zgrade sa klimatizacijom ili sa većim oslobađanjem vodene pare dozvoljeno vreme isušenja određuje se na osnovu karakteristika procesa - unutrašnjih mikroklimatskih uslova, ali ne sme da bude duže od: 90 dana (u Zoni A), odnosno 60 dana (u Zoni B).

3.4 Toplotna zaštita i gubici toplote - metod proračuna

3.4.1 Koeficijent prolaza toplote građevinskog elementa, U [W/(m2K)]

Koeficijent prolaza toplote građevinskog elementa, U [W/(m2xK)], proračunava se, u opštem slučaju - za građevinski element jednostavne heterogenosti, saglasno standardu SRPS EN ISO 6946, na sledeći način:

Vrednosti Rsi i Rse navedene su u tabeli 3.4.1.1. Vrednost koeficijenta toplotne provodljivosti, λm [ W/(mxK)], m-tog sloja elementa, debljine d [m], usvaja se prema tabeli 3.4.1.2, ili se dokazuje ispitivanjem u skladu sa važećim standardima i propisima.

Tabela 3.4.1.1 : Otpor prelazu toplote i Fxi vrednosti

Tabela 3.4.1.2 - Higrotermičke osobine građevinskih materijala i proizvoda

Najveće dopuštene vrednosti koeficijenata prolaza toplote, Umax [W/(m2xK)], elemenata termičkog omotača zgrade, odnosno elemenata između dve susedne termičke zone, sadržane su u tabeli 3.4.1.3. Ove vrednosti se primenjuju i na unutrašnje građevinske konstrukcije koje se graniče sa prostorijama u kojima je temperatura vazduha pri projektnoj temperaturi spoljnjeg vazduha (period grejanja) manja od 12 °C.

Proračunska vrednost koeficijenta prolaza toplote, U [ W/(m2xK)], mora da bude manja (ili jednaka) Umax [W/(m2xK)]: U £ Umax [ W/(m2xK)].

Tabela 3.4.1.3 - Najveće dozvoljene vrednosti koeficijenta prolaza toplote, Umax [W/(m2xK)], za elemente termičkog omotača zgrade

Vrednosti U [W/(m2xK)] proračunavaju se u skladu sa standardom SRPS EN ISO 13789 i posebnim standardima: za netransparentne građevinske elemente, izuzev podova i zidova u tlu i zid - zavesa, u skladu sa standardom SRPS EN ISO 6946; za podove i zidove u tlu u skladu sa standardom SRPS EN ISO 13370; za građevinske elemente tipa prozora, balkonskih vrata i roletni u skladu sa standardom SRPS EN ISO 10077-1 i SRPS EN ISO 10077-2; za zid - zavese u skladu sa standardom SRPS EN 13947; za stakla u skladu sa standardima SRPS EN 673 i SRPS EN 410; za elemente za zidanje zidanih zidova i zidane zidove, u skladu sa standardom SRPS EN 1745.

Koeficijent prolaza toplote transparentnog građevinskog elementa (spoljna građevinska stolarija: spoljni prozori i balkonska vrata; krovni prozori), Uw [W/(m2xK)], određuje se proračunom, saglasno standardu SRPS EN ISO 10077-1:

Proračunske vrednosti Ug (staklo), Uf (okvir) i ψg (faktor korekcije temperature - spoj staklo/okvir), navedene su u tabelama 3.4.1.4, 3.4.1.5, 3.4.1.6, 3.4.1.7, i 3.4.1.8.

Ove vrednosti se mogu odrediti i na sledeći način:

a) proračunom, u skladu sa standardima SRPS EN ISO 10077-2 (okvir), SRPS EN 410 (staklo) i SRPS EN 673 (staklo);

b) ispitivanjem prozora istog sastava i mera, u skladu sa važećim standardima i propisima.

Vrednosti Ug (staklo) i Uf (okvir) odnose se na koeficijent prolaza toplote bez uticaja toplotnog mosta. Toplotni mostovi u transparentnim građevinskim elementima se dodatno obračunavaju i potiču od: spoja staklo-staklo u termoizolacionom staklu (različita rešenja: aluminijumska spojnica, sintetička spojnica, specijalno termički poboljšana spojnica); spoja staklo - okvir; spoja okvir - građevinska konstrukcija (ugradnja).

Vrednosti koeficijenata prolaza toplote prozora bez termoizolacionog stakla ("staklopaketi") usvajaju se sa vrednostima: Uw = 3,5 W/(m2xK) (za prozore krilo na krilo); Uw = 5,0 W/(m2xK) (za prozore sa jednostrukim staklom).

Tabela 3.4.1.4 - Toplotna svojstva transparentnih građevinskih elemenata - STAKLO

Tabela 3.4.1.5: Koeficijent prolaza toplote okvira - drveni okvir

Tabela 3.4.1.6: Koeficijent prolaza toplote okvira - PVC-okvir

Tabela 3.4.1.7: Koeficijent prolaza toplote okvira - metalni okvir

Tabela 3.4.1.8: Koeficijenti korekcije - faktor korekcije temperature za toplotne mostove između okvira i stakla

3.4.2 Gubici toplote

3.4.2.1 Koeficijent transmisionog gubitka toplote, HT [W/K]

Koeficijent transmisionog gubitka toplote zgrade (ili dela zgrade), HT [W/K], izračunava se po obrascu:

Fxi - faktor korekcije temperature za i-ti građevinski element, koji se usvaja prema Tabeli 3.4.1.1 ovog pravilnika;

Ui [W/(m2xK)] - koeficijent prolaza toplote i-tog građevinskog elementa, površine Ai [m2].

Transmisioni toplotni gubitak zgrade (ili dela zgrade) usled uticaja toplotnih mostova u termičkom omotaču zgrade (ili dela zgrade), HTB [W/K], iznosi:

HTB = DUTB • A

A [m2] - zbirna površina spoljnih građevinskih elemenata (termički omotač objekta - spoljne mere);

Usvaja se vrednost ΔUTB = 0,10 W/(m2xK).

Ukoliko je uticaj toplotnih mostova već uzet u obzir pri proračunu koeficijenta prolaza toplote U, građevinskog elementa, granična površina kroz koju se toplota prenosi A, kod uvažavanja uticaja toplotnog mosta može se umanjiti za površinu građevinskog elementa za koji je koeficijent prolaza toplote na taj način određen. Transmisioni toplotni gubitak usled uticaja toplotnog mosta, HTB [W/K], tada iznosi:

HTB = ΔUTB • Acor

Acor [m2] - zbirna površina spoljnih građevinskih elemenata (spoljni omotač objekta), umanjena za površine građevinskih elemenata za koje su izračunati koeficijenti prolaza toplote sa uključenim toplotnim mostovima.

3.4.2.2 Koeficijent ventilacionog gubitka toplote zgrade (ili dela zgrade), HV [W/K]

Koeficijent ventilacionog gubitka toplote zgrade (ili dela zgrade), HV [W/K], izračunava se po obrascu:

HV = ra • cp • V • n

V - zapremina grejanog prostora [m3];

n - broj izmena vazduha na čas [h-1]

ra • cp = 0,33 [Wh/(m3 • K)] (ra • cp = 1200 [J/(m3 • K)])

Tabela 3.4.2.1 - Broj izmena vazduha na čas u zavisnosti od zaklonjenosti i klase zaptivenosti zgrade (prema SRPS EN ISO 13789) - Stambene zgrade sa više stanova i prirodnom ventilacijom

Tabela 3.4.2.2 - Broj izmena vazduha na čas u zavisnosti od zaklonjenosti i klase zaptivenosti zgrade (prema SRPS EN ISO 13789) - Pojedinačne porodične kuće sa prirodnom ventilacijom

3.4.2.3 Specifični transmisioni gubitak toplote zgrade (ili dela zgrade), H'T [W/(m2xK)]

Specifični transmisioni gubitak toplote zgrade (ili dela zgrade), H'T [W/(m2xK], izračunava se po obrascu:

Najveći dopušteni specifični transmisioni toplotni gubitak kroz termički omotač zgrade, H'T [W/(m2xK)], usvaja se prema tabeli 3.4.2.3.1:

Tabela 3.4.2.3.1 - Najveće dopuštene vrednosti specifičnih transmisionih gubitaka toplote, H'T,max [W/(m2xK)], u zavisnosti od faktora oblika zgrade (ili dela zgrade)

3.4.2.4 Ukupni zapreminski gubici toplote unutar termičkog omotača, qV [W/m3]

Ukupni zapreminski gubici toplote unutar termičkog omotača, qV [W/m3], transmisioni i ventilacioni, izračunavaju se po obrascu:

Prilog 4

TEHNIČKI ZAHTEVI ZA POSTIZANJE ENERGETSKE EFIKASNOSTI ZGRADA

4.1. Tehničkim zahtevima za postizanje energetske efikasnosti zgrada naročito se određuju sledeći parametri:

1) orijentacija i funkcionalni koncept zgrade:

(1) orijentaciju i funkcionalni koncept zgrade projektovati tako da se maksimalno iskoriste prirodni i stvoreni uslovi lokacije (sunce, vetar, zelenilo);

(2) postaviti zgrade tako da prostorije u kojima se boravi tokom dana budu orijentisane prema jugu u meri u kojoj urbanistički uslovi to dozvoljavaju.

2) oblik zgrade kojim se obezbeđuje energetski najefikasniji odnos površine i zapremine omotača zgrade u odnosu na klimatske faktore lokacije, okruženje (prirodno i stvoreno) i namenu zgrade;

3) toplotno zoniranje zgrade projektovati toplotno zonirane zgrade, odnosno, grupisati prostorije u zgradi u skladu sa njihovim temperaturnim zahtevima; zone sa višim temperaturnim zahtevima projektovati tako da mogu maksimalno da iskoriste prirodne potencijale lokacije (sunce, vetar, zelenilo);

4) način korišćenja prirodnog osvetljenja i osunčanja:

(1) maksimizirati upotrebu prirodnog osvetljenja uz omogućavanje pasivnih dobitaka toplotne energije zimi odnosno zaštite od pregrevanja leti adekvatnim zasenčenjem (forma objekta ili sistemi zasenčenja);

(2) toplotna energija koja kroz zastakljene površine ulazi u prostoriju treba da se ograniči u letnjem danu (kada sem difuznog postoji i direktno sunčevo zračenje). 

5) optimizacija sistema prirodne ventilacije:

(1) otvore na zgradi, kao što su prozori, vrata, kanali za ventilaciju, projektovati tako da gubici toplote u zimskom periodu i toplotno opterećenje u letnjem periodu bude što manje;

(2) kada god je to moguće, otvore koncipirati tako da se maksimizira pasivno (prirodno) noćno hlađenje u letnjem periodu.

6) optimizacija strukture zgrade

(1) prema potrebama i nameni zgrade koristiti termičku masu za ostvarivanje toplotnog komfora u zimskom i letnjem periodu; termička masa treba da povećava termičku inerciju objekta, osim za objekte sa kratkotrajnim korišćenjem;

(2) primeniti visok kvalitet toplotne izolacije celokupnog termičkog omotača;

(3) izbegavati toplotne mostove;

(4) odabirom vrste materijala i bojom materijala minimizirati pojavu toplotnih ostrva.

7) korišćenje pasivnih i aktivnih sistema u zavisnosti od tipa zgrade, strukturu i omotač koncipirati tako da se maksimalno koriste pasivni i aktivni solarni sistemi i obezbedi zaštita od pregrevanja;

8) korišćenje voda - izvršiti analizu mogućnosti korišćenja padavina, podzemne i otpadne vode za potrebe zalivanja, spoljnih pranja i dr., kao i za grejanje i hlađenje zgrade; tehničke prostorije (rezervoar i pumpno postrojenje) koje se koriste u gore navedene svrhe, ukoliko su ukopane, ne uračunavaju se u indeks zauzetosti parcele.

4.2. Parametri za postizanje energetske efikasnosti postojećih zgrada:

1) voditi računa o očuvanju funkcionalne i oblikovne celovitosti zgrade:

(1) kada to nije isključeno drugim propisima, dozvoljeno je naknadno izvođenje spoljne toplotne izolacije zidova;

(2) kada je zid koji se sanira na regulacionoj liniji, dozvoljava se da debljina naknadne termoizolacije sa svim završnim slojevima bude do 15 cm unutar javnog prostora;

(3) kada je zid koji se sanira na granici sa susednom parcelom dozvoliti postavljanje naknadne spoljne izolacije debljine do 15 cm, uz saglasnost suseda;

(4) kada to prostorne okolnosti omogućavaju, dozvoljeno je naknadno formiranje staklenika ako se elaboratom dokaže poboljšanje energetske efikasnosti zgrade;

2) prilikom energetske sanacije postojećih zgrada, erkeri i drugi istureni delovi kao što su dvostruke fasade, staklenici, zastakljene terase i lođe - staklenici, čija se građevinska linija poklapa sa regulacionom linijom mogu prelaziti regulacionu liniju i to:

(1) maksimalno 0,6 m od građevinske linije ako je trotoar manji od 3,5 m i ako je rastojanje do susedne nasuprotne zgrade manje od 12 m i to maksimalno na 50% površine ulične fasade i na minimalnoj visini od 3 m iznad trotoara; izuzetno kod dvostrukih fasada dozvoljeno je celokupno pokrivanje fasade iznad minimalno dozvoljene visine;

(2) maksimalno 0,9 m od građevinske linije ukoliko je trotoar veći od 3,5 m, a širina ulice od 12 do 15 m i to maksimalno na 50% površine ulične fasade i na minimalnoj visini od 3 m iznad trotoara; izuzetno kod dvostrukih fasada dozvoljeno je celokupno pokrivanje fasade iznad minimalno dozvoljene visine;

(3) maksimalno 1,2 m ako je trotoar veći od 3,5 m, a širina ulice veća od 15 m i to na maksimalno 50% površine ulične fasade i na minimalnoj visini od 3 m iznad trotoara; izuzetno kod dvostrukih fasada dozvoljeno je celokupno pokrivanje fasade iznad minimalno dozvoljene visine;

(4) veći ispadi nadzemnih etaža u odnosu na građevinsku liniju od navedenih nisu dozvoljeni;

(5) ispadi na delovima objekata u kompaktnim blokovima orijentisani prema ulici ne smeju ugrožavati privatnost susednih objekata. Horizontalna projekcija linije ispada može biti najviše pod uglom od 45 stepeni od granice parcele objekta.

Prilikom projektovanja uzeti u obzir i planirani razvoj, odnosno, analizirati uticaj postojećih i planiranih susednih zgrada u skladu sa važećom urbanističkom regulativom.

Prilog 5

USLOVI KOMFORA

Jedan od glavnih zadataka projektanta je da stvori okruženje unutar i van zgrade koje je podesno za sve aktivnosti korisnika koje se tu dešavaju, te u sklopu tehničke dokumentacije treba jasno navesti sve primenjene mere i tehnička rešenja za postizanje projektovanih parametara komfora.

Vazdušni komfor - kvalitet vazduha u zgradama obezbeđuju:

1) arhitektonske mere

(1) zgrade projektovati tako da maksimalno koriste prirodnu ventilaciju, težiti omogućavanju poprečne ventilacije;

(2) predvideti sisteme kontrole prirodne ventilacije kako bi se izbegao negativni osećaj promaje.

2) sistemi za kontrolu kvaliteta vazduha

(1) preporučuje se ugradnja sistema prinudne (veštačke) ventilacije sa propisanim brojem izmena na čas, gde nije moguće postići zahtevane karakteristike vazdušnog komfora prostora prirodnom ventilacijom;

(2) dovođenje svežeg vazduha prinudnom ventilacijom reguliše se prema stvarnim potrebama opterećenosti i vremenu kada se korisnici nalaze u prostoriji;

(3) svi objekti preko 500 m2, koji imaju prinudnu ventilaciju, moraju imati ugrađene razmenjivače toplote koji rekuperišu toplotu otpadnog vazduha, a minimalna dozvoljena vrednost efikasnosti rekuperatora je:

- rekuperatori voda - vazduh, zimski temperaturski stepen korisnosti, η ≥ 50%;

- rekuperatori vazduh - vazduh, zimski temperaturski stepen korisnosti, η ≥ 70%;

(4) ugradnja uređaja za rekuperaciju toplote nije obavezna kod ventilacije sa protokom vazduha do 300 m³/h i u posebnim slučajevima (npr. izvor toksičnih ili eksplozijskih materija) i u slučajevima kada je dokazano da to nije moguće izvesti;

(5) regenerativni razmenjivači toplote mogu se koristiti samo u slučajevima kada otpadni vazduh ne sadrži duvanski dim, neprijatne mirise ili druge štetne zagađivače.

Toplotni komfor se obezbeđuje tokom cele godine projektovanjem zgrade u skladu sa merama energetski efikasne arhitekture i drugim neophodnim arhitektonsko-građevinskim rešenjima:

1) pravilnim dimenzionisanjem elemenata omotača;

2) zaštitom od sunčevog zračenja;

3) korišćenjem termičke mase;

4) pasivnim/prirodnim noćnim hlađenjem;

5) toplotnim zoniranjem zgrade;

6) oblikovanjem zgrade, i/ili senilima ili zastorima u periodu pregrevanja, sprečiti uticaj direktnog sunčevog zračenja.

Ovim navedenim pasivnim merama obezbediti da se temperature u zgradi održavaju u granicama komfora u zavisnosti od namene objekta definisanog ovim pravilnikom.

Obezbediti da se uslovi temperaturnih nivoa u zgradi održavaju u granicama definisanim u Prilogu 6 - Tabeli 6.5 - Dobici toplote od ljudi i električnih uređaja koja je štampana uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni deo.

Tek pošto su iscrpljene sve arhitektonsko-građevinske mogućnosti za postizanje toplotnog komfora ovim metodama, mogu se uvesti sistemi za grejanje, hlađenje i ventilaciju.

Svetlosni komfor u zgradi obezbeđuje se uvođenjem prirodnog svetla i veštačkim osvetljenjem.

Uvođenjem prirodnog svetla:

1) primeniti mere neophodne za maksimalno uvođenje dnevne svetlosti u prostorije uz minimalno korišćenje veštačkog osvetljenja;

2) leti obezbediti maksimalan upad difuznog i minimalan upad direktnog sunčevog zračenja upotrebom senila i zastora;

3) sistemi zaštite od sunčevog zračenja moraju da omoguće dovoljnu količinu dnevne svetlosti u prostorijama bez korišćenja veštačkog osvetljenja;

4) obezbediti efikasnu kontrolu bljeska od sunčevog zračenja uz zadržavanje propisanog nivoa osvetljenosti;

Intenzitet veštačkog osvetljenja prostorija treba da bude projektovan u skladu sa namenom.

Zvučni komfor koji se odnosi na ljude i kao prijemnike i kao izvore zvuka postiže se sledećim merama:

1) adekvatnom izolacijom od vazdušnog zvuka unutrašnjih građevinskih elemenata (zidovi, tavanice, vrata);

2) adekvatnom izolacijom od vazdušnog zvuka spoljašnjih građevinskih elemenata (spoljašnji zidovi, fasadni otvori, krovni omotači);

3) adekvatnom izolacijom podova i zidova od zvuka udara;

4) prihvatljivim nivoom zvučnog pritiska zvukova u prostorijama, uključujući i bilo koji zvuk koji se koristi za maskiranje preslušavanja;

5) adekvatnim akustičkim odzivom prostorija ili prostora kojim se određuje čujnost i kvalitet korisnih zvukova;

6) adekvatnim projektovanjem sistema instalacija koje ne smeju da naruše prethodno navedene građevinske i arhitektonske mere za postizanje zvučnog komfora.

Prilog 6

METODOLOGIJA ODREĐIVANJA ENERGETSKIH PERFORMANSI ZGRADA: ODREĐIVANJE GODIŠNJE POTREBNE TOPLOTE ZA GREJANJE, UKUPNE GODIŠNJE FINALNE I PRIMARNE ENERGIJE, GODIŠNJE EMISIJE CO2, REFERENTNI KLIMATSKI PODACI I PREPORUČENE VREDNOSTI ULAZNIH PARAMETARA ZA PRORAČUN

6.1 Metodologija određivanja energetskih performansi zgrada

Tabela 6.1 - Metodologija za određivanje godišnje potrebne toplote za grejanje

Veličina	Način proračuna	Primenjeni granični uslovi
1	2	3
Faktor iskorišćenja dobitaka toplote za period grejanja hH,gn	gH = QH,gn , QH,ht ,   aH =aH,0 + t , t= Cm / 3600 , tH,0 HT + HV Prosečne vrednosti (sezonski ili mesečni metod): hH,gn = 1,00 - Teški tip gradnje; hH,gn = 0,98 - Srednje-teški tip gradnje; hH,gn = 0,90 - Laki tip gradnje.	Prema SRPS EN ISO 13790: gH - bezdimenzioni odnos toplotnog bilansa; aH - bezdimenzioni numerički parametar koji zavisi od vrednosti vremenske konstante; t - vremenska konstanta [h]; Cm - dinamički toplotni kapacitet [J/K]
Godišnja količina energije koja potiče od unutrašnjih dobitaka toplote Qint[kWh/a]	Qint = Af • (qp + qE)	Prema SRPS EN ISO 13790: Dobiti toplote od ljudi i električnih uređaja dati u tabeli 7.5
Godišnja količina energije koja potiče od dobitaka usled Sunčevog zračenja Qsol[kWh/a]	Qsol = Fsh • Asol • Isol • tsol, Fsh - Faktor osenčenosti zgrade: Fsh = Fhor • Fov • Ffin Za staklene spoljne površine: Asol,gl = ggl • (1 - FF) • AW, ggl - faktor propustljivosti Sunčevog zračenja u zavisnosti od vrste stakla: FF - faktor rama; AW - površina prozora (građevinskog otvora) Za spoljne zidove: Asol,C = as,C • Rs,C • UC • AC as,C - emisivnost spoljne površine zida (kratkotalasno zračenje Sunca); Rs,C = 1  otpor prelazu toplote za he spoljnu stranu zida [m2K / W]	Prema SRPS EN ISO 13790: Fsh - vrednosti date u tabelama 7.6 do 7.8 Isol • tsol[kWh/m2] - vrednosti date u tabeli 7.9 ggl - vrednosti date u tabeli 7.10 as,C = 0,6 - vrednost za svetlije boje fasade i mermer Srednja vrednost: Rs,C = 1 m2K / W 25
Godišnja potrebna energija za grejanje za sisteme koji rade sa prekidom, QH,nd,interm[kWh/a]	QH,nd,interm = aH,red • QH,nd, aH,red = 1-3 ( tH,0 ) • gH • (1- ¦H,hr) t	Prema SRPS EN ISO 13790: aH,red. - bezdimenzijski faktor redukcije u zagrevanju; ¦H,hr - odnos broja sati rada sistema za grejanje u toku nedelje prema ukupnom broju sati u nedelji.

Tabela 6.1a - Metodologija za određivanje ukupne godišnje potrebne energije:

Ukupna godišnja isporučena energija računa se kao zbir energija potrebnih za grejanje i pripremu sanitarne tople vode, za hlađenje, za ventilaciju i klimatizaciju, za grejanje, za osvetljenje i za rad pomoćnih sistema:

Edel = QH + Qc + Qve + EI + Qaux[kWh/a].

Tabela 6.2 - Stepen korisnosti postrojenja za grejanje

Ukupni stepen korisnosti postrojenja za grejanje obuhvata stepen korisnosti kotla, cevne mreže i sistema automatske regulacije:

η = ηk x ηc x ηr [-], čime su obuhvaćeni gubici sistema za grejanje QH,ls.

Tabela 6.3 - Broj stepen dana za grejanje HDD i srednja temperatura grejnog perioda θH,mn za mesta u Republici Srbiji

Tabela 6.4 - Potrebna minimalna debljina termičke izolacije cevovoda i rezervoara

Tabela 6.5 - Dobici toplote od ljudi i električnih uređaja (SRPS EN ISO 13790)