Nazad na elektronske dodatke

Vlada je usvojila novu Uredbu o bližim uslovima, kriterijumima i elementima za paušalno oporezivanje obveznika poreza na prihode od samostalne delatnosti ("Sl. glasnik RS", br. 94/2019 i 96/2019 - ispr. - dalje: Uredba), koja je stupila na snagu 1. januara 2020. godine.

Uredba se primenjuje počev od utvrđivanja poreza na paušalni prihod za 2020. godinu, i to kako za preduzetnike koji su osnovani pre 2020. godine, tako i za one preduzetnike koji se osnivaju od 2020. godine.

Podsetimo da su poslednjim izmenama i dopunama Zakona o porezu na dohodak građana ("Sl. glasnik RS", br. 86/2019) stvoreni uslovi za promenu sistema paušalnog oporezivanja preduzetnika. S tim u vezi, usvajanjem Uredbe, u potpunosti su zaokružena nova pravila o paušalnom oporezivanju.

Suština novih pravila je u potpunoj automatizaciji utvrđivanja paušalnog prihoda, što znači da nadležni poreski organi više neće imati nikakva diskreciona ovlašćenja prilikom odlučivanja o pravu preduzetnika da bude paušalno oporezovan, kao ni prilikom utvrđivanja paušalnog prihoda.

Uslovi za paušalno oporezivanje

U skladu sa članom 2. Uredbe, obveznik poreza na prihode od samostalne delatnosti koji ispunjava uslove za paušalno oporezivanje propisane članom 40. Zakona (dalje: preduzetnik paušalac) može da podnese zahtev za paušalno oporezivanje Poreskoj upravi.

Dakle, ukoliko ne postoje smetnje za paušalno oporezivanje iz člana 40. stav 2. Zakona o porezu na dohodak građana ("Sl. glasnik RS", br. 24/2001, 80/2002, 80/2002 - dr. zakon, 135/2004, 62/2006, 65/2006 - ispr., 31/2009, 44/2009, 18/2010, 50/2011, 91/2011 - odluka US, 7/2012 - usklađeni din. izn., 93/2012, 114/2012 - odluka US, 8/2013 - usklađeni din. izn., 47/2013, 48/2013 - ispr., 108/2013, 6/2014 - usklađeni din. izn., 57/2014, 68/2014 - dr. zakon, 5/2015 - usklađeni din. izn., 112/2015, 5/2016 - usklađeni din. izn., 7/2017 - usklađeni din. izn., 113/2017, 7/2018 - usklađeni din. izn., 95/2018, 4/2019 - usklađeni din. izn. i 86/2019 - dalje: Zakon), obvezniku se automatski priznaje pravo na paušalno oporezivanje, ukoliko, u skladu sa Zakonom, podnese zahtev za paušalno oporezivanje.

Drugim rečima, prilikom odlučivanja o zahtevu za paušalno oporezivanje, Poreska uprava neće imati diskreciona ovlašćenja da odlučuje o tom zahtevu, kako je to bio slučaj u skladu sa starim pravilima.

Naime, podsetimo da je u članu 40. stav 1. Zakona o porezu na dohodak građana, koji je bio u primeni pre poslednjih izmena i dopuna, bilo propisano da obveznik poreza na prihode od samostalne delatnosti upisan u registar kod nadležnog organa, odnosno organizacije koji s obzirom na okolnosti nije u stanju da vodi poslovne knjige, osim poslovne knjige o ostvarenom prometu, ili kome njihovo vođenje otežava obavljanje delatnosti, ima pravo da podnese zahtev da porez na prihode od samostalne delatnosti plaća na paušalno utvrđen prihod (dalje: paušalno oporezivanje).

Međutim, u skladu sa poslednjim izmenama i dopunama, izbrisan je deo norme koji je omogućavao predmetno pravo Poreskoj upravi (izbrisan je deo: "koji s obzirom na okolnosti nije u stanju da vodi poslovne knjige, osim poslovne knjige o ostvarenom prometu, ili kome njihovo vođenje otežava obavljanje delatnosti").

Dakle, Poreska uprava više nema pravo da procenjuje da li je obveznik u stanju da vodi poslovne knjige, odnosno da li vođenje poslovnih knjiga otežava obvezniku obavljanje delatnosti.

Podsetimo da preduzetnici koji se registruju kod Agencije za privredne registre (APR), od 2020. godine, zahtev za paušalno oporezivanje isključivo podnose u momentu registracije kod APR. Dakle, oni preduzetnici koji propuste da podnesu zahtev u momentu podnošenja registracione prijave kod APR, moraće da vode poslovne knjige u godini u kojoj su osnovani, dok će pravo na paušalno oporezivanje moći da ostvare tek od naredne godine, ako blagovremeno podnesu zahtev da budu paušalno oporezovani od naredne godine.

Pored toga, u skladu sa članom 94. stav 2. Zakona, podnošenjem zahteva za paušalno oporezivanje u prijavi za registraciju kod APR, smatraće se da su ovi preduzetnici podneli i poresku prijavu. Drugim rečima, ovi preduzetnici, prilikom osnivanja, ne podnose poresku prijavu na Obrascu PPDG-1R.

Izuzetno, oni preduzetnici koji se ne registruju kod APR (na primer, advokati), podnose zahtev za paušalno oporezivanje u roku od pet dana od registracije. Takođe, ovi preduzetnici podnose i poresku prijavu na Obrascu PPDG-1R u roku od 15 dana od dana registracije.

Na kraju, u skladu sa članom 42. stav 1. Zakona, zahtev za paušalno oporezivanje može se podneti nadležnom poreskom organu do 31. oktobra tekuće godine za narednu godinu, odnosno u roku od 15 dana od dana prijema akta nadležnog poreskog organa kojim se potvrđuje brisanje iz evidencije za porez na dodatu vrednost u skladu sa zakonom kojim se uređuje porez na dodatu vrednost, u elektronskom obliku preko portala Poreske uprave.

Dakle, od 2020. godine, preduzetnici koji vode poslovne knjige, a žele i imaju pravo da budu paušalno oporezovani u narednoj godini, zahtev za paušalno oporezivanje podnose do 31. oktobra tekuće godine.

Proširen broj delatnosti kod kojih postoji pravo na paušalno oporezivanje

Podsećamo da je poslednjim izmenama i dopunama Zakona o porezu na dohodak građana, ponovo dato pravo na paušalno oporezivanje preduzetnicima koji se bave računovodstvom, revizijom, odnosno poreskim savetovanjem.

Međutim, postojeći preduzetnici koji se bave ovim delatnostima i koji vode poslovne knjige, pravo na paušalno oporezivanje mogu da ostvare tek od 2021. godine, ukoliko u toku 2020. godine blagovremeno, tj. do 31. oktobra 2020. godine, podnesu zahtev da budu paušalno oporezovani počev od 2021. godine.

Sa druge strane, oni preduzetnici koji se registruju za obavljanje predmetnih delatnosti od 1. januara 2020. godine, imaju pravo da budu paušalno oporezovani već od 2020. godine.

Pored grupe delatnosti 45.20, u Prilogu 1 se navode grupe delatnosti u okviru trgovine na veliko (Oblast 46), za koje takođe ne postoji zakonski osnov da budu paušalno oporezovane, a kojima će očigledno biti dozvoljeno da budu paušalno oporezovane. Reč je o sledećim grupama delatnosti:

• 46.11 - Posredovanje u prodaji poljoprivrednih sirovina, životinja, tekstilnih sirovina i poluproizvoda;

• 46.13 - Posredovanje u prodaji drvne građe i građevinskog materijala;

• 46.14 - Posredovanje u prodaji mašina, industrijske opreme, brodova i aviona;

• 46.15 - Posredovanje u prodaji nameštaja, predmeta za domaćinstvo i metalne robe;

• 46.16 - Posredovanje u prodaji tekstila, odeće, krzna, obuće i predmeta od kože;

• 46.17 - Posredovanje u prodaji hrane, pića i duvana;

• 46.18 - Specijalizovano posredovanje u prodaji posebnih proizvoda;

• 46.19 - Posredovanje u prodaji raznovrsnih proizvoda.

Kriterijumi za utvrđivanje visine paušalnog prihoda

Umesto u sedam grupa, kako su do sada preduzetnici paušalci bili razvrstavani za potrebe utvrđivanja visine paušalnog prihoda, u skladu sa novim pravilima, radi utvrđivanja visine paušalnog prihoda, kao osnovice poreza na prihode od samostalne delatnosti, preduzetnici paušalci se razvrstavaju u grupe, i to tako da jednu grupu čine svi preduzetnici paušalci koji obavljaju istu pretežnu delatnost (član 3. stav 1. Uredbe).

U skladu sa članom 3. stav 2. Uredbe, u smislu ove uredbe, smatra se da preduzetnik paušalac kao pretežnu obavlja onu delatnost koja je kao takva registrovana kod nadležne organizacije, odnosno bilo koju delatnost od čijeg obavljanja je u poreskom periodu ostvario viši iznos prihoda u odnosu na onu koju je registrovao kao pretežnu delatnost.

Prema stavu 3. istog člana Uredbe, preduzetnik paušalac kome se tokom poreskog perioda promeni pretežna delatnost, o tome dostavlja poresku prijavu poreskom organu, najkasnije do 31. januara naredne godine u odnosu na godinu u kojoj je došlo do promene pretežne delatnosti.

Preduzetniku paušalcu koji poresku prijavu iz stava 3. ovog člana podnese u propisanom roku, poreska obaveza se utvrđuje u skladu sa promenjenom pretežnom delatnošću počev za naredni poreski period u odnosu na poreski period u kome je promenio pretežnu delatnost (član 3. stav 4. Uredbe).

Dakle, ako je na primer, pretežna registrovana delatnost preduzetnika 62.09 (Ostale usluge informacione tehnologije), ali je preduzetnik tokom 2020. godine ostvario viši iznos prihoda od pružanja usluga računarskog programiranja (62.01), predmetni preduzetnik biće dužan da do 31. januara 2021. godine, podnese poresku prijavu, a za potrebe utvrđivanja paušalnog prihoda za 2021. godinu, smatraće se da je pretežna delatnost preduzetnika računarsko programiranje (62.01).

S druge strane, ukoliko preduzetnik paušalac ne podnese blagovremeno poresku prijavu iz stava 3. ovog člana, poreski organ može da mu utvrdi poresku obavezu uzimajući u obzir činjenicu promene pretežne delatnosti, za period koji počinje od prvog dana poreskog perioda za koji je utvrđena promena pretežne delatnosti (član 3. stav 5. Uredbe).

Dakle, ako preduzetnik propusti da podnese poresku prijavu po osnovu promene pretežne delatnosti, nadležni poreski organ ima pravo da uzme u obzir činjenicu promene pretežne delatnosti već za poreski period u kojem je promenjena pretežna delatnost.

U primeru koji smo naveli, to bi značilo da ako preduzetnik propusti da podnese poresku prijavu do 31. januara 2021. godine, Poreska uprava ima pravo da kao pretežnu delatnost uzme delatnost računarskog programiranja za utvrđivanje paušalnog prihoda za 2020. godinu.

Imajući u vidu navedeno, suština svrstavanja preduzetnika u grupe u skladu sa pretežnom delatnosti je u tome da je za svaku delatnost propisan koeficijent delatnosti, koji se uključuje u formulu za obračun paušalnog prihoda. S tim u vezi je, kao sastavni deo Uredbe, sačinjena tabela grupa delatnosti sa propisanim koeficijentima delatnosti (Prilog 1 Uredbe).

Polazna osnovica za utvrđivanje visine paušalnog prihoda

Prema odredbi člana 4. stav 1. Uredbe, polazna osnovica za utvrđivanje visine paušalnog prihoda po grupama iz člana 3. ove uredbe određuje se u odnosu na prosečnu mesečnu zaradu po zaposlenom ostvarenju u Republici Srbiji (dalje: Republika), gradu, opštini, odnosno gradskoj opštini, prema objavljenim podacima republičkog organa nadležnog za poslove statistike za poslednjih 12 meseci (dalje: prosečna mesečna zarada).

S tim u vezi, opšte je pravilo da se polazna osnovica za utvrđivanje paušalnog prihoda po grupama u koje su razvrstani preduzetnici paušalci utvrđuje tako što se prosečna mesečna zarada ostvarena u gradu, opštini, odnosno gradskoj opštini pomnoži sa brojem zaposlenih u gradu, opštini, odnosno gradskoj opštini na osnovu poslednjih objavljenih podataka republičkog organa nadležnog za poslove statistike i sa koeficijentom delatnosti iz Priloga 1, a zatim podeli sa brojem stanovnika u gradu, opštini, odnosno gradskoj opštini, na osnovu poslednjih objavljenih podataka republičkog organa nadležnog za poslove statistike.

Dakle, opšte je pravilo da se polazna osnovica utvrđuje na sledeći način:

PO = PS x BZ x KD / UBS

PO - polazna osnovica

PS - prosečna mesečna zarada ostvarena u gradu, opštini, odnosno gradskoj opštini

BZ - broj zaposlenih u gradu, opštini, odnosno u gradskoj opštini

KD - koeficijent delatnosti iz Priloga 1 Uredbe

UBS - ukupan broj stanovnika u gradu, opštini, odnosno gradskoj opštini.

Međutim, od ovog opšteg pravila, postoje dva izuzetka.

Prvi izuzetak odnosi se na preduzetnike paušalce sa sedištem na teritoriji Grada Beograda, koja obuhvata područje Voždovac, Vračar, Zvezdara, Palilula, Rakovica, Savski Venac, Stari Grad, Novi Beograd, Zemun i Čukarica. Kod ovih preduzetnika polazna osnovica se dobija tako što se zbir prosečnih mesečnih zarada ostvarenih u navedenim gradskim opštinama pomnoži sa brojem zaposlenih u tim gradskim opštinama, na osnovu poslednje objavljenih podataka republičkog organa nadležnog za poslove statistike i sa koeficijentom delatnosti, a zatim podeli sa brojem stanovnika u tim gradskim opštinama, na osnovu poslednje objavljenih podataka republičkog organa nadležnog za poslove statistike.

Drugi izuzetak odnosi se na određene grupe delatnosti kod kojih se polazna osnovica dobija tako što se koriste podaci na nivou Republike Srbije, tj. za potrebe utvrđivanja paušalnog prihoda, za ove delatnosti koriste se prosečna zarada u Republici Srbiji, ukupan broj zaposlenih u Republici Srbiji, kao i ukupan broj stanovnika u Republici Srbiji. To su sledeće delatnosti:

Korektivni elementi za utvrđivanje visine paušalnog prihoda

Prema odredbi člana 41. stav 4. Zakona, polazna osnovica iz stava 3. ovog člana umanjuje se, odnosno povećava primenom sledećih elemenata:

1) registrovano sedište preduzetnika;

2) vremenski period koji je protekao od registracije preduzetnika;

3) starost obveznika i njegova radna sposobnost;

4) ostale okolnosti koje utiču na ostvarivanje dobiti.

Odredbama člana 5. Uredbe uređeni su bliži uslovi, kriterijumi i elementi za paušalno oporezivanje.

S tim u vezi, polazna osnovica za utvrđivanje visine paušalnog prihoda određena u skladu sa članom 4. Uredbe, umanjuje se, odnosno povećava, primenom elemenata iz člana 41. stav 4. Zakona, i to:

1) registrovano sedište obveznika, tako što se polazna osnovica za sledeće šifre delatnosti:

pomnoži sa koeficijentom zone, prema zonama utvrđenim u skladu sa zakonom kojim se uređuje oporezivanje imovine, tako da za grad, opštinu, odnosno gradsku opštinu u kojoj je za potrebe oporezivanja imovine:

(1) utvrđena jedna zona - koeficijent zone iznosi 1;

(2) utvrđene dve zone - koeficijenti zone iznose 1,1, odnosno 0,9, tako da se koeficijent 1,1 utvrđuje za zonu više vrednosti nepokretnosti;

(3) utvrđene tri zone - koeficijenti zone iznose 1,1, 0,9, odnosno 0,8, tako da se koeficijent 1,1 utvrđuje za zonu najviše vrednosti nepokretnosti;

(4) utvrđene četiri zone - koeficijenti zone iznose 1,1, 1,0, 0,9, odnosno 0,8, tako da se koeficijent 1,1 utvrđuje za zonu najviše vrednosti nepokretnosti;

(5) utvrđeno pet do sedam zona - koeficijenti zone iznose 1,1, 1,0, 0,9, 0,8 i 0,7, tako da se koeficijent 1,1 utvrđuje za zonu najviše vrednosti nepokretnosti, 1,0 za drugu, 0,9 za treću, 0,8 za četvrtu i petu i 0,7 za šestu i sedmu zonu prema vrednosti nepokretnosti;

(6) utvrđeno osam ili više zona - koeficijenti zone iznose 1,1, 1,0, 0,9, 0,8 i 0,7, tako da se koeficijent 1,1 utvrđuje za zonu najviše vrednosti nepokretnosti, 1,0 za drugu i treću, 0,9 za četvrtu i petu, 0,8 za šestu i 0,7 za sedmu i ostale zone prema vrednosti nepokretnosti;

2) vreme koje je proteklo od registracije, i to tako što se za preduzetnika kod koga je na dan 31. decembra godine koja prethodi godini za koju se utvrđuje poreska osnovica od registracije prošlo:

(1) najviše 12 meseci - polazna osnovica množi sa koeficijentom 0,8;

(2) više od 12 ali ne više od 24 meseca - polazna osnovica množi sa koeficijentom 0,85;

(3) više od 24 ali ne više od 36 meseca - polazna osnovica množi sa koeficijentom 0,9;

(4) više od 36 meseci - polazna osnovica množi sa koeficijentom 1;

a izuzetno od podtač. (1)-(4) ove tačke, za obveznika koji je u periodu kraćem od 18 meseci pre registracije bio registrovan kod nadležne organizacije za obavljanje delatnosti, polazna osnovica množi se sa koeficijentom koji iznosi 1;

3) starost obveznika i njegova radna sposobnost, i to tako što se:

(1) za obveznike koji su na dan 31. decembra godine koja prethodi godini za koju se utvrđuje poreska osnovica mlađi od 30 godina, kao i na obveznike koji su na dan 31. decembar godine za koju se utvrđuje poreska osnovica stariji od 55 godina, primenjuje koeficijent koji iznosi 0,9;

(2) izuzetno od podtačke (1) ove tačke, za obveznike koji su na dan 31. decembra godine koja prethodi godini za koju se utvrđuje poreska osnovica mlađi od 30 godina, kao i za obveznike koji su na dan 31. decembra godine za koju se utvrđuje poreska osnovica stariji od 60 godina, primenjuje koeficijent koji iznosi 0,7 ako su registrovani za obavljanje sledećih delatnosti:

(3) za obveznike kojima je utvrđena smanjena radna sposobnost koji imaju status osoba sa invaliditetom, primenjuje se koeficijent od 0,85 (status osobe sa invaliditetom dokazuje se rešenjem nadležne institucije);

(4) za obveznike koji odsustvuju duže od 90 dana zbog trudničkog bolovanja, porodiljskog odsustva, odsustva sa rada radi nege deteta i odsustva sa rada radi posebne nege deteta, primenjuje se koeficijent od 0,85 tokom trajanja odsustva iz navedenih razloga;

4) ostale okolnosti koje utiču na ostvarivanje dobiti, i to tako što se za obveznike koji obavljaju delatnosti koje spadaju u stare zanate, u skladu sa propisima koji regulišu sertifikaciju starih zanata, umetničkih zanata i poslova domaće radinosti, primenjuje koeficijent u iznosu od 0,5.

Kumulativni proizvod koeficijenata iz stava 1. ovog člana ne može biti manji od 0,5.

Koeficijenti iz stava 1. ovog člana ne primenjuju se na delatnost 4932 (taksi prevoz).

Prelazne odredbe

Prema odredbama člana 6. Uredbe, u slučaju da se kao rezultat promene načina utvrđivanja paušalnog poreza utvrđeni iznos osnovice poveća za više od 10% u odnosu na iznos utvrđen za prethodnu godinu, primenjivaće se povećanje od 10% godišnje dok iznos obaveze ne dostigne iznos koji je u skladu sa novim načinom obračuna, zaključno za 2022. godinu.

Izuzetno od stava 1. ovog člana, povećanja obaveze veće od 10% će se primeniti u slučaju kada je rezultat promene šifre delatnosti, opštine i/ili mesta na kojem je obveznik registrovan.

Za obveznika kod koga je na dan 1. januara godine za koju se utvrđuje poreska osnovica od prve registracije prošlo manje od 36 meseci i koji je na dan 31. decembra godine za koju se utvrđuje poreska osnovica mlađi od 30 godina, koeficijent delatnosti za 2020, 2021. i 2022. godinu se utvrđuje u iznosu koeficijenta delatnosti koji je utvrđen za 2023. i naredne godine.

Preduzetniku paušalcu koji nakon prekida obavljanja delatnosti, a koji prekid je započeo najkasnije 2017. godine, podnosi prijavu za nastavak obavljanja delatnosti, osnovica se utvrđuje tako što se ograničenje povećanja osnovice iz stava 1. ovog člana od 10% primenjuje na poslednji iznos osnovice koji je utvrđen pre prekida obavljanja delatnosti.

Dakle, u naredne tri godine (2020, 2021 i 2022. godina), paušalni prihod može da se povećava najviše za 10% u odnosu na paušalni prihod koji je bio utvrđen u prethodnoj godini. Počev od 2023. godine, ovo ograničenje prestaje da važi.

Takođe, ako do povećanja paušalnog prihoda dođe zbog promene pretežne delatnosti i (ili promene mesta na kojem je preduzetnik registrovan, ne primenjuje se navedeno ograničenje.

Pored toga, za preduzetnika:

- kod koga je na dan 1. januara godine za koju se utvrđuje porez od prve registracije prošlo manje od 36 meseci i

- koji je na dan 31. decembra godine za koju se utvrđuje porez mlađi od 30 godina,

koeficijent delatnosti za 2020, 2021. i 2022. godinu se utvrđuje u iznosu koeficijenta koji je propisan 2023. i naredne godine.

Dakle, na ovaj način se propisuje pogodnost za mlade preduzetnike, budući da je koeficijent za 2023. i naredne godine utvrđen u nižem iznosu u odnosu na koeficijente koji su propisani za 2020, 2021. i 2022. godinu.

Aleksandar Milanović